یادداشت
تعیین مسیرالزامات طرح‌های معماری
عبدالرضا گلپایگانی- معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران
تهران، شهری در کوهپایه‌های شمیران، این روزها کلانشهری است که نهایت خواسته مالکان و ساختمان‌سازهای آن، ساخت ساختمان‌هایی بلندتر است. ساختمان‌هایی که نه‌تنها دید و منظر طبیعی شهر را از شهروندانش ربوده‌اند، بلکه گاهی خود نیز زمینه‌ساز آلودگی بصری شهر شده‌اند. صاحبان زمین هریک تنها دلواپسی ساخت بیشینه پلاک خویش را دارند و به شهر مانند یک کل یکپارچه نمی‌نگرند. شهروندان نیز حقوق شهروندی معماری و شهرسازی خویش را نمی‌دانند و آن را درخواست نمی‌‌کنند. در این میان، برای بازیابی شهر تهران، نیاز به تخصص و تجربه معماران و شهرسازانی است که گزاره‌های در پیوند با شهرسازی، طراحی شهری، و معماری همواره برایشان مهم بوده است. از همین رو، طی این دوره تلاش شده است تا با درنظرگیری پیچیدگی‌های فراوان شهر تهران، عناصر سودبر و مؤثر شهر و سازوکار شهرداری از آموزه‌ها و نظرهای این متخصص‌ها بهره گرفته شود و تا اندازه توان در شهر دگرگونی ایجاد شود. هدف از برگزاری نشست صمیمانه شهرداری تهران با استادان و مفاخر حوزه معماری و شهرسازی نیز دستیابی به همین مهم بوده است. این جلسه در پی سلسله جلسات گفت‌وگوهای آقای حناچی، با بخش‌های متفاوت اجتماعی و تخصصی در تاریخ 11اسفند‌ماه 1399 برگزار شد. در این گفت‌وگو، پیشنهادها، انتقادها، و دیدگاه‌های هریک از متخصص‌ها بیان شد که چکیده آن
به شرح زیر است:
ضوابط به عنوان کمینه‌های بایسته اما نابسنده، نیازمند بررسی پیوسته
عوارض شهرداری و نیاز به ویرایش سازوکار روش برآورد اندازه آن
درخواست پشتیبانی و واگذاری برابرانه کارها به همه مهندسان مشاور
زبان حقوقی سندهای شهری و نیاز به ایجاد یک فضای میان حوزه‌ای
حق شهروندی و نابودی آن با ساخت و سازهای نادرست و بی‌وقفه
کیفیت و نقش حکمرانی، کارشناسی، و سلیقه همگانی بر بهبود آن
ادارات درون و بیرون سازمان شهرداری تهران و نقد بر کارکرد آنها
مشکلات کلانشهر تهران و شباهت آنها با سایر کلانشهرهای دنیا
زیست طبیعی شهر و نیاز به نگهداری درختان و گونه‌های پرندگان
برایند دیدگاه‌های گسترده و متفاوت مطرح‌شده در این نشست را می‌توان اهمیت نگاه کیفی و نیاز به گسترش کیفیت در شهر بیان کرد. ضوابط شهرداری سندهایی حقوقی هستند که کمینه‌های بایسته را برای طراحی و ساخت مشخص می‌کنند، اما برای رسیدن به کیفیت در فضاهای معماری و شهری کافی نیستند. در این راستا، دسته‌بندی ضوابط شهرداری به راهنمای طراحی برای مهندس معمار و روش کار برای کارشناس شهرداری می‌تواند گامی برای کاربردی‌سازی مقررات جهت دستیابی به کیفیت باشد. معمار و کارشناس شهرداری هریک تخصص، وظیفه، و نقش متفاوتی داشته و زبان حرفه‌ای مناسب خویش را نیاز دارند. وجود توصیه‌های کیفی افزون بر بایدها و نبایدهای کمی در قالب یک راهنمای طراحی می‌تواند به بهبود کیفیت معماری شهر کمک کند. از این‌رو می‌توان تهیه راهنماهای طراحی را در شرح خدمات مهندسان مشاور معمار و شهرساز قرار داد. این راهنماها می‌توانند شامل اهداف، ضوابط، توصیه‌ها و روش کار باشند. از آنجایی که همواره نیاز به بررسی پیامد مقررات بر کار و ویرایش آن در صورت نیاز وجود دارد، بیان اهداف در راهنماهای تهیه‌شده سبب آسان‌تر شدن بررسی کارآمدی توصیه‌ها می‌شود. از سوی دیگر، کارشناسان شهرداری نیز نیاز به فهرستی از بایدها و نبایدها دارند که طرح‌های معماری و شهری را بر اساس آن پایش کنند. همزمان با تلاش برای ایجاد زیرساخت‌های بهبود کیفی شهر، نیاز به جلوگیری از پایمال شدن حقوق شهروندان با ساخت‌وسازهای غیرقانونی نیز بیش از پیش وجود دارد. افزون بر نیاز به ایجاد بستر کیفیت در شهر، نیاز به دوام آن نیز وجود دارد. مسیر پایداری کیفیت فضاهای شهری، مسیری فرهنگی است و جلوگیری از بازگشتن شهر به روش پیشین، نیازمند درخواست همگانی است. بخشی از این مهم باتجربه‌کردن کیفیت توسط شهروندان به خودی خود به‌وجود می‌آید و بخش دیگر آن نیز نیازمند آموزش حقوق شهروندی به مردم و حساس نمودن آیندگان نسبت به کالبد شهر خود است.
در پایان همانگونه که شهردار محترم تهران، جناب آقای دکتر حناچی اشاره کردند، هدف از این گفت‌وگوی دوطرفه میان شهرداری تهران و معماران و شهرسازان پیشکسوت، رسیدن به دیدگاهی همسو برای چگونگی مدیریت شهر بود؛ روشی که شهر را در مدار درست پیشرفت بدون امکان بازگشت به روش پیشین قرار دهد، به این شیوه که پس از پایان این دوره نیز این مسیر توسط شهرداران آینده ادامه‌دار شود.
