نان زیرزمین

شیوا نوروزی- روزنامه‌نگار

مدت‌هاست به واسطه استفاده مکرر از مترو برای رسیدن به محل کارم از خریداران پر و پا قرص غرفه‌هایش شده‌ام. تنوع محصولات و دسترسی آسان بدون رفتن به بازارهای بزرگ و صرف کردن وقت کم‌تر برای خرید موجب شده تا همیشه نظاره‌گر محصولات در ویترین چیده شده غرفه‌های مترو باشم. گاهی حتی برای خرید هدیه جشن تولد و کادو هم به این غرفه‌ها مراجعه می‌کنم و از این بابت باید گفت این غرفه‌ها جزو کار راه‌اندازترین غرفه‌های موجود در سطح شهر شده‌اند و کارایی خوبی برای کسانی مثل من دارند که همیشه دقیقه 90دست به‌کار می‌شوم و تصمیم به تهیه کالایی می‌گیرم. در این روزهای کرونازده به سراغ برخی از این غرفه‌داران در چند ایستگاه پرتردد و کم‌تردد رفته‌ایم تا ببینیم در این مدت سطح درآمدشان چقدر کاهش یافته و تا چه اندازه توانسته‌اند خود را با اجاره‌بهایی که می‌پردازند سرپا نگه‌دارند.

وضع بد برخی غرفه‌داران
تجربه نشان داده که غرفه‌های تجاری مترو شامل پوشاک، کیف و کفش، بدلیجات، لوازم آرایشی و بهداشتی، موبایل، شال و روسری، موادغذایی، اغذیه سرد و سوپرمارکت معمولا از دوام و ماندگاری بیشتری برخوردارند و صاحبان این غرفه‌ها درآمد خوبی دارند اما غرفه‌هایی با کاربری آرایشگاه مردانه، عطاری و عرضه گیاهان و عرقیجات دارویی، آبمیوه‌فروشی، مانتوفروشی‌ها و برخی لباس زنانه فروشی‌ها برخلاف تصور عموم آنقدر که باید و شاید مشتری ندارند. این روزها هم به‌خاطر شرایط کرونا و خرید کم مردم بسیاری از غرفه‌های مترو خواهان ندارد و کرکره اکثر آنها پایین است. غرفه‌هایی هم که باز هستند با استقبال کم مردم قادر به پرداخت اجاره‌بها نیستند و منتظرند سر سال که قراردادشان تمام شد ببندند و بروند. یکی از غرفه‌داران تجریش که مانتوهای طرح‌دار سنتی عرضه می‌کند، می‌گوید:«ماهانه 10میلیون اجاره می‌دهم اما با کاهش 80 تا 90درصدی درآمدی‌ام قادر به پرداخت این میزان اجاره‌بها نیستم و از مسئولان مترو خواسته‌ام کمی از اجاره‌بها را تقلیل دهند تا رونق به بازار برگردد اما پاسخی تاکنون نسبت به این درخواستم نگرفته‌ام. با ادامه این وضعیت مجبورم مدتی خانه‌نشین شوم».
یکی دیگر از غرفه‌داران مترو که گل و گیاه می‌فروشد هم می‌گوید:«‌اگر شرایط به همین منوال باشد من نیز باید کم کم به فکر جمع کردن غرفه باشم چون مردم این روزها حال و حوصله خریدهای تزئینی و رسیدگی به گل و گیاه ندارند که بخواهند اقدام به خرید آن کنند. من سابق بر این روزی تا 2 میلیون تومان هم درآمد داشتم اما اکنون درآمدم به زیر 500هزار تومان کاهش پیدا کرده در حالی‌که باید ماهانه 15میلیون تومان اجاره بدهم».

درآمد خوبی دارم
یکی از غرفه‌هایی که بی‌برو برگرد در تمام ایستگاه‌های پرتردد و حتی کم‌تردد اغلب برپاست عطرفروشی است. فروشندگان این غرفه‌ها با دعوت مسافران به تست عطر کار تبلیغات را انجام می‌دهند و جزو معدود غرفه‌هایی هستند که در شرایط کرونا هم به‌خاطر بازار پررونقی که دارند همچنان سرپا هستند. سعید مقصودیان، یکی از فروشنده‌های غرفه‌دار ایستگاه متروی میدان ولی‌عصر که حدود یک‌سال و نیم است که در این محوطه فعالیت می‌کند و عطر و ادکلن به مسافران مترو می‌فروشد، می‌گوید:«درآمد این کار بالاست و کار در مترو به‌خاطر اینکه اجاره کمتری می‌دهم برایم مقرون به صرفه است. با اینکه مشتریان نسبت به سال گذشته خیلی کم شده اما بازهم راضی‌ام و سعی می‌کنم با تنوع محصولاتم افراد بیشتری را راغب به خرید کنم».
 او  برای یک غرفه کوچک 6یا 7متری ماهانه 7میلیون تومان اجاره می‌دهد و به‌گفته خودش اگر می‌خواست همین متراژ را در شهر اجاره کند باید حداقل ماهانه 15تا 20میلیون تومان اجاره می‌داد. در خصوص اینکه آیا سال آینده هم تمایل به ماندن در همین غرفه را داشته باشد، می‌افزاید:«معمولا اگر یک غرفه‌داری خوش حساب باشد مسئولان شرکت مترو قبل از برگزاری مزایده با همان غرفه‌دار تماس می‌گیرند و با او قرارداد می‌بندند. من نیز تاکنون خوش‌حساب بوده‌ام و امیدوارم سال آینده نیز بتوانم همین‌جا بمانم».
اگرکسی خواهان سرمایه‌گذاری در مترو است باید با شناخت نوع کاربری ایستگاه، شغلی را انتخاب کند که سودخوبی داشته باشد. نوع ایستگاه بر میزان فروش و نرخ رهن و اجاره تأثیرگذار است. از آنجا که تردد در ایستگاه‌های هفت‌تیر، تجریش، امام‌خمینی(ره)، مفتح، صادقیه یا در محل تقاطع خطوط مترو بسیار بالاست، فروشندگان این ایستگاه‌ها نسبت به غرفه‌داران ایستگاه‌های دیگر مانند ایستگاه متروی نبرد درآمد بالاتری دارند.
مغازه‌های مترو زیرنظر شهرداری تهران است به همین جهت اگر کسی خواهان رهن و اجاره مغازه‌های متروست باید به ساختمان شهرداری واقع درخیابان کالج یا به پایگاه اینترنتی متروی تهران مراجعه کند. زیرا رهن و اجاره مغازه‌های مترو به‌صورت مزایده انجام می‌شود. زمان برگزاری مزایده و دریافت اسناد مربوطه هم از طریق روزنامه‌های کثیر‌الانتشار و پایگاه اینترنتی متروی تهران اعلام می‌شود.

ارائه محصولات ارزان 
محصولات عرضه شده در مترو کیفیت معمولا پایینی دارند تا با دخل و خرج کم درآمدها سازگارتر باشد. به‌عنوان مثال معمولا قیمت عطر و ادکلن‌های داخل مترو بسته به شیشه و حجم آن از 5هزار تومان شروع می‌شود. درخصوص تنقلات و خوراکی‌های بسته‌بندی شده یا باز نیز معمولا قیمت‌ها از 5هزار تومان شروع می‌شود. خرید کیف معمولا از 40هزار تومان به بالاست و شال و روسری از 20هزار تومان به بالا. خرید غذاهای فست‌فود و ساندویچ‌های سرد هم از 8هزار تومان به بالاست. خرید وسایل آرایشی و بهداشتی نیز از 10هزار تومان به بالاست. اما خرید کالاهای تزئینی مانند عروسک‌های تزئینی، گل‌های مصنوعی و بدلیجات معمولا از 30هزار تومان به بالاست.
پناهی که در ایستگاه تئاترشهر محصولاتی چون آلوچه و لواشک با طعم‌های مختلف ترش، شیرین و ملس می‌فروشد، می‌گوید:«قیمت محصولات مترو با توجه به اجاره کمتری که به نسبت بیرون می‌دهیم باید کمتر باشد تا بتوانیم مردم رهگذر در مترو را ترغیب کنیم تا برای لحظه‌ای بایستند و خرید کنند. من محصولاتم را با 40درصد تخفیف نسبت به بیرون عرضه می‌کنم چون ماهانه برای غرفه‌ام 3و نیم میلیون تومان اجاره می‌دهم و باید تلاش کنم تا با کسب درآمد اجاره‌بها را بپردازم. البته به این دلیل که سازه غرفه را با هزینه شخصی خودم درست کرده‌ام، شرکت مترو اجاره کمتری از من می‌گیرد».