اقلیم
خشکسالی دامن‌کشت بهاره را گرفت
کشاورزان اصفهان بعد از یک‌سال بی‌آبی اکنون در فصل کشت خواستار توزیع عادلانه آب حوضه زاینده‌رود هستند
سیده زهرا عباسی ـ خبرنگار
ذخیره سد زاینده‌رود نسبت به متوسط بلندمدت ۷۰درصد کاهش یافته و در این شرایط مدیریت بحران اصفهان زنگ خطر تامین آب آشامیدنی را در این استان به صدا درآورده است؛ در این شرایط کشاورزان حوضه زاینده‌رود که در فصل قبلی هم نتوانستند کشت داشته باشند، نگرانی‌هایی برای فصل جاری دارند.
«حجت‌الله غلامی» معاون عمرانی استاندار اصفهان اسفند سال گذشته در کارگروه سازگاری با کم‌آبی با حضور مسئولان و نماینده کشاورزان، از بازگشایی آب برای یک کشت در اردیبهشت امسال خبر داده بود. در این جلسه ذخیره آب سد زاینده‌رود 1050میلیون مترمکعب پیش‌بینی شده بود در حالی که بر اساس آخرین داده‌ها از یک‌میلیارد‌و۴۰۰میلیون مترمکعب گنجایش کلی سد، فقط بیش از 300میلیون مترمکعب آن پر شده است؛ اتفاقی که کشت بهاره را هم با اما و اگرهایی همراه کرده است.
خشکسالی دامن زاینده‌رود را هم گرفت
زاینده‌رود از مهر سال قبل تا امروز در حسرت آب مانده و خشک است؛ خشکی‌ای که علاوه بر خسارت جبران‌ناپذیر به معیشت کشاورزان منطقه، کمبود آب آشامیدنی، فرونشست زمین، خشکی سطح اراضی و انتشار گردوغبار و ریزگردها را هم به‌دنبال داشته است.
سرپرست شرکت آب منطقه‌ای اصفهان با بیان اینکه هم‌اکنون فقط ۲۳ درصد از حجم ذخیره آب زاینده‌رود پر و بقیه آن خالی است، می‌گوید: «حجم ذخیره آب سد زاینده‌رود ۳۱۱میلیون مترمکعب است در حالی که در مدت مشابه سال گذشته حجم ذخیره آب پشت سد۴۱۰میلیون مترمکعب بود.» «حسن ساسانی» میزان بارش‌ها از اول سال آبی تاکنون را ۷۸۷میلی‌متر اعلام می‌کند و می‌افزاید: «این مقدار در مدت مشابه سال گذشته ۹۹۷میلی‌متر و در متوسط بلندمدت ۱۱۷۹ میلی‌متر بود. بارش‌ها نسبت به سال گذشته کاهش ۲۱درصدی و در متوسط بلندمدت کاهش ۳۱درصدی داشته است.»
کویر در همسایگی زاینده‌رود
نایب‌رئیس صنف کشاورزان شهرستان اصفهان اما آنچه از کم‌آبی و خشکی زاینده‌رود برجای مانده را به اعداد و ارقام خلاصه نمی‌کند. «کاظم محمدی» زمین‌های برجای مانده را به یک کویر تشبیه می‌کند و به همشهری می‌گوید: «زمین‌های آبا و اجدادی ما که هزاران سال زیرکشت بود حالا شبیه کویر شده است.
میلیاردها تومان خسارت به کشاورزان وارد شده است و مشاغل مختلف این منطقه از جمله کارگری، صاحبان ماشین‌های کشاورزی و... دچار ضرر شدند.» او می‌افزاید: «ما کشاورزان حوضه زاینده‌رود در بهترین زمین و آب‌و‌هوا باید سالی 2کشت داشته باشیم نه اینکه در اثر بی‌مدیریتی مسئولان زمین‌مان به یک کویر تبدیل شود.» این کشاورز شهرستان اصفهان وضعیت امروز زاینده‌رود را تأسف‌بار می‌داند و می‌گوید: «در چند سال گذشته با همه مسئولان استانی و کشوری و مسئولان عالی‌رتبه سه قوه صحبت کردیم، اما متأسفانه وزارت نیرو به مصوبه‌هایی که مربوط به رودخانه زاینده‌رود است و با امضای معاون اول رئیس‌جمهوری به تصویب رسیده عمل نمی‌کنند درحالی‌که مصوبه شورای‌عالی آب درباره زاینده‌رود خلاصه طومار شیخ بهایی (طوماری که حقابه کشاورزان حوضه زاینده‌رود را به رسمیت شناخته ) و توزیع عادلانه آب است.» محمدی ادامه می‌دهد: «ما کشاورزان شرق اصفهان این روزها کشاورزی نداریم، چون آبی در زاینده‌رود نیست و حقابه کشاورزان پرداخت نمی‌شود. زمان کشت غله آبان سال گذشته بود که انجام نشد. به ما گفتند معاون استاندار اعلام کرده است اردیبهشت آب باز می‌شود، اما هنوز این اتفاق نیفتاده. کشاورزان به احترام قولی که مسئولان داده‌اند، فعلا منتظر هستند تا تکلیف کشت بهاره و حقابه روشن شود.» او درباره شغل جایگزین که برخی کارشناسان در حوضه زاینده‌رود پیشنهاد می‌دهند هم توضیح می‌دهد:« مگر می‌شود هزاران سال کشاورزی را رها کرد؟ اگر از پدر شما مغازه‌ای به ارث رسیده باشد و در آن مکان خیابان بکشند، به شما مغازه جایگزین نمی‌دهد؟ اگر می‌خواهند در استان‌های دیگر کارخانه ایجاد کنند، باید آب کشاورزان اصفهان را ببرند؟» نایب‌رئیس صنف کشاورزان شهرستان اصفهان از مسئولان درخواست می‌کند به مصوبه شورای‌عالی آب و قانون توزیع عادلانه آب پایبند باشند و حقوق شرعی و قانونی کشاورزان را به رسمیت بشناسند.
وعده‌های محقق نشده
وزارت نیرو وعده بازگشایی آب زاینده‌رود را برای کشاورزان در ابتدای اردیبهشت داده بود، اما نه‌تنها این وعده محقق نشد بلکه کشاورزان می‌گویند حالا قرار است آب بین خرداد و تیر باز شود. یکی از کشاورزان شرق اصفهان اما به این وعده هم امیدی ندارد و به همشهری می‌گوید: «20سال است به ما وعده‌های بی‌حاصل می‌دهند. اول از بازگشایی آب در ابتدای اردیبهشت گفتند و حالا می‌گویند بین تیر و خرداد. همه ما می‌دانیم که این وعده هم محقق نمی‌شود.» «حسین محمدی» تأکید می‌کند که کمر کشاورزان زیر بار مشکلات خم شده است و حتی برخی‌شان به مشاغل کاذب از جمله دستفروشی رو آورده‌اند. او اختصاص آب فصلی برای کشاورزان اصفهان آن هم در یک نوبت را کافی نمی‌داند و توضیح می‌دهد: «با این آبی که به ما اختصاص می‌دهند کشاورزی به ثمر نمی‌رسد.»
تکلیف کشاورزان چیست؟
رئیس صنف کشاورزان اصفهان هم که پیش از این بارها به اجرا نشدن مصوبه دهمین جلسه شورای‌عالی آب به‌عنوان مهم‌ترین اعتراض کشاورزان اصفهان گلایه کرده بود به همشهری می‌گوید: «در دهمین جلسه شورای‌عالی آب مقرر شده بود تا زمان تعیین تکلیف زاینده‌رود هیچ برداشتی از رودخانه انجام نشود، اما طرح انتقال آب به بروجن دقیقا بعد از این مصوبه اجرا شد. این در حالی است که بروجن هم آب دارد و هم با فاصله 12کیلومتر می‌تواند از طریق تونل از سد کارون3 آب دریافت کند، اما پافشاری‌ها موجب شده است 130کیلومتر لوله‌کشی از سمت زاینده‌رود به این منطقه انجام شود.» «حسین محمدرضایی» با بیان اینکه قرار بود در بهمن سال گذشته آب غله برای کشت به کشاورزان اختصاص یابد که به‌خاطرعدم بارندگی محقق نشد، می‌افزاید: «پیش‌بینی شده بود با بارندگی‌های بهار حجم آب بهتر شود و اردیبهشت، آبی به کشاورزان اختصاص یاید، اما باز هم این اتفاق نیفتاد. بارندگی‌های پیش‌بینی شده اتفاق نیفتاد.»
او با بیان اینکه از ذخیره آب فعلی وزارت نیرو مقداری آب برای صنعت و آشامیدنی اصفهان، یزد، کاشان، چهارمحال‌و‌بختیاری اختصاص یافته و مقدار کمی آب برای کشاورزان غرب و شرق اصفهان مانده است، اظهار می‌کند: «این حجم درنظر گرفته شده برای کشاورزان حدود 126میلیون مترمکعب است، اما قرار شد در بخش‌های دیگر صرفه‌جویی و 100میلیون مترمکعب دیگر آب به این سهمیه اضافه شود.»
به‌گفته محمدرضایی، بخش‌های دیگر صرفه‌جویی را انجام نداده‌اند و از سویی وزیر نیرو قرار بود برای بررسی موضوع به اصفهان سفر کند، اما این اتفاق هم نیفتاده است. رئیس صنف کشاورزان اصفهان ادامه می‌دهد: «از سال61 به بعد که مصوبه آب تصویب شد قرار بود هر چه آب منطقه‌ای اختصاص داده است 75درصد برای کشاورزان زاینده‌رود و حقابه محیط‌زیستی باشد و دولت بقیه آن را بفروشد، اما هیچ‌وقت این سهم 75درصدی کشاورزان محقق نشده است.»
کشاورزان شرق اصفهان در روزهای گذشته بار دیگر گلایه‌هایی را درباره اجرا نشدن مصوبه‌های شورای‌عالی آب، مجلس شورای اسلامی و قانون توزیع عادلانه آب مطرح کردند. تسریع در تکمیل طرح‌های انتقال آب به حوضه آبریز زاینده‌رود، توقف اضافه برداشت‌های غیرقانونی در بالادست، ساماندهی رودخانه و ایجاد شبکه مدرن آبیاری در غرب اصفهان برای کاهش هدررفت آب، بخش دیگری از مطالبه‌های کشاورزان منطقه است. همچنین در سال‌های گذشته حقابه کشاورزان پرداخت نشده و قرار بود با تشکیل صندوق جبران خسارت کشاورزان، 450میلیارد تومان از سوی مجموعه‌های فولاد منطقه که از آب زاینده‌رود استفاده می‌کنند پرداخت شود که آن هم با اما و اگرهایی همراه است. کشاورزان معتقدند باید آب به تالاب گاوخونی برسد و حقابه محیط‌زیستی نیز پرداخت شود، زیرا اگر این اتفاق بیفتد، عملاً جریان آب درون زاینده‌رود مستمر خواهد بود.
