بحران جهانی تراشه

ساسان شادمان منفرد- خبر‌نگار

دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم انواع و اقسام بحران‌ها را در طول حیات خود تجربه کرده و در دهه سوم قرن بیست‌ویکم میلادی اکنون در حال مواجه با نوع جدیدی از بحران است که از آن می‌توانیم به صراحت با عنوان «کمبود تراشه» نام ببریم. کشورهای توسعه‌یافته این روزها در نبرد اقتصادی با رقبای خود، برای تولید «نیمه هادی» برنامه‌ریزی‌های بسیاری را در دست اقدام دارند. رقابت این روزها بین چین، ژاپن، کره‌جنوبی، آمریکا و اروپا بر سر نیمه‌هادی و متعاقب آن تراشه است. نیمه‌‌هادی‌ها در دنیای امروز نقشی مهم ایفا می‌کنند و از آنها برای ساخت تراشه استفاده می‌شود. بدین‌ترتیب تقریبا تمامی دستگاه‌هایی مانند گوشی‌های همراه، تبلت‌ها، رایانه‌ها، رادیوها و‌… به آنها وابسته‌اند. همچنین باید به این نکته اشاره کرد که قطعات الکترونیکی در خودروهای مدل2021حدود 40درصد از قیمت یک دستگاه را به‌خود اختصاص داده‌اند. این درحالی است که در سال2000 این مقدار تنها 18درصد بود. پس طبیعی است که این روزها برای تولید خودرو به تراشه‌های بیشتری نیاز داشته باشیم. از همین رو کمبود تراشه در جهان بسیاری از کارخانه‌های بزرگ را با مشکلاتی بر سر راه تولید روبه‌رو کرده است. به همین دلیل همه آنها به تکاپو افتاده‌اند تا از این بحران در میان بحران ویروس کرونا عبور کنند.

جلسه مهم در کاخ سفید
یک مقام ارشد در دولت ایالات متحده اعلام کرد که حدود 20شرکت بزرگ از جمله غول‌های خودروسازی که نگران کمبود تراشه نیمه هادی در جهان هستند و صنعت‌شان دچار مشکلاتی از این حیث شده است، مدیران ارشد خود را روز دوشنبه (فردا) به اجلاس کاخ سفید می‌فرستند. به گزارش اکونومیک‌تایمز، این دیدار در کاخ سفید با عنوان «نشست مدیران اجرایی درباره انعطاف‌پذیری نیمه‌هادی و زنجیره تامین» برگزار می‌شود و در آن جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و برایان دیس، مدیر شورای اقتصاد ملی حضور خواهند داشت. گروه صنایع خودروسازی آمریکا، دولت را تشویق کرده است تا به آنها کمک کنند و البته هشدار داده است که کمبود جهانی تراشه ممکن است در سال‌جاری باعث کاهش تولید خودرو به میزان یک‌میلیون و 280هزار دستگاه شود.

کاهش تولید در غول‌های خودروسازی 
روز پنجشنبه بود که شرکت‌های جنرال موتورز و فورد موتور اعلام کردند که به‌دلیل کمبود تراشه نیمه‌هادی که در دوره‌ای باعث رشد در صنعت جهانی خودرو شده بود، تولید بیشتر خودرو را کاهش می‌دهند. رویترز در این خصوص نوشت که جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا دست‌کم 50میلیارد دلار برای افزایش تولید نیمه‌هادی در ایالات متحده می‌خواهد اما این نیازهای کوتاه‌مدت را برطرف نمی‌کند. جنیفر ساکی، سخنگوی کاخ سفید در این خصوص گفت: «این موردی است که تمرکز بسیار زیادی در بالاترین سطوح در سرتاسر دولت، بر رویش قرار دارد.» جنرال موتورز، بزرگ‌ترین خودروساز آمریکا اعلام کرده است که تولیداتش را از دوشنبه (فردا) به‌مدت 2هفته در کارخانه مونتاژ اسپرینگ هیل که در آن شاسی‌بلندهای محبوب را تولید می‌کند، قطع خواهد کرد. همچنین طبق برنامه اعلام‌شده از سوی این شرکت، یک هفته نیز تولید شورلت بلیزر در کارخانه راموس مکزیک و کارخانه لنسینگ دلتا تاون‌شیپ در میشیگان قطع می‌شود. فورد، دومین خودروساز بزرگ آمریکا نیز اعلام کرد که تولید هفته آینده کارخانه مونتاژ شیکاگو، کارخانه مونتاژ فلت راک و بخشی از کارخانه مونتاژ شهر کانزاس را لغو می‌کند. همچنین کارخانه مونتاژ اوهایو نیز با زمانبندی کمتری کارش را انجام خواهد داد.

اوضاع در کره هم بحرانی است
داستان کمبود تراشه تنها مربوط به آمریکا نمی‌شود و کره‌ای‌ها هم که در این صنعت حتی از چینی‌ها هم پیش‌تر بوده‌اند با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شده‌اند. شرکت هیوندای موتور هم اعلام کرده است که به‌دلیل کمبود تراشه تصمیم گرفته از روز دوشنبه در کارخانه «آسان» تولید را برای 2روز متوقف کند. طبق گفته آنها، تعلیق به‌دلیل «شرایط تأمین» قطعات نیمه‌هادی برای واحدهای کنترل نیرو بوده است. این شرکت در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما از نزدیک وضعیت را زیرنظر داریم تا اقدامات سریع و لازم را برای بهینه‌سازی تولید متناسب با شرایط عرضه انجام دهیم.» در کارخانه آسان سالانه 300هزار دستگاه خودرو تولید می‌شود.

نگرانی در بازار لوازم الکترونیک
بحران کمبود تراشه تنها مربوط به صنایع خودروسازی نیست و بسیاری از غول‌های فناوری جهان را با معضلات بسیاری روبه‌رو کرده است. تولید لوازم الکترونیکی ازجمله انواع رایانه‌ها و گوشی‌های موبایل نیز تحت‌تأثیر این بحران قرار گرفته است. روزنامه «نیکی آسیا» هم در گزارشی از احتمال کاهش تولید مک‌بوک و آی‌پد به‌دلیل کمبود جهانی تراشه خبر داده است. به نوشته این روزنامه ژاپنی، اپل مجبور شده است تولید برخی از مدل‌های مک‌بوک و آی‌پد را به‌دلیل کمبود تراشه به تعویق بیندازد. طبق گفته منابع ناشناس، این امر به‌طور خاص روی نصب قطعات روی مدار ساخته‌شده دقیقا پیش از مونتاژ نهایی تأثیر می‌گذارد. گزارش‌های منتشر شده نشان می‌دهند که اپل بخش نامشخصی از سفارش‌ قطعات را از نیمه نخست، به نیمه دوم سال۲۰۲۱ به تأخیر انداخته است. البته در این میان آیفون اگرچه تقاضای بسیار بالایی دارد، اما اپل برای تولید آن با مشکل خاصی روبه‌رو نیست و بحران تراشه ظاهرا روی این محصول پرطرفدار اپل تأثیری نداشته است. اگرچه گفته شده که تولید آن چندان هم بدون مشکل نبوده است و شاید در آینده با ادامه وضع موجود شاهد کاهش تولید در آن نیز باشیم.

حرکت آرام و بی‌صدا
درحالی‌که بحران جهانی تراشه غول‌های فناوری را نگران کرده است، از چین اما خبر خاصی به گوش نمی‌رسد. البته به‌هیچ عنوان نمی‌توانیم بگوییم که این بحران شامل حال آنها نشده است، اما باید به این نکته مهم اشاره کنیم که چینی‌ها که در این صنعت از رقبای خود عقب‌تر هستند، برنامه‌های بسیاری را برای سرعت بخشیدن به تولید نیمه‌هادی در دست اقدام دارند. به‌عنوان نمونه، چند هفته پیش، استارت‌آپ «بایت‌دنس» (مالک پیام‌رسان و شبکه اجتماعی تیک‌تاک) گام‌های اولیه را برای تولید تراشه‌های هوش مصنوعی (AI) برداشت که این مهم پیشرفت قابل‌توجهی در تلاش چین برای دستیابی به استقلال بیشتر در زمینه فناوری محسوب می‌شود.