برخورد با تخلف؛ اسم رمز فرار سرمایه‌ها از بورس

هرچند از یک دهه پیش رکن قضایی مستقلی در بازار سرمایه با موفقیت در حال رسیدگی به تخلفات است، با افزایش فشارهای پیرامونی از سایر نهادها، نظیر مجلس، نهاد ناظر بازار سرمایه برای جلوگیری از مداخله‌های فراقانونی از هوشمندسازی سامانه‌های ردیابی تخلفات در بورس خبر داده؛ همزمان بورس تهران مسدود شدن 8ایستگاه معاملاتی و 65معامله‌گر را تأیید کرده، تا پیش از این به جرایم و تخلفات صورت گرفته در بورس به دور از هیاهو و جنجال رسیدگی می‌شد اما به‌تازگی سازمان بورس 400پرونده قضایی در زمینه تخلفات بازار سرمایه را تشکیل داده که خبر آن نیز منتشر شده است.
به گزارش همشهری، رشد بورس صرف‌نظراز آثار مثبتی که داشته نگاه‌های سلبی را هم به بازار سرمایه بیشتر کرده است. ظرف ماه‌های گذشته فشارها بر بازار سرمایه، به‌ویژه از سمت مجلس، بیشتر شده است. خبرگان بازار سرمایه تأکید می‌کنند افزایش فشارها و کاهش آزادی عمل نهاد ناظر در حوزه نظارت بر سرمایه‌گذاری می‌تواند آثار زیانباری داشته باشد و حتی به فرار سرمایه منجر شود به همین دلیل مولفه‌های تخلف باید به‌طور کامل تشریح و شفاف شود. هرچند از یک دهه پیش رکن قضایی مستقل مستقر در بازار در سازمان بورس، به دور از هیجان‌های رسانه‌ای به‌خوبی به پرونده‌های تخلف در بورس رسیدگی کرده، با این حال به‌نظر می‌رسد سازمان بورس به‌دلیل فشار‌های گسترده چند‌ماه اخیر و به‌ویژه پیگیری‌های نایب‌رئیس اول مجلس رویکرد‌های خود را در رسیدگی به تخلفات احتمالی در بازار سرمایه تغییر داده و این موضوع به افزایش برخوردهای قهری در بازار سرمایه منجر شده است. امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نایب‌رئیس اول مجلس در آخرین اقدامی که در این زمینه انجام داده، مدعی شده است؛ در نامه‌ای به رئیس قوه قضاییه گزارشی مستند از جزئیات تخلفات و ترک فعل‌های صورت گرفته در بازار سرمایه ارائه کرده است.
دیروز هم عضو ناظر مجلس در شورای بورس با تأکید بر اینکه همچنان پیگیر تخلفات بازار سرمایه است، گفت: رئیس مجلس در زمینه پیگیری تخلفات بازار سرمایه به ما قول داده و پس از اتمام بررسی بودجه، موضوعات مربوط به بازارسرمایه در مجلس مورد بررسی قرار خواهد گرفت. محسن علیزاده، تأکید کرد: پیگیری مجلس در زمینه تخلفات بازار سرمایه همچنان ادامه دارد. وی افزود: ‎می‌کوشیم در قالب جلسات بورسی مجلس، موضوعاتی اعم از استیضاح وزیر اقتصاد و همچنین تحقیق و تفحص از بازار سرمایه را مورد بررسی قرار دهیم.

رویکرد‌های تازه در برخورد با تخلفات
برمبنای صورت جلسات مشترک برگزار شده بین بورس و قوه‌ قضاییه، تاکنون ۴۰۰ پرونده تخلف، مرتبط با موضوع دستکاری در بازار، در دادگستری استان تهران به ثبت رسیده، گفته می‌شود احتمال افزایش شکایت‌ها به ۲۰۰۰ پرونده هم وجود دارد. معاونت حقوقی دادگستری تهران تأیید کرده است: بیش از ۲۰۰ پرونده کیفری در محاکم دادگستری استان تهران از طرف سازمان بورس با موضوع فعالیت بدون دریافت مجوز و دستکاری در بازار سرمایه از طریق اغوای اشخاص با ایجاد کانال تلگرام ارسال شده و به ثبت رسیده است. همچنین بیش از ۲۰۰ پرونده دیگر برای طرح شکایت و ثبت در محاکم با عناوین فوق آماده شده است.
این البته همه ماجرا نیست؛ زیرا به‌تازگی مدیر نظارت بر بازار بورس تهران هم اعلام کرده است: در هفته گذشته دسترسی برخی ایستگاه‌های معاملاتی و معامله‌گران برخط مسدود و به تعدادی از کارگزاران تذکر داده شد. به‌گفته محمدرضا شاه‌نظری، اقدامات افراد مزبور تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر روند معاملات داشت. او درباره عنوان‌های تخلفات انجام شده توضیح می‌دهد: مواردی ازجمله ورود سفارش خرید یا فروش و اقدام معامله در سمت دیگر، حذف نامتعارف سفارش، سفارش‌های متعدد کم‌حجم و معامله متفاوت با جریان بازار از دلایل مسدود شدن معاملات این ایستگاه‌ها و معامله‌گران بوده و در برخی موارد نیز به کارگزاران مربوط تذکر داده شده است.

استفاده از هوش مصنوعی برای کشف تخلفات 
مسئولان بازار سرمایه در تلاش برای قطع مداخلات فراقانونی، دیروز با اشاره به سوابق رسیدگی به تخلفات در بورس به وسیله سامانه‌های خودکار از به‌کارگیری سامانه هوشمند برخورد با تخلفات خبر دادند. به‌گفته مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس، با توجه به افزایش حجم معاملات از سال آینده از هوش مصنوعی برای کشف تخلفات در بازارسرمایه استفاده می‌شود. روح‌الله دهقان توضیح می‌دهد: در ۱۰ سال گذشته عمده امور نظارتی به کمک سامانه‌ای به نام بیدار انجام شده است، این سامانه بستر یکپارچه دسترسی به اطلاعات راهبردی است که در شرکت مدیریت فناوری بورس توسعه پیدا کرده و کاملا در اختیار متخصصان داخلی شرکت قرار دارد. این سامانه با تجمیع اطلاعات مختلف معاملات، پس از معاملات و دارایی افراد در تلاش است تا تمام نیاز ناظر بازار را در قالب گزارش‌ها و هشدارهای مورد نظر در اختیار وی قرار دهد. دهقان با اشاره به اینکه با توجه به افزایش معاملات در سال ۱۳۹۹ و همراه با افزایش ورود مردم به بازارسرمایه در مواردی نظارت‌ها با کندی همراه شد، ادامه می‌دهد: این سامانه عمری 10ساله دارد. از زمان ایجاد سامانه بیدار، تمام این سامانه‌ها تجمیع شده و داخل سامانه واحد نظارتی قرار گرفتند. از آن زمان به بعد مرجع عمده نظارت‌های سازمان بورس، سامانه بیدار است که گزارش‌های متعددی را دریافت می‌کند و تمام اطلاعات مورد نیاز را به‌طور تکمیل شده در اختیار ناظر قرار می‌دهد.