میدان، محلی برای عبور شده، نه حضور

اسکندر مختاری_شهرساز

امروزه چهره جدید شهر با سال‌های ابتدایی‌اش متفاوت است و نمی‌توان انتظار داشت دهه‌های کنونی همسان با دهه‌های اوایل قرن 1300باشد؛ همانطور که تعداد خیابان‌ها قابل قیاس با آن زمانه نیست. درواقع شهرهای بزرگی مثل تهران به‌دلیل توسعه و گسترش شهری با افزایش ترددها از این سر شهر به آن سر شهر مواجهند و همین موجب شده تا سواره به پیاده مقدم شمرده شود و این دلیلی برای توجه به فضاهای شهر بیش از گذشته شده است. میادین شهر هم از این امر مستثنا نیستند؛ درحالی‌که نگاه به میادین در دوره‌های ابتدای قرن فعلی با زمانه حاضر فرق داشت. آن زمان میادین شهر نقش مهمی در شکل‌گیری کالبد شهر داشتند و جدا از آنکه به‌عنوان ویترین شهر به شمار می‌آمدند به مرور با کاربرد المان‌هایی از قبیل مجسمه و آب محلی با کاربری تفرجگاه معرفی شدند. اما نباید فراموش کرد کاربری میدان‌های امروز با دهه‌های 30و 40فرق کرده و خودروها با ورود به میدان‌ها به قصد سریع رسیدن به مقصد از خروجی دیگر خارج می‌شوند؛ به‌گونه‌ای که دیگر میدان ساخته نمی‌شود تا شهر شکل بگیرد، بلکه به واسطه شهرسازی میدان‌ها ساخته می‌شوند؛ بنابراین ساخت و سازهای شهری در اطراف میادین، افسار شکل‌گیری شمایل میادین را به‌دست گرفته‌اند و میدان‌ها دیگر برای شهروندان، محلی برای حضور نیست و برای عبور سریع از آن می‌گذرند. طبق شواهد تغییرات در میدان‌های بزرگ و حذف برخی المان‌ها به‌دلیل کثرت ساخت‌و‌سازها در قطعه‌بندی‌های اطراف میدان و روی آوردن شهروندان به رویکردهای شهرسازی نوین است.