آینده پر از کمبود برای اتوبوس‌های شهری

نورا عباسی ـ روزنامه‌نگار

کمبود اتوبوس یکی از دغدغه‌های اصلی حوزه حمل‌ونقل عمومی تهران است و روزهای کرونایی موجب شد تا این کمبود بیش از پیش به چشم بیاید، با نیم نگاهی به اعداد و ارقام بودجه سال آینده شهرداری و همچنین بودجه درنظر گرفته شده از جانب دولت در حوزه مدیریت شهری باید گفت که نمی‌توان برای رفع کامل این مشکل امید چندانی داشت.
نبود بودجه کافی برای تزریق اتوبوس‌های جدید به سیستم حمل‌ونقل عمومی در کنار عمر بالای برخی از اتوبوس‌ها موجب شده است تا گشایش این کلاف سردرگم با اما و اگرهای بسیاری همراه شود.
براساس گفته سیدمناف هاشمی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران از مجموع نزدیک به 5هزار و 700دستگاه اتوبوس شهر تهران، تعداد 3هزار و 400دستگاه آن یعنی نزدیک به 61درصد از کل ناوگان شهر تهران عمری بالای ١٢ سال دارند و به‌عنوان خودروی فرسوده شناخته می‌شوند.
هاشمی در یک نشست خبری اعلام کرده بود:«شهر تهران براساس اسناد بالادستی به حداقل ٩هزار دستگاه اتوبوس نیاز دارد. برای دستیابی به این هدف لازم است در یک برنامه میان‌مدت حدود ٦ هزار دستگاه اتوبوس نوسازی و حداقل ٣ هزار دستگاه اتوبوس جدید به ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران افزوده شودکه البته با توجه به فرسودگی شدید ناوگان، نوسازی ٣ هزار دستگاه تا پایان سال 1400امری اجتناب‌ناپذیراست».

بودجه و اتوبوس
رقم کل بودجه شهرداری تهران برای سال 1400با احتساب بودجه اصلی و تکمیلی بیش از 49هزار میلیارد تومان است و از این بودجه 37درصد آن به حمل‌ونقل عمومی اختصاص یافته و همچنین در بودجه سال 1400کل کشور در 3بند به موضوع نوسازی ناوگان اتوبوسرانی با تأکید بر خرید 70اتوبوس برقی برای تهران، احداث خطوط حومه‌ای و105دستگاه واگن مترو اشاره شده است.
هر چند این اعداد و ارقام روی کاغذ نوید اتفاقات امیدبخشی را به سیستم حمل‌ونقل عمومی می‌دهند اما تجربه سال‌های گذشته داستان دیگری را روایت می‌کنند. آنطور که حامد مظاهریان، معاون برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورا اعلام کرده بود؛«از سال 90حتی یک اتوبوس هم از سوی دولت به شهرداری تعلق نگرفته است».
این گله‌مندی شهرداری از دولت برای رفع کمبود اتوبوس‌های شهری قصه طولانی است که حسن رسولی، خزانه‌دار شورای شهر تهران نیز نسبت به آن انتقاد دارد؛«حتی حق مسلم شهرداری از محل ۶۰ درصد درآمدهای ناشی از جرایم راهنمایی و رانندگی به شهرداری داده نشده است».
نیم نگاهی به انتقادهای مطرح شده در مورد بودجه درنظر گرفته شده از سوی دولت برای اتوبوس‌های شهری در 1400نشان از این واقعیت دارد که نباید منتظر تغییر ملموسی در وضعیت اتوبوس‌های شهرمان باشیم. براساس گفته رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران، اعتباری که دولت برای حمل‌ونقل در بودجه سال آینده قرار داده است 500میلیارد تومان است؛«با آن حدود 100اتوبوس برای کل کشور خرید و شاید به هر شهری یک اتوبوس برسد».
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران نیز در گفت‌وگویی که پیش از این با روزنامه همشهری انجام داده بود، از این وضعیت انتقاد کرده و گفته بود:«در دولت آقای روحانی هم قول دادند که 19هزار دستگاه اتوبوس وارد چرخه حمل‌ونقل عمومی کنند. در حوزه واگن نیز قرارداد 630واگنی را با چین امضا کردند اما عملا اتفاقی نیفتاد و انتظارات برآورده نشده است».
براساس گفته سیدمناف هاشمی«اگر در حوزه نوسازی اتوبوس نیز با قیمت امروز بخواهیم محاسبه کنیم، ابتدا باید توجه شود که اتوبوس دیزلی نباید بیاوریم، گازسوز کم شود و باید به سمت LNG و درنهایت اتوبوس‌های برقی برویم. امروز هر اتوبوس برقی کمتر از 7میلیارد تومان نیست و ما اگر بخواهیم اتوبوس‌های خود را نوسازی کنیم، نیاز به 50، 40هزار میلیارد تومان در 10سال آینده در این حوزه داریم. همین 2عدد در حوزه مترو و اتوبوس یعنی 300هزار میلیارد که اگر بخواهیم در 10سال تامین شود، سالی 30هزار میلیارد تومان منابع مالی نیاز است و در 20سال آینده سالی 15هزار میلیارد تومان. البته اگر تورمی در کار نباشد...».

سواری کرونا از اتوبوس‌های شهری
در این میان کرونا نیز بر مشکلات اتوبوس‌های تهران افزوده است، ‌چرا که محمد علیخانی در گفت‌وگو با خبرگزاری پانا گفته بود:«اکنون خیلی از اتوبوس‌های بخش خصوصی از رده خارج هستند و فعالیت آنها صرف نمی‌کند چون اتوبوس‌ها هزینه دارد و از رده خارج هستند حتی شنیده شد خیلی از اتوبوس‌ها را به شهرستان‌ها منتقل می‌کنند یا می‌فروشند».

خط برقی اتوبوس
وضعیت نامطلوب اتوبوس‌های تهران در شرایطی بهبود پیدا می‌کند که بیش از 3هزار دستگاه اتوبوس جدید به ناوگان حمل‌ونقل عمومی اضافه شود، استفاده از اتوبوس‌های برقی می‎توانند نقشی برای رقم خوردن آینده روشن اتوبوس‌های شهری ایفا کنند. در همین راستا قرار است در آینده نزدیک نخستین خط برقی پایتخت از میدان جمهوری تا میدان بهارستان راه‌اندازی شود.
در این میان مدیر طرح‌های کلان ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل‌ونقل پیشرفته خبر داده است که اتوبوس برقی در خرداد ۱۴۰۰ رونمایی می‌شود و همچنین امکان تبدیل اتوبوس احتراقی به برقی طی یک‌ماه وجود دارد.

آمارها چه می‌گویند؟
ناوگان اتوبوسرانی تهران درمجموع 5هزار و 700دستگاه اتوبوس در اختیار دارد بیش از 61درصد دستگاه ها فرسوده‌ هستند و این در حالی است که طبق گفته محمود ترفع، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران، پایتخت به 9هزار و 50دستگاه اتوبوس نیاز دارد.
بر همین اساس در سال 99اقداماتی همچون خرید 250دستگاه اتوبوس و مینی‌بوس از شرکت ایران‌خودرو دیزل، رونمایی 40اتوبوس و 60مینی‌بوس در آبان ماه و همچنین ورود 110دستگاه اتوبوس و مینی‌بوس دارای استاندارد آلایندگی یورو 4و فیلتر جذب دوده انجام شد.
اما برنامه‌های آتی ناوگان اتوبوسرانی تهران برای تغییر فعالیت اتوبوس‌هایی در سال‌های آینده مبتنی بر فعالیت‌هایی همچون انجام تعمیرات و بازسازی 1000دستگاه اتوبوس موجود، خرید 80دستگاه اتوبوس دوکابین برای خطوط بی‌آرتی، خرید اتوبوس‌های برقی به‌صورت مشارکت عمومی- خصوصی و همچنین خرید 250دستگاه اتوبوس تک‌کابین شکل گرفته است؛ برنامه‌هایی که شاید بتوانند قدم‌هایی هر چند کوچک را در تغییر وضعیت اتوبوس‌های شهری بردارند.