هزینه بازگشت به دهه 60 سنگین است

فتانه احدی ـ اقتصاددان

در سال‌های اخیر نمادهای مختلفی از دهه 60 در فضای مجازی به چشم می‌خورد. بسیاری هر چیزی را که بویی از دهه 60 دارد به‌عنوان نماد خاطره‌انگیزی از دهه 60 منتشر می‌کنند و افسوس آن دوران را می‌خورند. انواع نوشت‌افزار دهه شصتی، خوراکی‌های دهه شصتی و کتاب‌های درسی دهه شصتی همگی نشان دهه 60 هستند که با خود آه کشدار پر از حسرت می‌آورند. همه و هر آن چیزی که در آن دهه مردم دل خوشی از آنها نداشتند امروز بُعد دیگری پیدا کرده و ارزشمند شده است. یادآوری‌اش حال خوشی به خیلی‌ها می‌دهد طوری که اکنون خود را فراموش می‌کنند و در گذشته سیر می‌کنند اما این احساس‌های زودگذر آنی ناشی از حالت‌های روانی افراد و سرخوردگی در زمان حال آن‌هاست که حال خوب را در دهه‌ای جست‌وجو می‌کنند که اگر به آنها مجوز بازگشت داده شود یا نمی‌روند یا می‌خواهند تجهیزات و امکانات اکنون را با خود بار کنند و ببرند. با وجود این تب دهه 60 و این دهه نوستالژیک گستردگی وسیعی پیدا کرده و آدم‌های زیادی را به‌سوی خود کشیده، طوری که بسیاری از فروشگاه‌ها نیز لوازم دهه 60 را عرضه می‌کنند و استقبال زیادی از آن می‌شود. در این‌باره با دکتر ساجده ودودی، روانشناس گفت‌وگویی انجام داده‌ایم و میل به بازگشت به دهه 60 را بررسی کرده‌ایم.


چرا برای مردم دهه 60 جذاب است و به‌دنبال یادآوری خاطرات آن روزها هستند؟
لزوما آدم‌ها به‌دنبال دهه 60 و به‌دنبال نوستالژی خاصی نیستند. آدم‌ها دنبال چیزی می‌گردند که اکنون در زمان حال برایشان حسرت به همراه دارد. این احساس ناشی از حسرت است که آدم‌ها را وا می‌دارد در گذشته خود به‌دنبال نقطه‌هایی بگردند که فکر می‌کنند اگر اکنون آنها را داشتند حتما نقاط روشنی در زندگی‌شان بودند.
آدم‌ها با بازگشت به این دهه به‌دنبال چه چیزی هستند؟
امکان دارد هر کدام از ما به‌دنبال مورد متفاوتی بگردیم. عده‌ای به‌دنبال روابط گرم و صمیمی هستند. بعضی دنبال سادگی و افردی هم با تفکر و هدف خاص خود به‌ دنبال چیزی می‌گردند. اغلب افراد فکر می‌کنند حال بدی که اکنون دچارش هستند، به‌دلیل چیزی در گذشته بوده که تغییر کرده است. اما واقعا اگر از این افراد بخواهیم به اتفاقات، نوع فرهنگ، شیوه زندگی و همه مسائل دهه 60 دقت بیشتری داشته باشند و واقع‌بینانه به آن دهه نگاه کنند باز هم دلشان می‌خواهد به آن دهه بازگردند؟ به ‌نظر من بسیاری از این افراد پاسخ منفی می‌دهند و واقعا دلشان نمی‌خواهد که به آن زمان برگردند.
افرادی که نگاهشان به گذشته است به‌دنبال چه چیزی می‌گردند؟
این افراد دنبال چیزهایی می‌گردند که هم‌اکنون آن را ندارند و آن را در گذشته جست‌وجو می‌کنند و نگاهشان پر از حسرت است. و این مسئله است که آن نوستالژی را دلنشین می‌کند. یاد و خاطره آن گذشته برای آنها دلنشین می‌شود و به آنها آرامش خاطر می‌دهد. البته از طرفی هم آنها را دچار یک نگرانی می‌کند و فکر می‌کنند آن روابط گرم و صمیمی به‌دلیل سادگی آن دوران و افراد آن دوران بوده است. اما در واقع این یک باور غلط است و ما اکنون نیز می‌توانیم روابط گرم و صمیمی ایجاد کنیم البته اگر بخواهیم.
چگونه می‌شود این احساس وابستگی به گذشته و دهه‌ای را که جذاب‌تر به‌نظر می‌آید، کنترل کرد؟
اگر بخواهیم این احساس حسرت را کنترل کنیم باید خود را مدیریت کنیم. البته گاهی کنترل آن از دستمان خارج می‌شود. ما به‌خاطر اینکه خودمان احساس گناهی را تجربه نکنیم و بار مسئولیت را متحمل نشویم که تمام زندگی‌مان را فضای مجازی پر کرده است، تمام مسئولیت را متوجه شرایط روز می‌کنیم. به جای این همه احساس‌های متفاوت تنها کافی‌است بالغانه مسئولیت را خود بر عهده بگیریم.
آیا درست است که بسیاری آرامش را در دهه گذشته و دهه 60 دنبال کنند؟
باورغلطی است که بخواهیم آرامش را در آن زمان جست‌وجو کنیم. زیرا آن آرامش خیالی که اکنون در فضای مجازی گسترده شده است در آن زمان هم خیلی یافت نمی‌شد. برای به‌دست آوردن هر چیزی باید هزینه کنیم و بهایش را بپردازیم. اگر ما بخواهیم به آن آرامش برگردیم آیا می‌توانیم هزینه رفاه و آسایشی را که اکنون داریم، پرداخت کنیم؟ اگر کرونا در دهه 60 بروز می‌کرد چه اتفاقی می‌افتاد؟ خیلی از امکانات را نداشتیم، بستر فضای مجازی را نداشتیم، خرید آنلاین نداشتیم. ممکن بود آدم‌های خیلی بیشتری از دست بروند و موجب می‌شد سختی خیلی بیشتری را متحمل شویم. فکر می‌کنم که هزینه برگشتن به دهه 60 خیلی سنگین‌تر از چیزی است که ما فکرش را می‌کنیم. ما می‌توانیم آن آرامش را، آن سادگی را و همه‌‌چیزهایی که یادآوری می‌شود و حس خوب می‌دهد، با چهارچوب‌بندی درست و احساس مسئولیت بیشتر، با برنامه‌ریزی‌های بهتر و اولویت‌بندی‌های صحیح‌تر اکنون برای خود ایجاد کنیم، بدون اینکه بخواهیم به آن بی‌امکاناتی و سطح پایین رفاه و ناآگاهی دهه 60 برگردیم.
افراد با انتشار تصاویر و ویدئوهای دهه 60 در فضای مجازی به‌دنبال چه چیزی هستند؟
گاهی مغز ما انتخاب می‌کند به مسائلی که برای ما احساس ناراحتی و کمبود دارد بپردازیم. اگر من آدمی هستم که روابط ضعیفی دارم، از تنهایی و بی‌کسی رنج می‌برم، نمی‌توانم روابط سالمی را تجربه کنم و خلئی را درون خود احساس می‌کنم، سعی می‌کنم این احساس خلأ را با بازگشت به گذشته و دهه به‌نظر جذاب 60 پر کنم. و این حس که آن موقع بهتر بود و اگر اکنون ما تنها هستیم، به‌خاطر تکنولوژی، به‌خاطر ترافیک یا به دلایل مختلف زمان حال و به‌خاطر شرایط این زمانه است و شروع یک احساس ناامنی در وجود آدم‌هاست. درحالی‌که مسئله درون من و ناامنی در وجود من است که این احساس را ایجاد می‌کند و لزوما برگشتن به گذشته من را شادتر نمی‌کند؛ مثل کسی که فکر می‌کند اگر مهاجرت کند آدم شادتری می‌شود. اگر ناامنی و شاد نبودن در وجود من باشد فرقی نمی‌کند که من در کدام جغرافیا و بازه زمانی زندگی کنم.