روز کارگر؛ یادمان مطالبه‌گری

امروز روز جهانی کارگر است، اما فعالان کارگری معتقدند تبریک این روز بدون فراهم شدن برخی مقدمات، موردپسند کارگران نیست و تقریبا هیچ‌یک از آنها را دلشاد نمی‌کند. به عقیده آنها، اهمیت دادن به مطالبات و حقوق کارگران، مهم‌ترین اصلی است که باید جایگزین تبریک زبانی روز کارگر شود.
به‌گزارش همشهری، 80سال از مطالبه‌گری رسمی کارگران ایرانی می‌گذرد، دولت در سال1323 نخستین لایحه قانون کار را به مجلس شورای ملی ارسال کرد که بعد از یک وقفه 2ساله به تصویب رسید و اجرای همگانی آن تا اسفند1336 که قانون جدید کار جایگزین قانون قبلی شد، به طول انجامید. در ادامه چندبار دیگر قانون کار ایران اصلاح شد و حتی در شرایط فعلی نیز یک لایحه برای اصلاح قانون کار وجود دارد که 2، 3سالی از مسکوت شدن آن می‌گذرد. باوجود طی این روند قانونگذاری در ایران، همچنان مطالبات کارگری نامحقق باقی مانده و در 4دهه اخیر، تقریبا هر اصلاحی در قانون کار یک دغدغه جدید برای کارگران به همراه داشته؛ زیرا به‌واسطه ساختار خاص اقتصاد ایران، ساده‌ترین راه برای تداوم کار و تولید، اصلاح قانون کار و کاهش تعهدات طرف کارفرمایی است. این فرایند باعث شده، مطالبات تشکل‌های غیرمستقل کارگری در ایران به مسائلی ساده و حتی پیش پاافتاده تقلیل پیدا کند؛ مسائلی نظیر امنیت شغلی، دستمزد شایسته، مجوز ایجاد تشکل مستقل و حتی تعطیلی روز جهانی کارگر.

تبریک لازم نیست
تأمین معیشت شرافتمندانه، همواره جزو مطالبات اصلی گروه کارگری بود؛ اما در 2، 3سال اخیر شرایط به‌مراتب سخت‌تری گریبانگیر معیشت حقوق‌بگیران شده و آنها را به گوشه رینگ برده است. تحریم، شوک ارزی، جهش تورمی و کرونا 4عامل از مجموعه عواملی است که در این سال‌ها بدترین فشارها را به معیشت کارگری تحمیل کرده و وضعیت را به حدی سخت و بغرنج‌ کرده که به عقیده رئیس کمیته مزد شورای اسلامی کار، جایی برای تبریک گفتن روز کارگر باقی نگذاشته است. فرامرز توفیقی، در گفت‌وگو با همشهری، رسیدگی به مطالبات کارگری را پیش‌نیاز تبریک روز کارگر می‌داند و می‌گوید: بدون تعارف، من در اطراف خود کارگری نمی‌بینم که اگر به او بگویی روزت مبارک، از صمیم دل شاد شود؛ چراکه در 365روز گذشته کسی دل به دل او نداده و مطالبات اولیه او را تأمین نکرده است که امروز در ازای این تبریک دلش شاد شود. به‌گفته او، به رسمیت شناختن حقوق کارگران و تحقق مطالبات آنها باید جایگزین تبریک زبانی روز کارگر شود. عضو کارگری شورای‌عالی کار معتقد است، کسی که روز کارگر را تبریک می‌گوید، باید پاسخ قانع‌کننده‌ای برای وضع معیشت، امنیت شغلی و زندگی شرافتمندانه کارگر داشته باشد؛ در غیر این صورت، تبریک گفتن این روز هم فقط یک شعار زیباست. توفیقی می‌گوید: در 2سال اخیر کارگران شرایط سختی را تجربه کردند و همه تلاش و مطالبه‌گری نمایندگان آنها نیز نتوانست این شرایط سخت را به‌طور کامل برطرف کند. او با بیان آنکه کارگران احساس خوبی از دیده نشدن ندارند، تأکید می‌کند: کارگران حال‌وروز خوبی ندارند و می‌بینند که کسی به فکرشان نیست؛ مثلا آنجا که کارفرما با کارگر کنار می‌آید و افزایش 150هزارتومانی حق مسکن را می‌پذیرد، دولت کوتاه نمی‌آید و تأیید این مصوبه را طول می‌دهد؛ درحالی‌که شرایط فعلی معیشت کارگران به ریال ریال دستمزد نیازمند است.
نماینده کارگران در شورای‌عالی کار، قدرت مطالبه‌گری، فرهنگسازی و آگاهی‌بخشی را تنها امکان تشکل‌های کارگری می‌داند و می‌گوید: باید با همین امکان، به‌قدری در فضای قانونی مطالبه‌گری کرد که 3قوه به‌خود بیایند و مشکلات کارگران را عملی و اصولی برطرف کنند.

سرفصل مطالبات کارگران ایرانی
براساس ماده63 قانون کار ایران، علاوه بر تعطیلات رسمی، روز کارگر (11اردیبهشت) نیز جزو تعطیلات رسمی کارگران به‌حساب می‌آید، اما حتی این حق مکتوب و مصوب نیز به‌صورت تمام و کمال اجرایی نمی‌شود. فرامرز توفیقی، فعال کارگری می‌گوید: بخشی از کارگاه‌ها این تعطیلی را قبول دارند و در ازای فعالیت کارگران در این روز اضافه‌کاری به آنها پرداخت می‌کنند، اما برخی از کارگاه‌ها هم این تعطیلی را به رسمیت نمی‌شناسند و کارگر به‌دلیل نداشتن امنیت شغلی مجبور است مانند روزهای عادی و با مزد عادی در این روز نیز کار کند. به عقیده او، بی‌اهمیتی به همین یک امتیاز ساده که قانون برای کارگران تعیین کرده، نشان می‌دهد که تبریک زبانی روز کارگر، اتفاق فرخنده‌ای نیست. توفیقی تأمین معاش کارگری و حقوق اجتماعی را پایه‌ای‌ترین مطالبه کارگری برمی‌شمارد و معتقد است برای اجرای اصول اولیه قانون اساسی مبنی بر حق زندگی شرافتمندانه، باید این مطالبه محقق شود.
حسین حبیبی، عضو هیأت‌مدیره کانون عالی شوراهای اسلامی کار نیز معتقد است، در روز ۱۱اردیبهشت، باید صدای مطالبه‌گری کارگران به گوش مسئولان برسد. او مطالبات کارگران را در 6محور اصلی دسته‌بندی می‌کند و می‌گوید: امنیت شغلی، نخستین و مهم‌ترین مطالبه است که با احیای قراردادهای کار دائم محقق می‌شود و همه وجوه اشتغال کارگران از حق تشکل‌یابی گرفته تا چانه‌زنی برای دستمزد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. حبیبی، حذف شرکت‌های پیمانکاری و تأمین نیروی انسانی از بازار کار ایران را دومین مطالبه مهم کارگران می‌داند و معتقد است دلالان نیروی انسانی و شرکت‌هایی که کارشان خریدوفروش کارگر است باید از عرصه روابط کار محو شوند. این فعال کارگری، دستمزد شایسته و تأمین‌کننده‌ نیازهای یک خانوار کارگری، حق داشتن تشکل مستقل کارگری بدون دخالت دولت و کارفرما، بازگرداندن استقلال سازمان تأمین اجتماعی و اداره آن به‌دست کارگران و کارفرمایان و همچنین حق اعتراض و تجمع براساس اصل27 قانون اساسی را 4مطالبه دیگر می‌داند که در روز کارگر باید پیگیری شود.