در ماه رمضانی که محدودیت‌های کرونا باعث تعطیلی تجمعات مذهبی شده است چه کنیم؟
متفاوت‌ترین ماه خدا
نیلوفر ذوالفقاری
سال قبل وقتی در عزیزترین شب‌های‌ماه مبارک رمضان، هر کدام در خانه قرآن به سر گرفتیم و به یاد جمع‌های پرشور و دعاهای دسته‌جمعی رمضان‌های قبل اشک ریختیم، فکرش را نمی‌کردیم رمضان دیگری از راه برسد و کرونا هنوز نرفته باشد. فکرش را نمی‌کردیم که یک‌ماه رمضان دیگر هم باید پای تلویزیون یا در فضای مجازی از برنامه‌های معنوی این‌ماه مبارک بهره ببریم و دست به دعا برداریم تا بیماری تمام شود و درهای مساجد و عبادتگاه‌ها روی مومنان روزه‌دار و مهمانان‌ماه مهمانی خداوند دوباره باز شود. امسال هم برای حفظ نعمت سلامتی که میزبان این‌ماه مبارک به ما و هموطنانمان داده، از شرکت در تجمعات خودداری می‌کنیم و از راه‌های غیرحضوری و با استفاده از فضای مجازی، از برنامه‌های مذهبی و فرهنگی این‌ماه معنوی بهره‌مند می‌شویم. برنامه‌های مجازی رمضان 1400را در این گزارش مرور کرده‌ایم.
ماه مهمانی در سیما
ماه رمضان امسال، شعار نشاط معنوی، مساوات و همدلی برای سیما انتخاب شده است. پویش محوری سیما در ماه مبارک رمضان «مردم ماه» نام دارد که این پویش به‌صورت مشترک با سازمان تبلیغات اسلامی اجرا می‌شود. دسته‌بندی برنامه‌ها در 3حوزه ترتیل و جزءخوانی، دعا و مناجات‌خوانی و سخنرانی مذهبی طراحی شده است. ترتیل‌خوانی و جزءخوانی از بعد اذان صبح شروع می‌شود و شبکه یک و شبکه قرآن از حرم امام‌رضا(ع) و مسجد جمکران این برنامه را روانه آنتن می‌کنند. پس از پخش این برنامه‌ها شبکه‌های دیگر ترتیل‌خوانی و جزءخوانی را تا افطار ادامه می‌دهند. دعا و مناجات امسال از ساعت23:30 از حرم حضرت معصومه(س) از شبکه یک سیما شروع می‌شود و با شبکه‌های دو، سه، پنج و قرآن ادامه پیدا می‌کند. شبکه دو سیما از حرم امام‌رضا(ع) برنامه مناجات‌خوانی دارد. شبکه قرآن نیز ساعت22 ویژه‌برنامه‌ای را از کربلای معلی پخش می‌کند.
عطر قرآن
مهم‌ترین برنامه مجازی سازمان تبلیغات اسلامی برای‌ماه مبارک رمضان، جشنواره مجازی «عطر قرآن» است که با همکاری بسیج و کانون فرهنگی تبلیغی رشد معنوی در 2بخش کودک و نوجوان و بزرگسالان برگزار خواهد شد. در بخش بزرگسالان، تفسیر، تلاوت قرآن، مبانی قرآنی مرتبط با بیانیه گام دوم انقلاب و همخوانی قرآنی اجرا می‌شود و برنامه‌های بخش کودک و نوجوان، شامل نقاشی، بلبلان وحی، همخوانی قرآنی، گلبانگ مؤذن و سرودهای قرآن است. در کنار این برنامه‌ها، یک بخش ویژه برای گروه‌های سرود و همخوانی درنظر گرفته شده که علاقه‌مندان می‌توانند آثار خود شامل مناجات‌خوانی، همخوانی قرآن، سرود در ارتباط با میلاد امام‌حسن مجتبی(ع)، شهادت حضرت علی(ع)، لیالی قدر و عیدانه عید سعید فطر را به دبیرخانه این جشنواره ارسال کنند.
سهامدار بهشت در شمیرانات
امسال اهالی شمیرانات رمضان متفاوتی را در فضای مجازی تجربه می‌کنند. طرح سهامدار بهشت، راه‌اندازی پویش ختم قرآن کریم، روزی یک جزء توسط مؤسسات قرآنی در فضای مجازی و حقیقی، راه‌اندازی نذر صلوات در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی (سهم هر نفر 100صلوات)، اجرای طرح بهار قرآن در بهار طبیعت (در قالب محفل انس با قرآن به‌صورت مجازی با حضور قاریان و استادان)، بارگذاری منبرهای مجازی، شرح و تفسیر قرآن کریم، ادعیه‌ماه مبارک رمضان و دعاهای روزهای این ماه، بخشی از فعالیت‌هاست. بیان احکام شرعی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، بارگذاری دوره تفسیر قرآن در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی با عنوان سیری در ملکوت با حضور مفسران قرآنی، اجرای مسابقه مجازی همه با قرآن در شب‌های قدر و معرفی نفرات برتر و آموزش تصویری وضوخوانی برای عموم مردم در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در قالب اجرای طرح «بهترین سرمایه هستی» درنظر گرفته شده است. پویش «کاسب حبیب‌الله» درخصوص مشارکت‌دادن کسبه برای کمک به اطعام و ارائه خدمات به نیازمندان در‌ماه مبارک رمضان، پویش «نذر نان، برکت الهی» با کمک نانوایان و خیران، بارگذاری قرائت قاریان و مداحان منتخب شهرستان در فضای مجازی و... از جمله برنامه‌هایی است که اداره کل تبلیغات اسلامی شهرستان شمیرانات در فضای مجازی برگزار خواهد کرد.
من قرآن را دوست دارم
طرح «من قرآن را دوست دارم»، طرحی است که سازمان اوقاف و امور خیریه با مشارکت اعتاب مقدسه جمهوری اسلامی و بقاع متبرکه برگزار می‌کند. در این طرح، قرآن‌آموزان می‌توانند از طریق فضای مجازی و سایت بقاع متبرکه، با آغاز ماه مبارک رمضان ثبت‌نام کنند و در کلاس‌های آموزشی که تیرماه برگزار می‌شود شرکت داشته باشند تا با اتمام این دوره آموزشی ،مدرک لازم به آنان اهدا شود. قرار است در مرحله اول این طرح یک میلیون نفر با روخوانی و روان‌خوانی قرآن کریم آشنا شوند. در بقاع شاخص و امامزادگان، برنامه ترتیل‌خوانی و تفسیر قرآن کریم و دوره‌های آموزش قرآن به‌صورت مجازی برگزارمی‌شود و این برنامه‌ها از پایگاه‌های اطلاع‌رسانی بقاع متبرکه، صدا و سیما و شبکه‌های استانی به‌صورت مجازی پخش می‌شود.
نمایشگاه مجازی قرآن
سال گذشته شیوع کرونا باعث شد برگزاری نمایشگاه قرآن هم مانند بسیاری از برنامه‌های دیگر لغو شود. البته برخی برنامه‌ها مانند مسابقات بین‌المللی قرآن کریم به تعویق افتادند و در اغلب برنامه‌ها قرار بر این بود که به محض توقف شیوع کرونا، اجرایی شوند اما از آنجا که نمایشگاه قرآن، برنامه‌ای ویژه ماه رمضان است، مسئولان معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد از لغو نمایشگاه در سال99 خبر دادند ولی امسال قرار است این نمایشگاه به شکل مجازی برگزار شود، به‌خصوص که بخش‌های مختلف ازجمله کودک و نوجوان، پاسخ به سؤالات و شبهات، بین‌الملل، دانشگاهی، هنری و... بخش‌هایی هستند که کار محتوایی انجام می‌دهند و ارتباطی با فروش محصولات مذهبی و قرآن ندارند. نخستین دوره نمایشگاه مجازی قرآن کریم در نیمه‌دوم ماه مبارک رمضان (18تا 27ماه مبارک) از 11تا 20 اردیبهشت‌ماه برای فراهم‌کردن زمینه‌ای برای فعالیت مجازی و ارائه خدمات مناسب در این ماه پربرکت برگزار می‌شود.
هر خانه یک مسجد
اداره قرآن، عترت و نماز ارتش طرح «هر خانه، یک مسجد» را برای ماه رمضان امسال درنظر گرفته است. در ارتش، 496روحانی شاغل و 73روحانی مدعو هستند که تمامی برنامه‌های آنها مثل سخنرانی‌ها در ماه مبارک رمضان در بستر فضای مجازی برگزار می‌شود. امسال جشنواره حدیث با محوریت 110حکمت نهج‌البلاغه برگزار می‌شود. کلاس‌های قرآنی برای طیف‌های مختلف کارکنان پایور و وظیفه، دانشجویان و خانواده‌ها در بستر فضای مجازی برگزار می‌شود. بیش از 3600استاد قرآنی ارتش، دارای کانال در بستر فضای مجازی هستند که هر کدام از قرآن‌آموزان در سطح مربوطه و در رشته روخوانی، روان‌خوانی، تجوید و صوت و لحن با استاد مربوطه مرتبط هستند و در پایان‌ماه مبارک رمضان به شرکت‌کنندگان، هدایایی اعطا می‌شود.
رمضان در شبکه شاد
با آمدن کرونا، شبکه شاد به برنامه آشنای معلمان و دانش‌آموزان تبدیل شد. این شبکه برای ماه رمضان هم ایده‌هایی دارد. پخش زنده محفل ختم قرآن کریم از حرم حضرت معصومه(س) در 30روز به‌صورت جزءخوانی نوجوانان، برگزاری مسابقه فرازخوانی به شیوه قرائت تقلیدی (مجلسی) و اجرای پویش محافل قرآنی در قالب خانوادگی یا آموزشگاهی و مدرسه‌ای به شیوه مجازی و تقدیر از برترین‌ها براساس نظر اعضای کانال، بعضی از این برنامه‌هاست. از دیگر برنامه‌های درنظر گرفته‌شده از سوی دبیرخانه پایگاه مجازی محافل انس با قرآن کریم شبکه آموزشی شاد، میتوان به برگزاری محفل انس با قرآن‌کریم با حضور قاریان، حافظان و گروه‌های همخوانی و تواشیح بین‌المللی، کشوری و استانی شامل 2محفل بین‌المللی، 3محفل ویژه دختران و بانوان و 5محفل قرآنی عمومی و در کنار آن آشنایی با جلسات مجازی محافل استادان کشوری اشاره کرد .بارگذاری روزانه محتواهای مرتبط با مراتب و راهکارهای انس با قرآن، معرفی استعدادهای قرآنی جهت حضور در محافل انس با قرآن کریم استان‌ها از دیگر مطالبی است که نه‌تنها در ایام‌ماه مبارک رمضان بلکه در طول سال، در این کانال قرار می‌گیرد.
رمضان مجازی در استان‌های مختلف
در استان‌های مختلف، نهادهای فرهنگی، برنامه‌های متنوعی برای برگزاری یک رمضان پرشور در فضای مجازی تدارک دیده‌اند. برگزاری مسابقات کتابخوانی و مسابقات فرهنگی، تولید محتوا در فضای مجازی، مراسم سخنرانی و قرائت ادعیه‌ماه رمضان و... ازجمله برنامه‌های کانون‌های مساجد استان قزوین در ماه مبارک رمضان است. برگزاری پویش رفع موانع استجابت دعا، قرار‌دادن تلاوت جزء روزانه قرآن کریم در کانال‌های مجازی وابسته به دانشگاه و نیز ایمیل‌کردن محتوا به خانواده‌ها، اجرای طرح ختم گروهی قرآن کریم به‌صورت روزانه در قالب پیامک برای استادان، کارکنان و دانشجویان هم از برنامه‌های دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد در‌ماه مبارک رمضان است. در اردبیل پویش ختم قرآن، جزءخوانی، محافل انس با قرآن با حضور قاریان برجسته کشوری، مسابقه فرازخوانی، تهیه پادکست با موضوعات قرآنی در قالب تلاوت آیات به همراه تصاویر مرتبط و مسابقه قدر قرآنی با موضوع قرائت سوره قدر توسط نوجوانان و جوانان و انتخاب بهترین موارد و پخش از صدا و سیما در برنامه‌های سحری و افطاری، با بهره‌گرفتن از ظرفیت فضای مجازی در طول‌ماه مبارک رمضان اجرا می‌شود. در استان مرکزی 18محصول در حوزه فضای مجازی تولیدشده است. در 30مسجد و مکان مذهبی، قاریان نوجوان و جوان شیرازی که رتبه ملی و بین‌المللی دارند، به جزءخوانی خواهند پرداخت که در فضای مجازی به‌صورت روزانه منتشر خواهد شد. اکران دعاهای روزانه‌ماه مبارک رمضان روی سازه‌های شهری از دیگر برنامه‌های فرهنگی شهرداری شیراز در این‌ماه مبارک است که از طریق صفحه رسمی farhangi.shiraz@ و دیگر صفحه‌های مجازی نیز منتشر خواهد شد. برگزاری جشنواره مجازی عکس از سفره‌های افطار و سحر، اجرای مجازی طرح «یک جرعه معرفت» با محوریت تفسیر آیات قرآن، برگزاری مسابقه خاطره‌نویسی روزه‌اولی‌ها، پخش زنده مجازی محفل انس با قرآن و قرائت دسته‌جمعی ختم قرآن روزانه در فضای مجازی از برنامه‌های استان مازندران است.
در همینه زمینه :
