سایه بحران کمبود غذا بر سر جهان

تغییرات آب‌وهوایی دهه‌هاست که تولید موادغذایی در جهان را با چالش روبه‌رو کرده است. بالارفتن دمای هوا، کمبود آب برای آبیاری و الگوهای آب‌وهوایی غیرقابل پیش‌بینی در 60سال اخیر، بخش کشاورزی را در کشورهای مختلف از نفس انداخته است. نتایج یک تحقیق جدید نشان می‌دهد که وضعیت آب‌وهوا، میزان تولید محصولات کشاورزی را از دهه1960 تاکنون حدود 21درصد کاهش داده است. این میزان، برابر با بهره‌وری این بخش در طول 7سال است.
به گزارش الجزیره، این تحقیق از سوی دانشگاه کرنل با همکاری دانشگاه مریلند زیرنظر وزارت کشاورزی آمریکا انجام شده و به‌تازگی در مجله «تغییرات آب‌وهوایی طبیعت» به چاپ رسیده است. این آمار در شرایطی منتشر شده که برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد نیز با توجه به اینکه حدود 34میلیون نفر در سراسر جهان در آستانه بحران قحطی قرار دارند، نسبت به یک «فاجعه قریب‌الوقوع» هشدار داده است. این گروه، تغییرات آب‌وهوایی را مهم‌ترین عامل سرعت‌بخشیدن به افزایش گرسنگی در جهان مطرح کرده است. قیمت موادغذایی با توجه به اینکه بخش کشاورزی با مشکل گرم‌شدن زمین و بالارفتن تقاضا روبه‌روست، روند صعودی گرفته است.
رشد تولید گازهای گلخانه‌ای موجب شده زمین 1.8درجه فارنهایت گرم‌تر شود. در حقیقت، اگر تغییرات آب‌وهوایی نبود جهان می‌توانست با مواداولیه فعلی، غذای بیشتری تولید کند. پیشگیری از قحطی نیازمند تولید غذای بیشتر است، اما تغییرات آب‌وهوایی ازجمله خشکسالی در برخی کشورها و سیل در دیگر کشورها، اجازه آن را نمی‌دهد. از سوی دیگر، کمبود و گرانی محصولات غذایی موجب شده کشاورزان به شیوه‌های مختلف به توسعه زمین‌های زیرکشت روبیاورند؛ کاری که به اکوسیستم ضربه می‌زند و موجب انقراض برخی موجودات زنده می‌شود.

وضعیت وخیم مناطق گرمسیری
افول بهره‌وری کشاورزی در همه مناطق یکسان نیست. مناطق گرم‌تر، به‌ویژه گرمسیر استوایی مانند آفریقا، آمریکای لاتین و منطقه کارائیب آسیب بیشتری دیده‌اند و تولید بخش کشاورزی در آنها بین 26 تا 34درصد کمتر شده است. در کشورهایی مانند سودان و مالی، بهره‌وری کشاورزی حدود یک‌سوم کاهش داشته است.
کشاورزی در آمریکا آسیب جدی از تغییرات آب‌وهوایی ندیده و کاهش بهره‌وری در این کشور بین 5 تا 15درصد برآورد شده است، اما انتظار می‌رود با گرم‌شدن دمای هوا طی سال‌های آینده شرایط در آمریکا وخیم شود. آریل اورتیز-بوبیا، یکی از نویسندگان این تحقیق و استاد دانشکده مدیریت و اقتصاد کاربردی دانشگاه کرنل، گفته است: «نگرانی من این است که ما تصور کنیم بحران آب‌وهوایی مربوط به آینده است، درحالی‌که واقعیت این است که همین حالا در دل بحران قرار داریم».

تحقیقی متفاوت
این نخستین تحقیق درباره تأثیر تغییرات آب‌وهوایی بر تولید محصولات کشاورزی در مقیاس جهانی است. بیان میزان بهره‌وری کشاورزی به زبان آمار و اعداد، کار آسانی برای اقتصاددانان نیست زیرا همه عوامل مؤثر در تولید محصول مانند وضعیت هوا و میزان آب، تحت کنترل کشاورزان نیست، به همین دلیل محققان از روش جدیدی برای سنجش بهره‌وری کشاورزی استفاده کردند؛ در این بررسی از روش‌های آماری اقتصادسنجی و مدل‌های آب‌وهوایی برای اندازه‌گیری اینکه بهره‌وری کلی این بخش، هم از نظر محصول و هم از نظر دام چقدر تحت‌تأثیر قرار گرفته، استفاده شده است. محققان معتقدند که تمرکز تحقیقات قبلی در این زمینه فقط بر تولید غلات بوده و به همین دلیل اعتبار زیادی ندارند زیرا فقط 20درصد تولید غذا در جهان مربوط به این محصولات است.

نقش فناوری‌های نوین
تأثیر منفی گرم‌شدن زمین بر تولید موادغذایی در حالی است که در سال‌های اخیر میلیاردها دلار برای ارتقای تولید کشاورزی از طریق مصرف بذرها و کودهای جدید، تولید محصولات پیوندی، توسعه استفاده از ماشین‌آلات پیچیده و دیگر فناوری‌های نوین هزینه شده است. کارشناسان معتقدند که اگر 8میلیارد انسان‌ هم‌اکنون به‌راحتی روی کره زمین زندگی می‌کنند، به لطف همین پیشرفت‌هاست. اما این تجهیزات و فناوری‌ها به‌صورت مساوی در جهان توزیع نشده و کشورهایی که بیشتر در معرض تغییرات آب‌وهوایی قرار دارند، کمتر از آنها بهره‌مند هستند. اورتز-بوبیا در این‌باره می‌گوید: «بهره‌وری کشاورزی در جهان افزایش یافته، اما این به‌معنای تاب‌آوری بیشتر در برابر تغییرات آب‌وهوایی نیست».

نقش صنایع غذایی در گرم‌شدن زمین
رابطه تغییرات آب‌وهوایی و تولید موادغذایی، یک‌طرفه نیست. نتیجه تحقیق جدیدی در اروپا نشان می‌دهد که صنایع غذایی عامل ایجاد 34درصد، یعنی بیش از یک‌سوم گازهای گلخانه‌ای هستند. فرایند تولید غذای مصرفی سالانه هر فرد به‌طور متوسط منجر به تولید 2تن دی‌اکسیدکربن می‌شود و به این ترتیب به روند گرم‌شدن زمین سرعت می‌بخشد. به گزارش نشریه فوربس، طبق این تحقیق که در مرکز تحقیقات مشترک کمیسیون اروپا واقع در ایتالیا انجام شده، شیوه استفاده از زمین‌های کشاورزی و روش‌های فرآوری و توزیع غذا از زیانبارترین فرایندها در صنایع غذایی برای محیط‌زیست هستند. محققان امیدوارند که این تحقیق به سیاستمداران و سازمان‌ها کمک کند تا در تلاش برای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای، فرایند تولید موادغذایی را بهبود بخشند.