کتابفروشان خیابان انقلاب از اوضاع این روزهای بازار کتاب می‌گویند
کتاب، کالای سردِ بازارِ کساد
سعیده مرادی- خبرنگار
کتاب همیشه کالای بازار کساد بوده و تا آنجا که حافظه و خاطره یاری می‌کند، جامعه ما به این یار مهربان روی خوش نشان نداده است. گرچه آب باریکه‌ای که آن هم اغلب به لطف دانشجویان و قشر کتابخوان در این صنف جریان دارد برای حیات و روزگار گذراندن اهالی کتاب از نویسنده و ناشر تا فروشنده، تا حدودی کافی بود، اما مشکلات اقتصادی و در پس آن شیوع ویروس کرونا بیش از همیشه عرصه را بر این قشر تنگ کرد. فارغ از طرح‌های فصلی فروش کتاب که کمکی به کتابفروشان و ناشران و مخاطبان کتاب است، در باقی روزهای سال، کتابفروشی‌ها رونق چندانی ندارند. کتابفروشی‌های خیابان انقلاب که یکی از مهم‌ترین راسته‌های فروش و عرضه کتاب به شمار می‌روند هم از این قاعده مستثنا نیستند. بحران اقتصادی بخش مهمی از کتابخوان‌ها را کم‌پول کرده و کرونا هم همین مردم کم‌پول را خانه‌نشین کرده است. مراکز آموزشی هم بیش از یک‌سال است که به حالت تعطیل یا نیمه‌تعطیل درآمده‌اند که این یعنی کتابفروشی‌های خیابان انقلاب درآمد اصلی‌شان را از دست داده‌اند. به همین بهانه سراغی از این بازار گرفتیم.
نیاز کتاب به بن و یارانه
یکی از مشکلات عمده کتابفروشی‌ها نبود حمایت مستمر دولت از این صنف است. یکی از کتابفروش‌های قدیمی خیابان انقلاب می‌گوید، اگر وضع به همین روال پیش برود و شرایط هر روز بدتر از روز قبل باشد در آینده‌ای نزدیک شاهد تعطیلی بسیاری از کتابفروشی‌ها خواهیم بود: «کتابفروشی‌ها از طرف هیچ ارگان و نهادی حمایت نمی‌شوند. از یک‌سو گرانی و از سوی دیگر کاهش قدرت خرید مردم و تمایل نداشتن به خرید کتاب، دست‌به‌دست هم داده و باعث فشار شدید به کتابفروشی‌ها می‌شود.» مهدی فراهانی، فروشنده نشر ابرسفید معتقد است اگر یارانه‌ای برای کتاب درنظر گرفته شود، آن وقت می‌توان به بهبود نسبی وضعیت کتابفروشی‌ها امیدوار بود: «در این وضعیت ضروری است که یارانه و سوبسیدی برای کتاب درنظر گرفته شود تا قیمت آن به قول معروف دولتی شود یا اینکه برای کتابخوان‌ها بن درنظر گرفته شود تا بتوانند کتاب را با قیمت کمتری خریداری کنند و گرانی و تورم باعث دور ماندن آنها از کتاب نشود.»
کرونا به کام فروشگاه‌های مجازی کتاب
این روزها جولان فروشگاه‌های مجازی تمام صنوف و مشاغل را تحت‌تأثیر قرار داده است. یکی از کتابفروش‌های حوالی میدان انقلاب سایت‌های مجازی فروش کتاب را یکی از دلایل مهم بحرانی شدن وضعیت کتابفروشی‌ها می‌داند و می‌گوید: «هم‌اکنون وضعیت کتابفروشی‌ها خوب نیست و در این روزهای کرونایی که مردم کمتر از خانه بیرون می‌آیند بیشتر از فروشگاه‌های مجازی کتاب خریداری می‌کنند؛ سایت‌هایی که اغلب گردانندگان آنها هیچ شناختی از مقوله کتاب و کتابخوانی ندارند و بدون داشتن تخصص در این زمینه، تنها به‌دلیل داشتن سرمایه مانند یک تاجر فقط کتاب خرید و فروش می‌کنند و برایشان یک جلد کتاب تفاوتی با یک گونی سیب‌زمینی ندارد! فعالیت این سایت‌ها بازار کتابفروش‌ها را با چالش مواجه کرده است. در چنین شرایطی بسیاری از کتابفروشی‌ها تصمیم دارند با ادامه روند فعلی تعطیل کنند؛ اتفاقی که در گذشته برای برخی از کتابفروشی‌های قدیمی و باسابقه تهران افتاده است. بیشترین تأثیر کرونا بر رونق بیشتر سایت‌های فروش کتاب بوده و خانه‌نشینی مردم سودی برای کتابفروشی‌ها نداشته است.»
فریب با تخفیف‌های 50درصدی
منصور حسن‌نژاد، فروشنده کتابفروشی علم و هنر و بیهق با این پیشنهاد که باید حمایت دولت از کتابفروشی‌ها بیشتر شود تا در رکود اقتصادی بیشتر از این ضرر نکنند، می‌گوید: «با ادامه این روند نمی‌توان آینده خوبی را برای کتابفروشی‌ها متصور بود. در چنین اوضاعی ضروری به‌نظر می‌رسد که دولت در این حوزه ورود کند و اقدامی برای بهبود وضعیت کتابفروشی‌ها انجام شود. هم‌اکنون کتاب‌های کپی و بی‌کیفیت در بازار زیاد شده است و دولت باید نظارت دقیقی در این زمینه داشته باشد و قیمت‌ها را کنترل کند. به‌عنوان مثال کتابی با یک ترجمه ضعیف به مبلغ 300هزار تومان عرضه می‌شود؛ درحالی‌که قیمت همان کتاب با بهترین ترجمه 120هزار تومان است، اما کتاب 300هزار تومان قیمت دارد و به اسم 50درصد تخفیف آن را 150هزار تومان می‌فروشند و مردم هم که اغلب کتابخوان نیستند و اطلاعی از کیفیت و فاکتور‌های کتاب خوب و معتبر ندارند، فریب خورده و اقدام به خرید آن می‌کنند. به‌نظرم باید نظارت دقیقی هم روی قیمت‌ها باشد تا هرکس خودسرانه اقدام به قیمت‌گذاری نکند و سازوکار و فرمول و نظارتی برای تعیین قیمت و قیمت‌گذاری روی کتاب‌ها صورت بگیرد.»
17هزار ناشر و قیمت‌گذاری‌های بدون نظارت
یکی از مشکلاتی که اغلب کتابفروشی‌ها از آن گله و شکایت دارند، قیمت‌گذاری بی‌ضابطه کتاب است. شهرام بلوایی، فروشنده انتشارات نثر می‌گوید: «وضعیت بد کتاب مربوط به دیروز و امروز نیست و من از 15سال پیش که وارد این حرفه شدم وضعیت کتاب بد بوده و هر روز هم که می‌گذرد اوضاع بدتر می‌شود. از یک‌سو وجود تحریم‌ها و گرانی کاغذ و از سوی دیگر شیوع ویروس کرونا دست به‌دست هم داده تا بازار کتاب از آنچه بود کسادتر شود و درنتیجه امروز حال و روز کتابفروشی‌ها چندان خوب نیست. اگر تحریم و کرونا هم نباشد و به زمان قبل هم بازگردیم که ظاهرا همه‌‌چیز طبق روال بود، باز هم مشکلات این حوزه به قوت خود باقی است؛ چون در کشور ما فرهنگ کتابخوانی وجود ندارد و متأسفانه هیچ کاری هم در این زمینه انجام نمی‌شود.»
شهرام بلوایی معتقد است در وضعیت فعلی تنها کاری که می‌توان برای کمک به حوزه کتاب و کتابخوانی انجام داد، حمایت دولت است: «کارهای مختلفی برای حمایت و کمک به کتاب و کتابفروشی‌ها می‌توان انجام داد؛ حمایت‌هایی که می‌تواند برگزاری نمایشگاه‌های مختلف در طول سال یا بازگشت دوباره سوبسید کاغذ و دادن یارانه باشد. همچنین اکنون 17هزار ناشر وجود دارد و تعداد ناشران از مخاطبان کتابخوان بیشتر است! باید نظارتی در این زمینه وجود داشته باشد و هرکسی اقدام به گرفتن جواز نشر نکند.»
تعطیلی مراکز آموزشی به ضرر کتابفروشی‌ها
تا قبل از همه‌گیری کرونا مراکز آموزشی و دانشگاه‌ها دایر بودند و دانشجوها برای خریداری کتاب به کتابفروشی‌ها می‌رفتند، اما با شیوع کرونا و تعطیلی و سپس برگزاری مجازی کلاس‌ها، دانشجوها کمتر از قبل کتاب می‌خرند و این موضوع تأثیر زیادی بر اوضاع نابسامان کتابفروشی‌ها داشته است.
محسن شهسواری، یکی دیگر از کتابفروشان خیابان انقلاب(کتابفروشی دانشجویی شهسواری)با بیان این مطلب می‌گوید: «به‌نظرم اگر دوباره کاغذ با ارز دولتی وارد شود و کتابی که اکنون قیمت آن 100هزار تومان است به 20هزار تومان برسد، هم به نفع فروشنده و هم خریدار خواهد بود؛ برای مثال زمانی که قیمت کتاب حداکثر 10هزار تومان بود، ما روزانه به‌طور میانگین 5میلیون تومان فروش داشتیم و الان که قیمت کتاب به بیش از 100هزار تومان رسیده است، ما 2میلیون تومان هم فروش نداریم؛ چون امروز از هر 20کتابخوان تنها یک نفر توان خرید کتاب را دارد. به‌نظرم در این اوضاع توزیع بن کتاب هم کارایی چندانی ندارد؛ چون تجربه نشان داده به‌دست مصرف‌کننده واقعی نمی‌رسد و به‌صورت عادلانه توزیع نمی‌شود.»
در همینه زمینه :
گشتی در اقتصاد جهان
راهنمای کسب وکار