عبور توسعه مترو از تحریم و کرونا

زینب زینال‌زاده ـ خبر‌نگار

   امروز نخستین قطار ملی مترو با حضور رئیس‌جمهور (به‌صورت مجازی) و شهردار و رئیس شورای شهر تهران رونمایی می‌شود. قطارهای فعلی مورد استفاده در خطوط مترو با مشارکت شرکت‌های خارجی و سهم 30درصدی شرکت‌های داخلی در کشور ساخته و مونتاژ شده‌اند اما در قطار ملی شرکت‌های داخلی سهم 85درصدی داشته‌اند و این قطار حاصل 18‌ماه تلاش شبانه‌روزی 18شرکت دانش‌بنیان، 4مجموعه صنعتی ازجمله شرکت واگن‌سازی‌ تهران، جهاد دانشگاهی، مپنا و ایریکو‌ است. در حقیقت مدیریت شهری با تغییر رویکرد از تهران شهر خودرو‌محور به شهر انسان‌محور، تمرکز خاصی روی توسعه و تکمیل شبکه مترو داشته و در مدت 3سال برای خدمت‌رسانی مطلوب به شهروندان در سفرهای زیرزمینی تلاش کرده است.
توسعه مترو طی 3 سال اخیر در شرایطی صورت گرفته که از یک‌سو تحریم‌ها مانع ورود واگن‌های جدید و تجهیزات به کشور شده و از سوی دیگر در 14 و نیم   ماه گذشته کرونا خسارات سنگینی را به حمل‌و نقل همگانی از نظر درآمدها وارد کرده است. علاوه بر این، منابع مالی شهرداری همواره روی دور کاهش بوده و هست.
 بازخوانی کارنامه مدیریت شهری در بخش ریلی نشان می‌دهد که تلاش‌های این دوره مدیریت شهری قابل تقدیر است اما گویا اقتدار مدیران شهری در عبور از مشکلات و محدودیت‌ها و توسعه و تکمیل شبکه مترو به ذائقه برخی از افراد خوش نیامده و در شبکه‌های مجازی اقدامات انجام‌شده را تنها منسوب به مدیران شهری گذشته می‌دانند. البته این افراد در چنین نگاهی گریزی هم به صحبت‌های محسن هاشمی رفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران در تیر‌ماه سال گذشته زده‌اند که گفته بود: «دستگاه‌های حفار مدرنی که در حفر و ساخت سازه تونل‌های مترو (تی‌بی‌ام) استفاده می‌شوند، در دوره گذشته توسط خودم تأمین و به کشور وارد شد اما 3سال بیکار رها شده‌اند و در این3سال حتی یک کیلومتر مترو در تهران ساخته نشده است.» هر‌چند محسن هاشمی بلافاصله صحبت‌هایش را پس گرفت، اما منتقدان مدیریت شهری فعلی از موضع خود عقب‌نشینی نکردند و همچنان بر نظرات بی‌پایه و اساس خود اصرار می‌کنند. اینها کسانی هستند که برایشان سخت است بپذیرند در یک‌سال گذشته حدود 39کیلومتر مترو ساخته و بیش از 26 ایستگاه بهره‌برداری شده است. اطلاع ندارند در این دوره مدیریت شهری بیش از 130واگن به ناوگان حمل‌ونقل ریلی پایتخت افزوده و کلنگ ساخت نخستین ایستگاه مترو براساس طرح جامع حمل‌ونقل ریلی تهران در خط‌10 به زمین زده شده است. منتقدان به عملکرد مدیریت شهری در حوزه حمل‌ونقل ریلی نمی‌دانند قرار‌داد ساخت 105دستگاه واگن با شرکت واگن‌سازی‌ تهران بسته شده است. همه این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که مدیریت شهری در این دوره کارنامه مناسبی  داشته است.

توسعه مترو با تکمیل پروژهای تعطیل شده
ساخت مترو در کشور عمر 45ساله دارد و کارشناسان حوزه حمل‌ونقل عمومی هر‌چند باور دارند که اقدامات انجام‌شده در مدت 3سال بسیار ارزشمند و قابل‌توجه بوده است، اما به‌گفته شهاب‌الدین کرمانشاهی، استاد دانشگاه و برنامه‌ریز حوزه حمل‌ونقل پرونده شبکه متروی تهران باید تا‌کنون بسته می‌شد اما هنوز همچنان شاهد حفر تونل و بهره‌برداری از ایستگاه‌ها هستیم. در حقیقت این نظریه بیانگر آن است که مدیریت شهری بر توسعه مترو متمرکز شده است که علی امام، مدیرعامل شرکت متروی تهران به جای عبارت توسعه از واژه تکمیل استفاده می‌کند و می‌گوید: «مترو ازجمله مدهای حمل‌ونقل عمومی است که همواره مورد استقبال شهروندان بوده و در حقیقت شبکه متروی تهران باید به‌گونه‌ای باشد که شهروندان حداقل با طی مسافت 800متری به ایستگاه مترو برسند. به همین دلیل توسعه مترو امری ضروری است که تکمیل پروژه‌های رها‌شده دوره‌های قبل هم می‌تواند بخشی از این توسعه محسوب شود.»  خطوط‌6 و 7 هر‌چند در دوره مدیران شهری گذشته کلنگ‌زنی شدند اما همزمان با پذیرش مدیریت تهران توسط پیروز حناچی، عملیات این پروژه‌ها متوقف شد. علی امام می‌گوید: «سال‌97 با آغاز فعالیت مدیریت شهری جدید، عملیات عمرانی در خط‌7 که تعطیل شده بود دوباره از سرگرفته شد. در این خط حفر 22کیلومتر تونل انجام و 8ایستگاه هم ساخته شده بود. در خط‌6 هم حفاری حدود 32کیلومتر تمام‌شده بود و عملیات عمرانی هم به مرز70درصد رسیده بود. در حقیقت اینها سرمایه‌های ملی و متعلق به مردم بودند. از این‌رو مدیریت شهری نمی‌توانست نسبت به آنها بی‌تفاوت باشد و آنها را رها کند. پس با وجود تمام مشکلات مالی برای تکمیل و بهره‌برداری آنها تلاش کرد و در مدت 3سال در این دو خط 59کیلومتر حفاری تونل انجام  شده است.» 

ساخت پایانه برای خطوط مترو
مدیریت شهری در شبکه مترو طی 3سال گذشته علاوه بر حفر تونل و بهره‌برداری از ایستگاه‌های مترو، اقدامات دیگری هم در راستای خدمت‌رسانی مطلوب به مسافران انجام داده است. ساخت پایانه‌ها نمونه همین کارهاست که مدیرعامل شرکت متروی تهران در ضرورت این اقدامات می‌گوید: «بزرگ‌ترین نقص شبکه متروی تهران نبود پایانه است. با وجود تلاش مدیران شهری گذشته برای افزایش طول مترو و تعداد ایستگاه‌ها، نسبت به پایانه‌ها کم‌توجهی شده است. پایانه یکی از اساسی‌ترین نیازهای شرکت بهره‌برداری مترو است تا هم شب‌ها قطارها را در آن پارک کند و هم مورد بررسی‌های فنی قرار دهد. به هر حال، قطارها در طول روز ساعت‌ها روی ریل حرکت می‌کنند و دچار نقص می‌شوند و قطعاً نیاز به معاینه فنی مستمر دارند. این موضوع توسط مدیریت شهری پیگیری شد که در برخی ‌خطوط به نتیجه رسید و در برخی دیگر هنوز نتیجه‌ای نداشته است.» به‌گفته این مقام مسئول، عملیات اجرایی پایانه آزادگان در خط‌3 شروع شده ‌و 2سال دیگر فاز اول آن بهره‌برداری می‌شود. فاز دوم پایانه شهید کلاهدوز در خط4 که شامل کارواش و بخش تعمیرگاهی است، سال 1401 و پایانه اکباتان هم تابستان امسال به اتمام می‌رسد. مناقصه و تعیین پیمانکار ساخت پایانه خط‌6 هم امسال نهایی می‌شود.