فردوسی جان می‌گیرد

امروز، روز پاسداشت حکیم فردوسی است؛ روزی با اهمیت برای فارسی‌زبانان . آوازه حماسه‌سرای ایران تا آن‌سوی مرزها هم رفته و حتی مجسمه‌اش را در دیگر شهرها همچون رم ایتالیا نصب کرده‌اند و به‌صورتی ویژه از آن حفاظت می‌کنند. با این حال به مجسمه فردوسی در تهران آنچنان که باید و شاید اهمیت داده نشده و رویکرد توسعه ساختمان‌سازی در دهه‌های70و 80 باعث شده تا پیکره زیبای حکیم سخن در لابه‌لای توده‌ای از بناهای بزرگ محصور شود.
به گزارش همشهری، تندیس فردوسی در قلب تهران، جنسی از سنگ مرمر  دارد؛ تندیسی به ارتفاع سه‌متر و ساخته استاد ابوالحسن صدیقی در سال ۱۳۳۸. این تندیس را فرزند استاد صدیقی، فریدون صدیقی، در میدان فردوسی نصب کرد اما بی‌مهری‌ها در چند دوره باعث شد تا آسیب‌های فراوانی متوجه آن شود؛ از شکسته‌شدن انگشت تندیس درنتیجه آویزان‌کردن پوستر و سپس چسباندن آن با چسب، بدون رعایت تکنیک‌های فنی و علمی مرمت و ترک برداشتن تندیس درنتیجه گرمایش و سرمایش گرفته تا، پوشاندن آن با لایه کنیتکس و رنگ‌آمیزی ناشیانه‌اش. اما آنچه هویت میدان فردوسی را بیشتر از همه گرفته، سازه‌های عظیمی است که دورتادور آن ساخته شده‌اند. مثل ساختمان مرکزی بانک شهر که در دوره مدیریت شهری پیشین احداث شد تا نمادی از زیرِ پاگذاشتن هویت تاریخی و ارزشمند تهران در آن دوران شود. این درصورتی است که از 2سال پیش تاکنون موضوع ساماندهی میدان فردوسی در دستور کار قرار گرفته اما المان‌های موجود کار را بسیار دشوار کرده است. با این حال، مدیریت شهری در قالب دو طرح ویژه، احیای میدان و خیابان فردوسی را دنبال می‌کند. یکی از این طرح‌ها TOD یا همان توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل به‌حساب می‌آید که براساس آن، سعی می‌شود محدوده اطراف ایستگاه متروی فردوسی جانی تازه بگیرد. دیگر طرح هم مربوط به خیابان فردوسی تا میدان امام‌خمینی است. طبق این طرح، خیابان فردوسی، به خیابانی کامل (Complete street) تبدیل خواهد شد تا تمامی مُدهای حمل‌ونقل، به‌ویژه پیاده‌ها، دوچرخه‌سواران و اتوبوس‌ها سهم قابل‌توجهی از خیابان داشته باشند.
از سوی دیگر، کمیسیون ماده5 شهرداری تهران، طرح تفصیلی محدوده میدان فردوسی را به تصویب رسانده تا دیگر بنایی بدقواره و نامتوازن با میدان احداث نشده یا تغییر کاربری ندهد. معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران در این‌باره به همشهری می‌گوید: «در سال98 طراحی شهری بدنه‌های میدان فردوسی به تصویب کمیسیون ماده5 رسید و این مصوبه ملاک صدور پروانه برای ساختمان‌های پیرامون میدان است.» عبدالرضا گلپایگانی می‌افزاید: «با اصلاح ضوابط طرح تفصیلی میدان، دیگر شاهد تکرار بنایی مثل ساختمان بانک شهر در بدنه میدان نخواهیم بود.» معاون شهردار پایتخت معتقد است که هنوز هم برای زیباساختن میدان‌هایی مانند میدان فردوسی دیر نشده و باید تا جای امکان آنها را به هویت گذشته بازگرداند و منظم کرد؛ «اگر در تهران عناصر اضافه را جمع کنیم، شهر بسیار زیباتر می‌شود. مثل همین نرده‌های خیابان آزادی تا میدان فردوسی. من یک‌بار از میدان آزادی تا میدان فردوسی، انواع نرده‌هایی که برای جداکردن، ساخته شده را شمردم. تنها در همین مسیر، بیشتر از ۱۲نوع نرده متفاوت باهم وجود دارد که خستگی و مغشوش‌شدن ذهن انسان را در پی دارد. این در حالی است که در شهر انسان‌گرایانه به این المان‌های کوچک هم توجه می‌شود تا المان‌های اصلی کارکرد خودشان را پیدا کنند. مثلا در شهر رم که اتفاقا مجسمه فردوسی ساخته استاد صدیقی را هم دارد، کلا یک یا در نهایت دو مدل نرده وجود دارد.»

4مسیر اطراف فردوسی کامل می‌شوند
طرح خیابان کامل در خیابان فردوسی تهران می‌تواند تا حد زیادی این معبر و میدان مهم را از آشفتگی‌های موجود نجات دهد. در همین خصوص معاونت‌ شهرسازی و معماری و معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری در همکاری با یکدیگر فهرستی از خیابان‌هایی که باید تبدیل به خیابان کامل شوند را تهیه کرده‌اند. در طرح ارائه شده، جزئیاتی از کار مشخص شده و برای میدان و خیابان فردوسی، موضوع تردد شهروندان با وسایل حمل‌ونقل عمومی برای رسیدن آسان‌تر به میدان امام حسین(ع) از سمت شرق، میدان انقلاب از سمت غرب، میدان امام‌خمینی(ره) از جنوب و خیابان کریمخان از شمال را پایه کار درنظر گرفته‌اند. در این چهار مسیر، مسیرهای دوچرخه و پیاده تا پایان سال1401 تکمیل می‌شود و المان‌هایی مثل نرده‌ها یک مدل شده و تابلوها و چراغ‌های راهنمایی و رانندگی در هر نقطه روی یک پایه تجمیع می‌شوند. در این بین، اولویت نخست کار با خیابان فردوسی به سمت میدان امام‌خمینی (ره) به طول 1700متر است. ناگفته نماند که طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته، ۲۲خیابان کامل در ۱۸منطقه تهران در مجموع به طول ۳۲کیلومتر ایجاد می‌شود که خیابان فردوسی یکی از آنهاست.

TOD فردوسی 
تغییرات میدان فردوسی در قالب طرح ساماندهی میادین مصوب کمیسیون ماده5 با رویکرد TOD صورت می‌گیرد. چنین رویکردی توسعه یا تغییر نقاطی از شهر برپایه «پیاده‌مداری» به جای «خودرو‌محوری» را گوشزد می‌کند. بارگذاری‌ها در اطراف ایستگاه مترو نیز با همین اصل جلو می‌رود تا هم دسترسی‌ها به ناوگان ریلی درون‌شهری بهبود یابد و هم فضاهای خاصی برای کسب درآمد پایدار ایجاد شود. حال سؤال اینجاست که ترافیک محدوده‌هایی مثل محدوده پرترافیک میدان فردوسی چه وضعیتی پیدا می‌کند و آیا چنین اقدامی به صلاح هست یا خیر؟ محبوبه ذاکری‌سهی، معاون مطالعات و برنامه‌ریزی سازمان حمل‌ونقل و ترافیک در این رابطه می‌گوید: «اصل بر همین است. شهرهای بزرگ دنیا برای ایجاد فضای باز توأم با محدود‌کردن محور خودرو و گسترش فضای پیاده‌محوری چاره‌ای به غیراز  TOD  نداشتند و حالا مدیریت شهری تهران برای پیاده‌کردن این سیاست تمرکز زیادی کرده است. نگرانی عده‌ای برای سرنوشت ترافیک میادینی مثل میدان فردوسی هم از حاکمیت اندیشه خودرومحوری در ذهن نشأت می‌گیرد. اما اینکه با حاکمیت هرچه بیشتر خودروها، پیاده‌ها، دوچرخه‌سواران و وسایل حمل‌ونقل عمومی چه سرنوشتی پیدا می‌کنند، مورد توجه قرار نمی‌گیرد. این در حالی است که هم علم و هم تجربه ثابت کرده که اعمال هر محدودیتی بر خودروها نه‌تنها موجب ترافیک نمی‌شود، بلکه از حجم آن می‌کاهد». ذاکری‌سهی با بیان اینکه مطالعات موضوع TOD از سال 1398به‌جد دنبال شده تا تمامی جوانب آن بررسی شود، می‌گوید: «مطالعات TOD در محدوده 4ایستگاه متروی شهر تهران شامل ایستگاه‌های توحید، میدان انقلاب اسلامی، چهارراه ولیعصرو میدان فردوسی انجام شده است. این مطالعات سال گذشته تکمیل و نهایی شد. بر این اساس، در محدوده میادین فوق، تعریض و اصلاح پیاده‌روها، توسعه مسیرهای دوچرخه، ایمن‌سازی و اصلاح هندسی و همچنین اصلاح گذرگاه‌های پیاده صورت خواهد گرفت.» 

   نتایج مطالعات اجرای TOD برای 4میدان

مطالعات اجرای TOD برای میادین توحید، انقلاب اسلامی، چهارراه ولیعصر و فردوسی در سال1399 تکمیل و نهایی شده است. براساس این مطالعات، اقدامات زیر در اطراف ایستگاه‌های متروی این چهارمیدان انجام می‌گیرد. 
   اصلاح پهنه‌ها و زیرپهنه‌های طرح تفصیلی با استفاده از ضوابط و پهنه‌های تعریف‌شده موجود با توجه به سناریوهای عملکردی هر زون و تأمین تراکم و اختلاط مورد نیاز پیرامون ایستگاه‎های مترو (برای بلندمدت).
    طرح استانداردسازی، تکمیل و اصلاح گذرگاه‌های عابرپیاده در تمامی تقاطع‌های محدوده مورد مطالعه (19نقطه دارای گذرگاه عابرپیاده نامناسب و 138نقطه بدون گذرگاه عابرپیاده).
   29کیلومتر مسیر دوچرخه درجه1، 12کیلومتر مسیر دوچرخه درجه2 و 10کیلومتر مسیر دوچرخه درجه3.
    جانمایی و تجهیز 13ایستگاه دوچرخه بی‌دود. 
    جانمایی 24چرخ‌بند چندگانه در معابر اصلی به‌منظور فراهم‌آمدن امکان پارک ایمن دوچرخه‌های شخصی. 
    جانمایی 500چرخ‌بند منفرد دوچرخه در امتداد مسیرهای دوچرخه با فاصله 100 تا 150متری از یکدیگر.
    اصلاح نقاط گلوگاهی در 16نقطه و اصلاح هندسی در 6‌نقطه.
    تعریض و اصلاح پیاده‌روها دارای اولویت در 29مقطع. 
    ایمن‌سازی تصادفات فوتی و جرحی در 14نقطه.