کلاه قرمزی و رفقا در سرزمین هیولاها

فاطمه عباسی

 برنامه‌های تلویزیونی و کارتون‌های کودکی نسل ما با نسل‌های بعد از ما تفاوت‌های فرمی و محتوایی زیادی دارد. جای شخصیت‌های انسانی یا حیوانات انسان باورانه‌ با خصایل سیاه و سفید و خاکستری محبت، حسادت، تنهایی، افسردگی، مقاومت، امیدواری، شجاعت یا حماقت را آدم‌های فضایی و موجودات محیرالعقولی گرفته‌اند که پیشرفت‌های تکنولوژیک، خوراک هر روزشان است و تنها با فشار دکمه‌ای به جنگ با هم می‌شتابند. نسل بعد از ما به جای «حنا دختری در مزرعه»، «رابین هود»، «مهاجران»، «پسر شجاع» و «پلنگ صورتی»، کارتون «بنتن»، «شگفت‌انگیزان»، «سرزمین هیولاها» و «لاک‌پشت‌های نینجا» را تعقیب می‌کنند. شاید تنها کارتونی که زمان ما کمی آوانگارد به‌نظر می‌رسید «چوبین» بود که از فضا آمده بود اما وفادار به سنت غالب انیمیشن‌های ژاپنی، غم فراق مادر داشت و تنها هدفش شکست برونکای دماغ بادمجانی بود. در این بین برنامه‌های عروسکی که ساخت ایران بود مثل «کلاه قرمزی و پسرخاله»، «زی‌زی‌گولو»، «مدرسه موش‌ها» و «خونه مادربزرگه» هم طرفداران زیادی داشتند و این عروسک‌ها چهره‌های محبوب ما از کودکی تا همین حالاست؛ چهره‌هایی که برای بچه‌های امروزی جذابیتی ندارند و جایشان را به روبات‌ها، آدم فضایی‌ها و هیولاها داده‌اند. همه اینها را گفتیم که بگوییم پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات قصد دارد طی یک نظرسنجی چهره‌های محبوب و مورد علاقه کودکان و نوجوانان ایرانی را در کارتون‌ها و بازی‌های رایانه‌ای مشخص کند. نتایج این نظرسنجی قرار است در سیاستگذاری فرهنگی برای کودکان و نوجوانان مورد استفاده قرار گیرد؛ نتایجی که حدس زدنش کار چندان سختی نیست. واقعیت ماجرا این است که ما جا مانده‌ایم و غربی‌ها دارند به جای ما برای کودکانمان الگوسازی می‌کنند. حتی عروسک‌های محبوب ایرانی نسل قدیم هم نتوانسته‌اند جایی در دل بچه‌های امروزی باز کنند و عروسک‌های امروزی مانند دارا و سارا که چند سال پیش آمده بودند تا عروسک «باربی» را شکست دهند هم چنگی به دل نمی‌زنند و قافیه را باخته‌اند. این در حالی است که ما در فرهنگ و تمدن کشورمان قهرمانان زیادی داریم که می‌توانند تبدیل به چهره‌های محبوب کودکان و نوجوانان این سرزمین شوند، فقط کمی هوشمندی در اجرا می‌خواهیم و تلاش برای همگرایی نهادهای تصمیم‌گیرنده. می‌توان امیدوار بود که این پژوهش‌ها کمک کند تا در آینده شخصیت‌های ایرانی جای چهره‌های خارجی عجیب و غریب اما محبوب برای کودکان را بگیرند.