جهان نما
کرونا، چین و روسیه را به اروپا کشاند
جواد نصرتی_روزنامه نگار
در روزهایی که انگلیس تزریق دست‌کم یک دوز از واکسن کرونا به 15میلیون شهروندش را جشن می‌گرفت و اتحادیه اروپا از توزیع 23میلیون واکسن عبور کرده بود، چند کشور اروپایی هنوز حتی یک دوز واکسن هم به شهروندانشان نزده بودند. به گزارش سی‌ان‌ان، کوزوو، مونته‌نگرو و بوسنی و هرزگوین تا ابتدای هفته حتی نخستین محموله واکسن خود را هم تحویل نگرفته بودند و آلبانی و مقدونیه تنها چند صد دوز واکسن دریافت کرده بودند. کشورهای غرب بالکان، متحدان و اعضای احتمالی اتحادیه اروپا در آینده هستند اما از برنامه‌های اولیه اتحادیه اروپا برای توزیع واکسن بیرون ماندند و فراموش شدند.
اتحادیه اروپا خرید 2.3میلیارد دوز واکسن را تضمین کرده و گفته که می‌خواهد برخی از آنها را با دیگران به اشتراک بگذارد. اتحادیه همچنین 70میلیون یورو (85میلیون دلار) برای غرب بالکان درنظر گرفته تا با آن در آینده واکسن بخرد اما از آنجا که توزیع واکسن در این بلوک کند و آهسته بوده و تأخیر داشته، این کشورها از برنامه‌های توزیع واکسن اتحادیه اروپا بیرون ماندند. از آنجا که این کشورها فقیر هم نیستند، از برنامه‌های جهانی برای کمک به کشورهای فقیر برای تهیه واکسن هم بهره نخواهند برد.
آلیسون کاراگر، استاد اندیشکده کارنگی اروپا، درباره شرایط بالکان گفته است: «تراژدی همیشگی بالکان غربی این است که آنها همیشه در حاشیه هستند. آنها اعضای بالقوه اتحادیه اروپا هستند و به همین‌خاطر نگاهشان به این اتحادیه بود اما به امیدهای آنها به‌خاطر مشکلات در زنجیره تامین ضربات اساسی وارد شد».
از نظر بسیاری فراموش کردن کشورهای بالکان غربی در مسئله توزیع واکسن، یک فرصت طلایی نابود‌شده برای اتحادیه اروپاست. آلبا چلا، مدیر اجرایی انستیتو مطالعات بین‌المللی آلبانی گفته است: «از نظر جمعیتی، این منطقه بسیار کوچک است و این یعنی اروپا می‌توانست با سرمایه‌گذاری کوچک در مسئله واکسن، از منظر قدرت نرم و نفوذ در منطقه دستاوردهای زیادی داشته باشد. این واقعیت که اتحادیه اروپا از این فرصت استفاده نکرده به این معناست که به دیگر بازیگران اجازه داده تا نقشی در منطقه عهده‌دار شوند».
انگلوشه مورنا، محقق‌ارشد شورای اروپایی روابط خارجی معتقد است که احساس فراموش‌شدن و جاماندن می‌تواند پیامدهای جدی برای امنیت منطقه داشته باشد. او گفته است: «اروپا از منطقه برای مدتی بسیار طولانی غافل شده است و همین موضوع باعث می‌شود که این منطقه نسبت به بازیگران خارجی آسیب‌پذیر باشد. اینجاست که روسیه وارد می‌شود. اینجاست که چین وارد می‌شود. اینجاست که ترکیه می‌آید. این کشورها، خلأ حضور اروپا را در جنبه‌های مختلف پرکرده‌اند».
چین وارد می‌شود
صربستان، بزرگ‌ترین کشور بالکان غربی، وقتی دید که باید زمان زیادی منتظر بماند، قید اتحادیه اروپا را زد و در جاهای دیگری به‌دنبال واکسن گشت. چین و روسیه، آماده بودند که قدم پیش بگذارند و وارد بازی شوند. دولت صربستان اعلام کرد که چین بیش از 1.5میلیون دوز واکسن سینوفارم برای این کشور تامین کرده است و صربستان، با 7میلیون جمعیت، به یکی از پیشتازان واکسیناسیون شهروندان در سراسر دنیا تبدیل شد. تا ابتدای همین هفته، نزدیک به یک میلیون نفر در صربستان واکسن زده بودند؛ واکسنی که بیشتر آنها دریافت کرده بودند، واکسن چینی بود اما دولت همچنین اعلام کرده که 100هزار دوز واکسن روسی اسپوتنیک-وی هم دریافت کرده است.
عدنان کریماجیک، تحلیلگر ارشد در مؤسسه تحقیقاتی ای‌اس‌آی گفته است که بدون کمک چین، صربستان وضعیتی مشابه دیگر کشورهای منطقه می‌داشت؛ «تمام موفقیت برنامه واکسیناسیون به چین وابسته است و من فکر می‌کنم که این کار، برای چین هم پرمنفعت بوده است. آنها از صربستان به‌عنوان جایی استفاده کرده‌اند تا روی اروپا اثرگذار باشند. رسانه‌ها گزارش داده‌اند که به لطف واکسن چینی، صربستان عملکرد بهتری از کشوری مثل آلمان داشته است.»
کاراگر هم معتقد است که وضعیت، برد-برد است؛ «صربستان قطعا از این رابطه سود می‌برد، به این خاطر که به‌عنوان یکی از موفق‌ترین کشورهای اروپا درمسئله تامین واکسن اعتبار زیادی می‌گیرد. دولت این کشور هم به‌خاطر فعالیت‌های غیردمکراتیکش با انتقادهای زیادی مواجه بوده و از این وضعیت برای بهبود چهره خود استفاده خواهد کرد. اما در اروپا، وقتی کشوری در مسئله‌ای اول باشد، می‌تواند ادعا کند که عملکرد خوبی هم دارد و انتقادها را نادیده بگیرد و کم کند.» به‌نظر او، طبیعتا چین هم دستاوردهای زیادی داشته است؛ «رئیس‌جمهور شی جین پینگ گفته است که هدف او این است که می‌خواهد بالکان غربی، نخستین منطقه در دنیا باشد که تحت پوشش کامل ابتکار «کمربند و راه» قرار بگیرد و از این منظر، اتحادهایی مثل این، می‌تواند از نظر دیپلماتیک، یک برگ برنده مهم برای پکن باشد.» ابتکار کمربند و راه، طرح بلندپروازانه زیرساختی چین است که هدف آن ایجاد کریدورهای جدید تجاری از چین به آسیا، آفریقا و اروپاست.
واکسن کرونا، نخستین نفوذ جسورانه چین به بالکان نیست. پکن در یک دهه اخیر، سرمایه‌گذاری‌های کلانی در زیرساخت‌های صربستان، مونته‌نگرو، کرواسی، بوسنی و هرزگوین و مقدونیه داشته است. ازجمله آنها می‌توان به ساخت بزرگراه در بوسنی و هرزگوین و معادن و کارخانه‌های مختلف در صربستان اشاره کرد. چین در سراسر منطقه، چندین شعبه انستیتو کنفسیوس و دانشکده مطالعات چین افتتاح کرده است.
برنامه تحویل واکسن به صربستان از سوی چین، چنان موفق بوده که صربستان در منطقه، مبادرت به استفاده از سیاست واکسن کرده و به برخی کشورهای همسایه، واکسن هدیه کرده است تا نفود خود را بالا ببرد. هرچند اتحادیه اروپا وعده داده که به منطقه برای تامین واکسن کرونا یاری دهد، هیچ نشانه‌ای از اینکه این کمک به چه شکل خواهد بود، دیده نمی‌شود.
