تکرار تکانههای تورمی در بازار اجاره
تورم نقطهبهنقطه بازار اجاره در آستانه فصل جابهجایی مستأجران همچنان صعودی و پرقدرت است
در فصل گذشته، متوسط افزایش هزینه اجارهبها برای خانوارهایی که تمدید قرارداد داشتهاند به 38.6درصد رسیده که بعد از تابستان 99، بالاترین میزان افزایش اجارهبها در دوره سهساله تنش بازار مسکن محسوب میشود. رئیس اتحادیه مشاوران املاک تهران، صرفنظر از عوامل اقتصادی، ولنگاری در حوزه آگهیهای مسکن در فضای مجازی را در شکلگیری بخشی از این تورم مقصر میداند.
به گزارش همشهری، رکوردشکنی پیدرپی تورم شاخص اجارهبها در طول سال گذشته، در حالی روی داده که مصوبه ستاد مقابله با کرونا مبنی بر تمدید خودکار قراردادهای اجاره در دوره کرونا با سقف افزایش 15تا 25درصدی، عملاً از تخلیه بخشی از تورم بازار اجاره جلوگیری کرده است.
نمای بازار اجاره
آنگونه که از اطلاعات مرکز آمار ایران از تحولات بازار اجاره در زمستان 1399برمیآید، در این فصل، میانگین قیمت اجاره در مقایسه با فصل قبل از آن معادل 4.4درصد افزایش یافته است. در این فصل بیشترین نرخ تورم فصلی به استان سمنان با 10.51درصد افزایش و کمترین آن به استان لرستان با 1.22درصد افزایش تعلق داشته است. همچنین بررسی درصد تغییرات شاخص قیمت اجارهبها در فصل زمستان1399 نسبت به فصل مشابه سال قبل حاکی از این است که تورم نقطهبهنقطه بازار اجاره در این فصل به 28.9درصد رسیده که نسبت به فصل پاییز1399 فقط 0.5درصد افزایش نشان میدهد و دلیل عمده ثبات آن، کسادی بازار اجاره در فصل زمستان است. آمارها نشان میدهد در زمستان گذشته، بیشترین نرخ تورم نقطهبهنقطه معادل 39.4درصد به استان همدان تعلق داشته و استان سیستانوبلوچستان با تورم 12.9درصدی، رکورددار کمترین میزان افزایش اجارهبها در مقایسه با سال قبل بوده است. بهعبارتدیگر، در زمستان سال گذشته، ضریب رشد اجاره در قراردادهای مستأجران همدانی 10.5درصد بالاتر از میانگین کشوری امضا شده درحالیکه افزایش قیمت در قراردادهای اجاره منعقد شده در استان سیستانوبلوچستان 16درصد پایینتر از میانگین کشوری بوده است.
تورم مکعب در بازار اجاره
در زمستان سال گذشته، یکی از اتفاقات امیدوارکنندهای که در آمارهای مربوط به معاملات مسکن مشاهده شد، معکوس شدن شیب تورم نقطهبهنقطه فصلی بود که میتواند نشانهای از فروکش کردن تورم انتظاری در معاملهگران بازار مسکن باشد. در حقیقت، در زمستان 1399، باوجود استمرار در رشد قیمت مسکن، میزان افزایش قیمت در هر ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل در روند نزولی قرارگرفته و از حوالی 100درصد به مرز 90درصد رسیده بود. حالا اما آنگونه که از اطلاعات مرکز آمار ایران از تحولات بازار اجاره برمیآید، روند تورم نقطهبهنقطه در بازار اجاره برخلاف جهت بازار مسکن حرکت میکند و همچنان نرخ تورم نقطهبهنقطه فصلی در این بازار صعودی است. در حقیقت، از میانه سال 1396که آهنگ رشد قیمت مسکن در سایه تنش بازار ارز تند شد، بازار اجاره نیز رشد محسوس تورم را تجربه کرده و این روند صعودی تا زمستان گذشته ادامه داشته؛ بهگونهای که شاخص بازار اجاره در زمستان1399 در مقایسه با زمستان 1396معادل 115.4درصد رشد کرده است. نکته مهم ماجرا این است که در این دوره زمانی، رشد قیمت مسکن بهمراتب بیشتر از این میزان بوده و از آنجا که در بازار اجاره سنتی ایران، همواره قیمت اجاره بهعنوان تابعی از ارزش واحد استیجاری قلمداد میشود، حتی توقف رشد قیمت مسکن نیز نمیتواند تضمینی برای فروکش کردن تورم بازار اجاره تلقی شود. به گزارش همشهری، ورود شرکتهای اجارهداری حرفهای به بازار اجاره، یکی از اصلیترین ابزارهایی است که میتواند برای ساماندهی بازار اجاره و تغییر مناسبات سنتی آن به سیاستگذاران بازار مسکن کمک کند اما این ابزار توانمند نیز در 2سال گذشته در حد طرح و ایده باقیمانده و بهگفته متولیان وزارت راه و شهرسازی، هنوز آییننامه تأسیس شرکتهای اجارهداری حرفهای نیز در کمیسیونهای دولت به تصویب نرسیده است.
تحلیل رئیس اتحادیه مشاوران املاک از دلایل تورم اجاره
تورم یکی از همزادهای اقتصاد ایران در 5دهه اخیر بوده و همواره بهواسطه برتری رشد نقدینگی نسبت به رشد تولید و ارزشافزوده در کشور، به نزول ارزش ریال و صعود ارزش کالاهای سرمایهای کمک کرده است. همزمان، وقوع دورههای متوالی شوک ارزی باعث شده موجهایی از تورم انتظاری ایجاد شود و قیمت کالاهای سرمایهای و حتی غیرسرمایهای بهصورت حبابی افزایش پیدا کند. این موضوع در دوره اخیر شوک ارزی نیز در بازارهای مسکن، خودرو، ارز، طلا و حتی بازار سرمایه قابلمشاهده بود. در این میان بهواسطه همبستگی بازار اجاره به بازار مسکن، عملاً امواج حاصل از حبابی شدن قیمت مسکن به دیوار بازار اجاره نیز میرسد و در فرایندی که تقاضا هیچ سهمی در آن ندارد، قیمت اجاره را بهصورت هیجانی و بهاصطلاح چشموهمچشمی بالا میبرد.
رئیس اتحادیه مشاوران املاک تهران معتقد است: این اتفاق با ولنگاری در آگهیهای اینترنتی بازار مسکن و اجاره به نابسامانی این دو بازار انجامیده و از کاهش تورم بازار اجاره جلوگیری کرده است. مصطفیقلی خسروی در گفتوگو با همشهری میگوید: اینترنتیشدن کسبوکارها یکی از اصول ناگزیر جوامع بشری است اما اینکه در این فضا هیچ نهاد یا مسئول تنظیمگری برای جلوگیری از قیمتسازی و نابسامان کردن بازار وجود ندارد، حاصل بیتوجهی متولیان امر است. او با اشاره به اینکه قیمتهای پیشنهادی در آگهیهای اینترنتی اجاره مناسبتی با واقعیت این بازار ندارد و فشاری بیسابقه به جامعه اجارهنشین وارد کرده است، میافزاید: تا چند سال پیش که بازار اجاره وارد سوداگری اینترنتی نشده بود، مشاوران املاک موظف بودند در قبال حق کمیسیونی که از طرفین معامله دریافت میکنند، قیمت واقعی معامله را نیز بر اساس واقعیت بازار تعیین کنند اما حالا بهقدری فضای اینترنتی رها شده که مشاوران املاک نیز برای ادامه فعالیت مجبور هستند از همان آگهیهای اینترنتی استفاده کنند. بهگفته خسروی، سپرده شدن آگهیهای بازار اجاره به اینترنت به جای بنگاه مشاور املاک، عملاً تأثیر کارشناسی نظر مشاوران را از بین برده و قیمتگذاری بدون توجه به واقعیتهای جامعه و اقتصاد، طبق خواست مالک انجام میشود. او تداوم این روند را زمینهسازی بحران بازار اجاره و نابودی قدرت خرید مستأجران میداند و میگوید: یک مستأجر که در سال گذشته آپارتمانی را به قیمت 200میلیون تومان رهن کرده است، با روند فعلی قیمتگذاری در آگهیهای اجاره باید 100میلیون دیگر به رهن خود اضافه کند؛ درحالیکه کل درآمد سالانه او نیز به این رقم نمیرسد در نتیجه ناچار میشود بهدنبال یافتن خانهای ارزانتر به مناطقی پایینتر کوچ کند و در نهایت به ازای این کوچ، یک خانوار نیز باید از متن به حاشیه شهر پناه ببرد. رئیس اتحادیه مشاوران املاک به مسئولان حوزه مسکن توصیه میکند مبنایی برای قیمتگذاری بازار اجاره مهیا کنند که در کنار منافع موجر، حقوق مستأجران را نیز لحاظ کند.