گزارش
دیوارهای بتنی گالری نقاشی شدند
با اجرای طرح‌های رنگ‌آمیزی و هنری در مسیر‌های کندروی بلوار استاد معین، این معبر به خیابان اجتماعی تبدیل شده است
محمد سرابی- خبرنگار
سال‌هاست که خودرو‌ها شهر را از انسان‌ها گرفته‌اند و حالا زمان آن است که ساکنان شهر به‌دنبال پس گرفتن آن از ماشین‌ها باشند؛ نکته اینکه در این نبرد، شهرداری پشتیبان شهروندان است، نه خودرو‌ها.
از چند سال پیش مشخص شد که عریض کردن خیابان‌های قدیمی و ساخت بزرگراه‌های جدید نمی‌تواند مشکل ترافیک را حل کند؛ زیرا همیشه خودرو‌های بیشتری تولید و به آنها اضافه می‌شوند. معمولا برای اینکه بتوان یک خیابان را از خودرو خالی کرد و به شهروندان داد باید مراحلی سخت و پرتنش طی شود. رانندگانی که خودرو‌هایشان را در معبری پارک می‌کنند یا هر روز از آن می‌گذرند در مقابل این کار مقاومت می‌کنند و نمی‌خواهند آن را ترک کنند؛ بنابراین مدتی طول می‌کشد تا بتوان بخشی از خیابان را از خودرو‌ها خالی کرد.
خیابان اجتماعی در محور بلوار استاد معین جنوبی شرایط متفاوتی دارد. این خیابان قبل از اینکه توسط خودرو‌ها تسخیر شود به عابران و اهالی منطقه اختصاص پیدا کرد. شهردار منطقه 9در این‌باره می‌گوید: «پیش از اینکه بلوار روی خودرو‌ها باز شود از طرف شهرداری منطقه از شهردار تهران اجازه گرفتیم که 2لاین کندرو از 4لاین این بلوار از همان روز افتتاح روی خودرو‌ها بسته باشد و شهروندان از آن استفاده کنند. معاونت حمل‌ونقل و ترافیک هم در همان زمان افتتاح بلوار با این کار موافقت کرد.»
سیدمصطفی موسوی با اشاره به بافت مسکونی اطراف بلوار می‌افزاید: «در اطراف بلوار، محله‌های دستغیب و امامزاده عبدالله را داریم که شامل خانه‌های کوچک و فشرده است. بعضی خانه‌ها فقط 50متر مساحت دارند و کوچه‌ها هم باریک هستند. به همین دلیل ساکنان اطراف از طرح خیابان اجتماعی استقبال کردند. متأسفانه با محدودیت‌های بیماری کرونا روبه‌رو هستیم، ولی سال پیش در فرصت‌های به‌دست آمده برخی برنامه‌ها را در آن اجرا کردیم و سپس اتفاقات خوبی رقم خورد؛ مثلا ورزش صبحگاهی در آنجا انجام می‌شود؛ زیرا فضای کافی وجود دارد.»
وقتی روی آسفالت هم نقاشی می‌شود
پروژه‌های شهرداری برای اصلاح معابر و بافت فرسوده معمولا در میانه بافت مسکونی یا تجاری اجرا می‌شود. صرف‌نظر از دشواری عملیات عمرانی در شلوغی محله‌ها، پاکسازی و زیباسازی خیابان هم در این شرایط مشکل است؛ زیرا نمای هر یک از ساختمان‌‌ها شکل و جنس متفاوتی دارد. در بلوار استاد معین شرایط متفاوت است. دوطرف این بلوار دیوارهای بتنی و پشت آن اراضی نظامی است که قرار است بعد از بررسی در کمیسیون ماده 5شامل کاربری‌های متفاوت شود، اما هم‌اکنون خیابان طولانی و خالی است و مغازه یا پنجره‌هایی دیده نمی‌شود. موسوی می‌گوید: «در دوطرف بلوار هیچ کاربری شکل نگرفته و دیوارهای بتنی بخش زیادی را پوشانده است و این فضا خیلی سرد و خشک به‌نظر می‌آید. ما از هنرمندان خواستیم که پیشنهاد‌های خود برای تبدیل این دیوارهای بتنی به گالری را ارائه کنند. برای فاز اول 300اثر به‌دست ما رسید که داوران 40اثر را از میان آن انتخاب کردند و اجرا شد. در 2یا 3فاز بعدی تقریبا تمام دیوارهای بتنی که قابلیت نقاشی دارند پوشش داده می‌شوند و ظرفیت حدود 200نقاشی هنری را داریم. البته سطح بعضی از دیوارهای بتنی صاف نیستند، اما به‌دنبال طرحی برای آنها هم هستیم.» با این کار دیوار‌ها رنگ‌آمیزی شدند و فضای مفرحی برای حضور شهروندان فراهم شد، اما یک مشکل دیگر باقی مانده بود؛ اینکه کف این معبر آسفالت و با کف‌سازی معمول پیاده‌رو‌ها متفاوت است. موسوی می‌گوید: «سنگفرش کردن هزینه زیادی داشت و وقت زیادی هم برای کندن آسفالت و ایجاد پوشش جدید صرف می‌شد. اینجا هم شهروندان و هنرمندان روی آسفالت نقاشی کشیدند. حدود 20نمونه از این نقاشی‌ها کشیده شده و فضای معبر را عوض کرده است. درنهایت با قدم زدن در 2کیلومتر خیابان اجتماعی آثار هنری فراوانی دیده می‌شود.»
پس از فاز‌های مختلف نقاشی و رنگ‌آمیزی در این محور، نمونه‌هایی از وندالیسم مانند تخریب مبلمان شهری مشاهده شد، اما تا‌کنون آسیب یا مشکل خاصی در این محدوده مشاهده نشده است که آثار طرح‌های اجتماعی را تحت‌تأثیر قرار دهد. حمایت شهرداری باعث شد که برخی طرح‌های دیگر مانند اجرای موسیقی، عرضه مواد غذایی، پوشاندن خیابان با برگ‌های پاییزی و طراحی سایه یک درخت قدیمی روی زمین هم در خیابان اجتماعی منطقه اجرا شود. اما آیا بستن 2لاین خیابان باعث کند شدن رفت‌وآمد در این محور نشده است. شهرداری منطقه 9می‌گوید: «از نظر مطالعات ترافیکی مشکلی برای تردد خودرو‌ها ایجاد نشد؛ زیرا عرض خیابان با نگاه به آینده خیلی زیاد انتخاب شده بود و با حجم فعلی ترافیک بستن 2لاین کندرو هیچ مانعی ایجاد نمی‌کند. در مواردی که برنامه‌های بزرگ اجرا می‌شد ما 3لاین از 4لاین موجود را هم روی خودرو‌ها بستیم و باز هم مشکل خاصی بروز نکرد.»
برنامه‌های هنری این محدوده با عنوان «جور دیگر» اجرا شد و دیدگاه شهروندان و شهرداری براساس نبردی بود که برای پس گرفتن شهر از خودرو‌ها انجام می‌شد. با پایان یافتن بحران کرونا می‌توان انتظار داشت که این خیابان به‌صورت معبری پررفت‌وآمد برای شهروندان، بازی بچه‌ها و تفریحات گروهی باشد.
در خیابان میرداماد و آزادی هم این لاین‌های کندرو دیده می‌شود که اکنون پر از خودرو هستند، اما در منطقه 9قبل از اینکه خودرو‌ها بتوانند این بخش را به انحصار خود دربیاورند، شهروندان صاحب شهر شدند.
خیابان اجتماعی، ظرفیت تبدیل شدن به یک نگارخانه هنری شهری را دارد
محمدجواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران
با ارتقای رویکرد زیباسازی و زیباشناختی در زندگی شهری می‌توانیم فضای مناسبی برای آسایش، آرامش و لذت بردن شهروندان تهران از محل زندگی خود، ایجاد کنیم. ایده و اراده مدیریت شهری منطقه 9فرصت مناسبی در اختیار هنرمندان قرار داده است تا ضمن ارتقای زیباسازی محیط شهر، نشاط شهروندی را نیز افزایش دهد. مدیریت شهری با رویکرد فرهنگی و اجتماعی تلاش دارد، شهری زیست‌پذیر برای انسان‌ها بسازد؛ به همین دلیل خیابان اجتماعی بلوار استاد معین ظرفیت تبدیل شدن به یک نگارخانه هنری شهری را دارد.
پلازای هاشمی نیز مکانی برای رویدادهای اجتماعی جمعی است و فضایی مناسبی را برای گفت‌وگوی شهروندان منطقه فراهم می‌کند. همینطور با ابتکار شهرداری و با رنگ‌آمیزی فضای کوچه قدیانی، این مکان به یکی از مقاصد گردشگری شهری تبدیل شده است.
بازگرداندن شهر به مردم
محمدرضا جوادی‌یگانه، معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری
رویکرد شهرداری تهران، رویکرد اجتماعی است؛ بدین معنا که قصد بازگرداندن مردم به شهر و بازگرداندن شهر به مردم را داریم. خیابان اجتماعی در جنوب غرب تهران، فضای اجتماعی متفاوتی ایجاد کرده است؛ حال و هوای این خیابان با هنر هنرمندان و مشارکت کودکان در خلق آثار هنری تجربه‌ای دلپذیر و زیباست. ترکیب هنر و زندگی اجتماعی در دیوار‌نگاره‌ها، روحی زیبا به این محیط داده است که در نوع خود در کلانشهر تهران بی‌سابقه و بدیع است. میدانگاه هاشمی، مجالی برای حضور شهروندان در فضای عمومی فراهم می‌کند تا آنها از خانه به قصد گفت‌وگو و دیدار خارج شوند. ایده‌های کوچه رنگی و کوچه دوستی می‌تواند موجب افزایش احساس تعلق مردم به محله و محیط زندگی شود؛ ضمن آنکه جایی برای خاطره‌سازی و تجربه متفاوت زندگی در شهر است تا در نهایت احساس زندگی بهتر را به مردم القا کند. شهر، متعلق به مردم است و با آنها معنا پیدا می‌کند. شهر زیست‌پذیر شهری است که مردم در آن حضور پیدا کنند، که به‌نظر می‌رسد، مدیریت شهری در تحقق این هدف موفق بوده است.