حضور انتخاباتی نظامیان و سران قوا؛ بدون منع قانونی

آخرین نشست خبری سال1399 سخنگوی شورای نگهبان دیروز برگزار شد؛ نشستی که 2 محور آن بیش از دیگر بخش‌ها انعکاس داشت و به تیتر یک رسانه‌های مختلف تبدیل شد. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شورای نگهبان، عباسعلی کدخدایی در این نشست حضور افراد با‌سابقه نظامی و همچنین سران قوا را برای شرکت در انتخابات بدون مانع قانونی دانست؛ موضوعی که مدت‌هاست از محوری‌ترین بحث‌های محافل سیاسی پیرامون انتخابات خرداد1400 است.
کدخدایی درباره حضور نظامیان در انتخابات گفت: «اگر رویه شورا را بررسی کنید، منع قانونی برای حضور افرادی که سابقه نظامی دارند وجود نداشته و در ادوار مختلف افراد نظامی حضور داشتند و آنچه قانون لحاظ کرده، عدم‌منع ورود اینگونه افراد است. البته دخالت نظامیانی که سوگیری داشته باشند، قطعا منع شده است. صرف نامزدشدن برای انتخابات منع قانونی نداشته است.» سخنگوی شورای نگهبان ثبت‌نام سران قوا در انتخابات را فاقد منع قانونی دانست و ‌‌افزود: «قانون چنین منعی نگذاشته است و فقط افرادی که در امر اجرا و نظارت بر انتخابات مسئولیت مستقیم دارند، باید قبل از ثبت‌نام استعفا دهند. تا وقتی قانون منع نکرده، ما نمی‌توانیم شخصی را برای حضور در انتخابات منع کنیم.»
این اظهارات درحالی بیان می‌شود که مدت‌هاست بحث حضور نظامیان در انتخابات ریاست‌جمهوری حاشیه‌های بسیاری را به‌همراه داشته‌؛ بحثی که البته موضوع تازه‌ای هم نیست و در ادوار مختلف، ازجمله دغدغه‌های فعالان سیاسی بوده است، اما در سال‌های اخیر به‌صورت جدی‌تری به آن پرداخته و حتی در مجلس یازدهم درجریان بررسی طرح اصلاح قانون انتخابات مطرح شد. در این طرح منع ورود مقامات بلندپایه نظامی به کارزار انتخابات حاشیه‌ساز شد و درنهایت سرانجامی نیافت.
در سال‌های اخیر چهره‌های نظامی مطرحی که حضور در جایگاه‌های مهم لشکری را در کارنامه داشته‌اند، وارد رقابت‌های انتخاباتی شده‌اند؛ از محسن رضایی گرفته تا محمدباقر قالیباف و در این دوره هم حسین دهقان و سعید محمد که از چهره‌های رده بالای نظامی کشور به‌حساب می‌آیند، خود را برای حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری آماده می‌کنند؛ موضوعی که واکنش‌های مخالف بسیاری را حتی ازسوی برخی چهره‌های منتسب به اصولگرایان، به‌همراه داشته‌ است. نکته مهم دیگر در نشست‌خبری دیروز کدخدایی، نبود منع قانونی برای حضور سران قوا در انتخابات ریاست‌جمهوری است که آن‌هم در جریان بررسی لایحه اصلاح قانون انتخابات ریاست‌جمهوری در مجلس مورد بررسی قرار گرفته بود. در آن زمان یک پیشنهاد این بود که سران قوای مقننه و قضاییه ۶ماه قبل از ثبت‌نام برای حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری استعفا دهند؛ پیشنهادی که با مخالفت نمایندگان مواجه شد. مخالفان چنین استدلال می‌کردند که «نباید برای رئیس قوه قضاییه و رئیس مجلس منحصرا محدودیت ایجاد شود».

کدام روسای قوا عزم کاندیداتوری داشتند؟
بررسی تاریخچه انتخابات ریاست‌جمهوری نشان می‌دهد موارد انگشت‌شماری از حضور سران قوا در انتخابات را می‌توان سراغ گرفت. نخستین‌بار علی‌اکبر هاشمی‌رفسنجانی در سال1368 و در قامت رئیس‌مجلس سوم وارد میدان رقابت‌های انتخاباتی و درنهایت به‌عنوان رئیس‌جمهور برگزیده شد و دیگر هرگز به مجلس بازنگشت. این در شرایطی بود که پس از رحلت امام‌(ره) کشور در شرایط ویژه‌ای قرار داشت و با برگزیدن آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان رهبر جمهوری‌اسلامی، برخی تغییرات در ساختارهای سیاسی طبیعی جلوه می‌کرد.  اما حضور رئیس قوه‌مقننه در انتخابات ریاست‌جمهوری یک‌بار دیگر هم تکرار شد؛ در سال1376 علی‌اکبر ناطق‌نوری به‌عنوان رئیس مجلس پنجم در قامت رقیب سرسخت سیدمحمد خاتمی و مورد حمایت ویژه جریان راست، ظاهر شد، اما روز سوم خرداد1376 ضمن پذیرش شکست از خاتمی و ارسال پیام تبریک برای او، به مجلس بازگشت. اینها 2مثال تاریخی برای حضور سران قوه مقننه در کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری بود که اولی به پیروزی و دومی به شکست منتهی شد. این درحالی‌است که حضور رئیس‌قوه قضاییه در انتخابات ریاست‌جمهوری تاکنون سابقه نداشته‌است.
در این میان نکته جالب توجه این است که شاید در انتخابات خرداد1400 نخستین حضور رئیس قوه قضاییه در رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری رقم بخورد. ابراهیم رئیسی از اصلی‌ترین چهره‌های اصولگرایان به‌شمار می‌رود که این طیف سیاسی در روزهای اخیر تلاش‌های گسترده‌ای را برای به میدان کشیدن او آغاز کرده‌است و هنوز نمی‌توان حضور رئیسی را رد یا تأیید کرد. ازسوی دیگر، حضور قالیباف به‌عنوان رئیس قوه مقننه هم محتمل به‌نظر می‌رسد؛ موضوعی که شاید حضور حداقل یکی از روسای قوه مقننه و قضاییه را در انتخابات ریاست‌جمهوری رقم بزند.