شبکه اجتماعی زلزله

حامد فوقانی:

زمان زیادی از زمین‌لرزه‌های آخر آذر و اوایل دی‌ماه سال96 در تهران نگذشته اما حالا کمتر تحلیل و اقدام شاخصی را نسبت به قبل می‌توان دید که در راستای بهبود وضعیت و تاب‌آوری شهر در برابر زلزله انجام شود. این نشان می‌دهد که مثل همیشه، فقط در نخستین روزها و هفته‌های پس از زلزله، هنگامی که موضوع، داغ بوده، اظهارنظرهای هیجانی چاشنی مسئله شده است؛ آن موقع که ترس از زلزله در ذهن شهروندان، پررنگ بود. تا چند هفته پس از ششم دی‌ماه سال قبل (وقتی که زلزله 2/4ریشتری، تهران و حومه و کرج را برای دومین بار پس از یک هفته تکان داد) در محافل مختلف مردمی، همه صحبت از زلزله می‌کردند و این پرسش که «اگر زمین‌لرزه‌ای بالای 6ریشتر بیاید، چه می‌شود؟» مدام مطرح می‌شد. شبکه‌های اجتماعی هم از کلیپ‌های آموزشی‌ای پر شدند که بعضی از آنها با اطلاعات غیرکارشناسی، گمراهی شهروندان را در پی داشتند و در بعضی هم نکات درستی مطرح می‌شد. اما با گذر زمان، زلزله هم در خاطر‌ها کمرنگ‌تر شد؛ تا جایی که اگرچه اکنون خبر زلزله‌های 3ریشتری هم به‌سرعت در کانال‌های تلگرامی و فضای مجازی و سایت‌ها می‌پیچد، کمتر کسی صحبت از آگاهی و آمادگی در برابر زمین‌لرزه به میان می‌آورد. این در حالی‌است که تهدید زلزله همیشه وجود دارد و امکان پیش‌بینی زمان و مکان دقیق‌ آن، میسر نیست.

ریزش پیگیری

یکی از قرائنی که نشان می‌دهد توجه مردم به اهمیت زلزله کمتر شده، آمار بازدید از بخش مراکز تخلیه امن اضطراری سایت شهرداری تهران است. این بخش به تفکیک محله‌های شهر تهران، دارای نقشه‌هایی‌است که به شهروندان نشان می‌دهند پس از رخ‌دادن حادثه‌هایی مثل زلزله و سیل، به طور موقت در چه محل‌هایی می‌توانند اسکان پیدا کنند. در این نقشه‌ها فضاهای امن و دارای سرویس بهداشتی و آب و برق، مشخص و به همراه کاربری‌های دارای اهمیت در شرایط ضروری، علامت‌گذاری شده‌اند.

بد نیست بدانید که آمار میلیونی بازدید از این سامانه در روزهای نخست (پس از رونمایی در دی‌ماه سال گذشته)، به‌مرور و به‌طور قابل‌توجهی رو به کاهش گذاشته است. به گواه سایت‌هایی مثل alexa و quantcast میزان مراجعه به این بخش در سال جدید بسیار ناچیز بوده و حتی در هفته‌ اخیر مراجعه‌کننده‌ای نداشته است. البته سخنگوی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران این امر را تا حد زیادی طبیعی می‌داند. صمیم روزبهانی می‌گوید: «مسئله این است که وقتی افراد نقشه‌ امن اضطراری محله خود را دانلود‌ و در گوشی، تبلت یا رایانه خود ذخیره کرده‌اند، دیگر نیازی نمی‌بینند که به سایت مراجعه کنند. با وجود این باید پیگیر شد و دید که چرا آمار سایت پایین آمده؛ چون این یک نیاز اساسی‌است و همه مردم باید پیگیر نقشه محله خود باشند».

مانورها همچنان برگزار می‌شود

به طور حتم یکی از کارهایی که باید برای آگاه‌سازی شهروندان نسبت به زلزله و افزایش میزان تاب‌آوری آنها در برابر حوادث انجام شود، پیگیری مداوم رسانه‌ها در این زمینه است. اینکه مانورهای زلزله در سطح محله‌ها برگزار شود یک روی سکه است و اینکه مردم خودشان علاقه‌مند به حضور در مانورهای زلزله باشند هم روی دیگر سکه. چنانچه این علاقه‌مندی نباشد کار به نتیجه نمی‌رسد. البته یکی از برنامه‌هایی که شهروندان همچنان منتظر اجرای آن هستند، مربوط به تصمیمی‌است که پس از جلسه شورای هماهنگی مدیریت بحران شهر تهران در 2دی‌ماه96 اعلام شد.

در این جلسه اعضای شورا مقرر کردند که ظرف 3ماه مقدمات برگزاری مانورهای منطقه‌ای و محله‌ای فراهم شود اما با گذشت 4ماه هنوز خبری در این رابطه نیست. البته روزبهانی می‌گوید بیش از یک دهه است که مانورهای آمادگی در برابر حوادث  در سطح مناطق شهر تهران به صورت مرتب برگزار می‌شود و برگزاری مانورهای محله‌ای، موضوع جدیدی نیست. به گفته او بااین‌حال فراهم‌سازی مقدمات اجرای مصوبه شورای هماهنگی در سال گذشته، پیگیری می‌شود. سخنگوی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران می‌گوید: «سازمان مدیریت بحران مانورهای ماهانه، فصلی، موردی یا اقتضایی دارد.

از سوی دیگر گروه‌های داوطلبی و ایمنی مدیریت بحران «دوام» هم تمرین، بازآموزی و پایدارسازی را در سطح محله‌ها انجام می‌دهند. آنها که از خود مردم محله هستند در فضای باز، نحوه اسکان اضطراری، امدادرسانی و... را تمرین می‌کنند». به گفته او دستورالعمل ویژه‌ای هم برای انجام مانورها تهیه شده و مناطق 22گانه باید طبق آن، مانورهای مختلفی را در بازه‌های زمانی معین اجرا کنند.

روباتی که شما را آگاه می‌سازد

یکی از سؤالاتی که در ذهن اغلب مردم وجود دارد این است که محل سکونت آنها چقدر در برابر زلزله ایمن به حساب می‌آید؛ حال آنکه برای اندازه‌گیری فاکتورهای مختلف در این رابطه، اطلاعات کافی ندارند و دیگران هم چندان کمک‌رسان‌شان نبوده‌اند. این در حالی‌است که اساسا اطلاعات و آگاهی شهروندان باید به شکل مرتب، به‌روز شود. انتشار کلیپ‌های تصویری مناسب و راه‌اندازی شبکه‌های اینترنتی در این زمینه ضروری به نظر می‌رسد. رئیس پژوهشگاه زلزله‌شناسی هم اعتقاد دارد که شهروندان عادی جامعه اطلاعات لازم را برای آمادگی خود در دسترس ندارند. مهدی زارع با بیان اینکه مردم باید در شبکه‌های اطلاع‌رسانی موثق عضو شوند، می‌گوید: «این‌طور نیست که ما سایت‌ها و شبکه‌های اطلاع‌رسانی مناسبی نداشته باشیم؛ اتفاقا پس از زلزله دی‌ماه سال گذشته، در این مورد اتفاقات خوبی افتاد. از آن به بعد چندین کارگروه کارشناسی هر چند وقت یک‌ بار، تشکیل جلسه می‌دهند و نتایج کار خود را در شبکه‌هایشان منتشر می‌کنند. مردم فقط باید همت کنند و دنباله‌رو این شبکه‌های معتبر باشند».

ناگفته نماند که سازمان مدیریت بحران شهر تهران نیز ساخت روبات و اپلیکیشنی را در دستور کار دارد که می‌تواند اطلاعات بسیار دقیقی را در اختیار شهروندان بگذارد. اگرچه طراحی و ایجاد این روبات به پایان رسیده، برای رفع ایرادهای احتمالی به‌صورت آزمایشی، تحت بررسی 400نفر از کارشناسان قرار دارد. به گفته روزبهانی، به‌احتمال زیاد در نیمه دوم سال97 این روبات به ‌طور کامل رونمایی می‌شود و در اختیار همه قرار می‌گیرد. او می‌گوید که مسئولان به دنبال آن هستند که این روبات را در سایر برنامه‌های اجتماعی نیز راه‌اندازی کنند.

روبات مربوط به آگاهی درباره زلزله، از بخش‌های مختلفی مثل آگاهی از آخرین وضعیت آب‌وهوایی، زلزله‌های رخ‌داده و توصیه و هشدارهای مسئولان ذی‌ربط در رابطه با رخدادهای صورت‌گرفته، تشکیل شده اما بخش جذاب آن، جایی‌است که افراد قادر خواهند بود با پاسخ‌دادن به 20سؤال، از میزان ایمنی محل زندگی خود مطلع شوند. همچنین در گزینه‌ای دیگر این امکان وجود دارد که با ارسال موقعیت مکانی ساختمان از طریق GPS، اطلاعات دقیقی درباره وضعیت بنا از نظر هم‌جواری با گسل‌های اطرافش به نمایش در‌آید. البته این دیتا در صورتی ارسال خواهد شد که مشکل خاصی از نظر امنیتی وجود نداشته و مجوز نهادهای مربوط کسب شده باشد. روزبهانی می‌گوید که از سوی دیگر در تلاش هستند تا به غیر از اپلیکیشن، شبکه اجتماعی مناسبی هم برای این منظور طراحی کنند.




سوله‌های جدید مدیریت بحران زمین لازم دارند

یکی از موضوعاتی که سال گذشته حسابی سروصدا به پا کرد، تغییر کاربری سوله‌های بحران بود. سرانجام با دستور مقامات رده‌بالای شهرداری تهران این مشکل تا حدود زیادی حل شد اما مسئله دیگر این است که تعداد این سوله‌ها کافی نیست. در واقع پایتخت کشور به 150پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران نیاز دارد که اکنون 102پایگاه ساخته شده و 10سوله دیگر هم آماده تحویل هستند؛ بنابراین تهران هم‌اکنون به 38سوله‌ جدید نیاز دارد و این موضوع باید یکی از سرفصل‌های مهم کاری مدیریت شهری در سال97 باشد.

در این میان، برنامه افزایش سوله‌ها به غیر از اعتبار، از لحاظ تامین زمین‌های مورد نیاز هم با اما و اگرهای فراوانی روبه‌روست. ازاین‌رو لازم است که شهرداران مناطق، تلاش لازم را برای شناسایی و معرفی زمین‌هایی با مساحت حداقل 1250مترمربع داشته باشند و مسئله را فراموش نکنند. با وجود این، آنچه مهم به‌نظر می‌رسد رویکرد شهرداری و شورای شهر برای بهبود وضعیت مدیریت بحران در تهران است. بودجه‌هایی که در این راستا برای سال97 لحاظ شده تا حدود زیادی جای خوشحالی دارد و امید می‌رود که بخش زیادی از آنها تحقق یابد.

ـ در بودجه سال97 شهرداری تهران 69میلیارد و 400میلیون تومان برای احداث پایگاه‌های جدید پشتیبانی مدیریت بحران در نظر گرفته شده است.
ـ بر اسـاس مفاد بــودجـه در سال 97مبلغی به میزان 40میلیارد تومان برای تملک اماکنی که قابلیت ساخت سوله مدیریت بحران دارند، اختصاص می‌یابد.
ـ موضوع ایمنی و مدیریت بحران، در مجموع 749میلیارد و 140میلیون تومان ردیف بودجه دارد.
ـ برای توانمندسازی و اعمال مدیریت بحران 74میلیارد و 400میلیون تومان بودجه در نظر گرفته شده است.
ـ مدیریت شهری 5میلیارد تومان برای اسکان موقت شهروندان تهرانی در زمان بحران‌های احتمالی سال97 کنار گذاشته است.
ـ کاهش خطرپذیری و افزایش ایمنی در برابر سوانح طبیعی و انسانی 50میلیارد و 740میلیون تومان اعتبار از بودجه سال97 شهرداری تهران سهم دارد.
ـ طبق ردیف‌بودجه‌های سال97، در شهر تهران 34میلیارد و 240میلیون‌تومان باید برای افزایش ایمنی اماکن لحاظ شود.