تورم میوه‌ای

مائده امینی ـ روزنامه‌نگار

گوجه فرنگی، موز، سیب، لیموترش ...، هر چند هفته یک‌بار یکی از میوه‌ها با قیمت سرسام‌آورش به صدر خبرها می‌آید. بسته به فصل، شرایط کشور و نرخ دلار این سناریوی تکراری برای یک قلم از میوه‌ها دوباره مرور می‌شود و این در حالی است که کنترل و نظارت بر قیمت این خوراکی مهم متولیان بسیاری برای خود دارد؛ از وزارت صنعت، معدن، تجارت گرفته تا ستاد تنظیم بازار، تعزیرات حکومتی و اتحادیه‌های درگیر(بارفروشان و میوه و سبزی)... . پیش از تورم‌های مهارگسیخته یکی دو سال اخیر، میوه جزء جدانشدنی سبد خوراکی خانوار بود؛ کالایی که حالا دیگر کمتر از سابق در خانه ایرانی‌ها پیدا و مصرف می‌شود و به‌نظر می‌رسد انگار مانند گذشته در اولویت خرید قرار ندارد، به‌خصوص که به روایت مرکز آمار گروه خوراکی‌ها در سالی که گذشت تورم تا مرز 70درصدی را هم تجربه کردند. بنا بر گزارش منتشرشده توسط مرکز آمار ایران در بهمن سال 99، گروه میوه و خشکبار به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از گروه خوراکی‌ها، نسبت به ‌ماه مشابه سال قبل بیش از 88درصد افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند. همچنین این گروه در 12‌ماه منتهی به‌ماه مورد بحث (بهمن) 44.5درصد گران‌تر از 12‌ماه منتهی به سال 98قیمت‌گذاری شده‌اند. البته این آمارها در حالی ارائه می‌شود که مرکز آمار ایران میانگین قیمت‌ها را مبنای محاسبات خود قرار داده و فارغ از خرده‌فروشی‌های سطح شهر (که بعضی از آنها اختلاف قیمت 50درصدی با نرخ میادین و تره‌بار دارند) اعلام قیمت کرده است. قیمت میوه‌های وارداتی مثل موز، نارگیل، آناناس و... ارتباط مستقیم با نرخ ارز دارند و گرانی دلار می‌تواند افزایش‌های سرسام‌آور را برای آنها رقم بزند. اما چه می‌شود که قیمت میوه تولید داخل ناگهان رشد 100درصدی را تجربه می‌کند؟ چرا کنترل قیمت محصولات تولید داخل همچنان برای این همه نهاد و ارگان و سازمان و اتحادیه درگیر ماجرا سخت است؟ اسدالله کارگر،  رئیس اتحادیه میوه و سبزی معتقد است علت گرانی میوه و عدم‌توانایی کنترل آن هزینه‌های اضافی در میدان مرکزی تره‌بار است و این در حالی است که رئیس میدان توضیح می‌دهد که مشکل، عدم‌نظارت روی واحدهای صنفی میوه‌فروشی است که مثل قارچ بدون جواز کسب روییده‌اند و گاهی تا 200درصد هم سود روی یک قلم میوه در مغازه خود می‌کشند. 

اسدالله کارگر؛ رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی
خالص‌فروشی کنند میوه گران نمی‌شود
این نخستین‌باری نیست که به رسانه‌ها می‌گویم و احتمالا آخرین‌بار هم نخواهد بود. مشکل ما مبدا است؛ میدان میوه و تره‌بار. اگر در این میدان خالص‌فروشی انجام شود من به شما قول می‌دهم که قیمت میوه به سرعت 15درصد برای مصرف‌کننده کاهش پیدا می‌کند. من و همه هم‌صنفی‌های من می‌توانیم از سودمان بگذریم اما قرار نیست که ضرر کنیم. هم‌اکنون برای هر کیلوگرم میوه بین 200 تا 400تومان به میدان تره‌بار پرداخت می‌کنیم. پول کارگری از ما می‌گیرند، فاکتور رسمی نمی‌دهند، خالص‌فروشی نمی‌کنند و بعد می‌گویند میوه گران شد. علت عدم‌توانایی بری کنترل قیمت میوه همین چرخه معیوب است. میدان مرکزی میوه و تره‌بار باید خود را ملزم به پرداخت این هزینه‌ها کند تا قیمت نهایی در بازار کنترل شود. امروز تنها میوه‌های وارداتی را خالص می‌خریم؛ مثل نارگیل، آناناس، انبه و موز. مشکل بر سر میوه‌های تولید داخل است. بیش از 15سال است که ما از تریبون‌های مختلف می‌گوییم باید خالص‌فروشی شود، باید فاکتور صادر شود. ارتفاع درخواست‌ها و پرونده‌ها و نامه‌ها امروز به 15سانتی‌متر می‌رسد اما هنوز این موضوع عملی نشده و می‌بینید که هنوز میوه گران به‌دست مصرف‌کننده می‌رسد. اختلاف قیمت واحدهای صنفی مختلف هم از مبدا شروع می‌شود و در ساعت‌های مختلف روز براساس تقاضا در هر واحد تغییر می‌کند. نگارنده معتقد است که این‌طور نیست که ما نظارت بر قیمت نداشته باشیم ما از چهار درگاه بر قیمت میوه نظارت می‌کنیم و به واحدهای صنفی خود سر می‌زنیم. به‌نظرم وقت آن رسیده نظارت‌ها از مبدا صورت گیرد.

مصطفی‌ دارایی‌نژاد؛ رئیس اتحادیه میدان مرکزی میوه و تره‌بار
بر نرخ‌گذاری میوه‌فروش‌های سطح شهر نظارتی نیست
وقتی می‌خواهیم درباره مسائل مهم و اینچنینی حرف بزنیم باید به اعداد استناد کنیم. من مورد به مورد برای شما توضیح می‌دهم و شما خود خواهید فهمید که چرا قیمت میوه در کشور بالا می‌رود. امروز در سطح شهر بیش از 5هزار واحد میوه فروشی وجود دارد که تنها هزار و 500واحد جواز کسب دارند و این یعنی 3هزار و 500واحد بی‌جواز در شهر وجود دارد که نظارت بر آنها انجام نمی‌شود. مشکل افزایش قیمت میوه و کنترل‌نشدن آن، به تولید برنمی‌گردد. در حوزه مرکبات، سال گذشته، در استان مازندران، 2میلیون و700هزار تن تولید به ثبت رسیده که این عدد برای جنوب کشور حدود یک میلیون تن برآورد می‌شود. در مجموع بیش از 3میلیون و 700هزار تن تولید مرکبات داشته‌ایم و این در حالی است که مصرف داخلی یک میلیون و 500هزار تن است، پس می‌توان گفت که یک میلیون و 200هزار تن مازاد تولید داریم و مشکل کمبود عرضه نیست. اما چه اتفاقی می‌افتد که قیمت‌ها بالا می‌رود و کنترل آن سخت می‌شود؟ 
امسال در مازندران، پرتقال را از 5تا هزار تومان از کشاورز خریده‌اند که 3هزار تومان برای جابه‌جایی هر کیلو خرج به آن افتاده. اما منظور از 3هزار تومان خرج چیست؟ برای مثال کاغذ گراف برای سیب امسال به کیلویی 30هزار تومان رسیده و این در حالی است که قیمت آن کیلویی 9هزار تومان بوده. سبد پلاستیکی از 5هزار تومان تا 11هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود و این در حالی است که این سبد قبلا 1800تومان بوده است. یا مثلا کرایه حمل پارسال از شمال تا تهران 400هزار تومان بوده و امسال به یک میلیون تومان رسیده. تریلی هندوانه نرخش را از 7میلیون تومان (شمال به تهران) به 13میلیون تومان افزایش داده یا کارگر مزرعه سال گذشته 100هزار تومان روزانه دستمزد داشته که امروز به 200هزار تومان رسیده. چطور می‌توان در این شرایط انتظار کنترل قیمت داشت؟  برگردیم به پرتقال. همین پرتقال در میدان از 9هزار تومان تا 12هزار تومان فروخته شده. اما در مغازه از 20هزار تومان هم گذشته. خود اتحادیه براساس قانونی نانوشته می‌گوید 35درصد سود روی بار باید بکشد، فارغ از اینکه چنین قانونی وجود ندارد. سؤال من این است کجای دنیا 35درصد روی 12هزار تومان می‌شود کیلویی 22تا 25هزار تومان؟ برخی از مغازه‌دارهای سطح شهر تا 200درصد هم سود روی همین پرتقال کشیده‌اند. چرا کنترل نمی‌شود؟ چون نظارت بر این‌همه واحدی که مثل قارچ در سطح شهر روییده انجام نمی‌شود و انجام‌دادنش هم کار بسیار سختی است. میدان اما تحت نظارت کامل قرار دارد. یک محوطه 175هکتاری هستیم 1360تا حجره داخل میادین داریم و نمایندگان صنعت، معدن، تجارت، تعزیرات و بازرسین اتحادیه وجود دارند و میدان را هر روز شخم می‌زنند. اما آیا از واحدهای صنفی بازدید می‌شود؟  بگذارید مورد به مورد بررسی کنیم. برویم سراغ سیب... سال گذشته یک میلیون و 900هزارتن سیب توسط شهرهای مختلف سراسر کشور تولید شده است. در همین لحظه و هم‌اکنون 400هزار تن مازاد سیب داریم و در سردخانه‌ها دپو شده است. این یعنی ما مشکل در گرانی سیب، تولید نیست. سیب شب عید از 5هزار تومان تا 13هزار تومان در میدان فروخته شده. اسناد این ادعا هم موجود است. اما شما... شب عید سیب را کیلویی چند تومان خریده‌اید؟ مقصر کیست؟ 
بله توپ را در زمین هم انداختن درست نیست اما چشم‌مان را هم نباید روی واقعیت‌ها ببندیم. همین شب عید دیدید که همانطور که به مردم قول دادیم موز را به زیر کیلویی 30هزار تومان رساندیم. وقت آن رسیده که دست دلال‌ها و واسطه‌های بیهوده از این میان کوتاه شود. هرچه واسطه بیشتر، میوه گران‌تر و کنترل قیمت آن سخت‌تر. صنف ما حلقه واسطه بین کشاورزها و مصرف‌کننده‌هاست اما این وسط، دو دست بار خرید و فروش می‌شود و این خود علت دیگری است که همواره نسبت به آن هشدار داده‌ایم. ببینید! تعاونی باغدارها باید بیاید از کشاورزها، بار را تحویل بگیرد و مستقیم به میدان بفرستد و میدان مستقیم همان بار را به واحدهای صنفی برساند تا حلقه دلالی تنگ‌تر شود.