رکورد شکنی تورم پس از یک ربع قرن

25سال از زمانی که اقتصاد و مردم ایران شاهد تورم 49.4درصدی در پایان سال1374 بودند، می‌گذرد و تازه‌ترین روایت مرکز آمار از نرخ تورم در 12‌ماه منتهی به بهمن امسال نشان می‌دهد که هرچند از رکورد سال74 فاصله زیادی داریم اما به‌احتمال زیاد نرخ تورم ایران در پایان سال1399 به بالاترین میزان ممکن طی 25سال گذشته خواهد رسید. بالاترین نرخ تورم سالانه در 25سال گذشته در پایان سال1392 به‌میزان 34.7درصد به‌روایت بانک مرکزی رقم خورده و هرچند این نهاد موتور انتشار نرخ تورم را در آبان سال97 خاموش کرد، اما برآوردهای مرکز آمار نشان می‌دهد که نرخ تورم در پایان بهمن امسال به 34.2درصد رسیده است. با این توضیح که معمولا نرخ تورم محاسباتی مرکز آمار یک تا 1.5درصد پایین‌تر از نرخ تورم محاسبه شده اما منتشر نشده بانک مرکزی است، انتظار می‌رود با صعودی بودن نرخ تورم در آخرین ‌ماه سال1399، بالاترین نرخ تورم سالانه پس از نرخ تورم نزدیک به 50درصدی سال1374، در پایان امسال ثبت شود.
به‌گزارش همشهری، اقتصاد ایران پس از انقلاب تنها در سال‌های 1364، 1369، 1395 و 1396 یعنی 4سال نرخ تورم تک رقمی را تجربه کرده و کاهشی شدن نرخ تورم در سال‌های 95 و 96 به کمتر از 10درصد بیشتر منعکس‌کننده فروکش کردن شدید انتظارات تورمی پس از اجرای برجام بوده و وقتی دولت آمریکا در اردیبهشت97 تصمیم خود برای خروج از برجام و اعمال دور تازه تحریم‌ها را آغاز کرد، نرخ تورم سالانه ایران 8درصد به روایت مرکز آمار بود و شهریور همان سال‌ماه عسل تورم‌های تک‌رقمی پایان یافت و در شهریور سال1398 نرخ تورم 12ماهه ایران به 42.7درصد رسید.
از مهرماه98 به بعد به‌تدریج از درجه حرارت تب اقتصاد ایران کاسته شده و نرخ تورم روندی نزولی به‌خود گرفت و مردم ایران در مرداد سال99 شاهد پایین آمدن نرخ تورم 12ماهه تا 25.8درصد بودند. نوسان شدید نرخ ارز و کسری بودجه شدید دولت 2شوک اولیه به روند نرخ تورم کاهشی بود تا جایی که نرخ تورم ماهانه در تیرماه امسال به 6.4درصد، مهرماه به 7درصد و ‌آبان هم به 5.2درصد رسیده و همچنین شوک‌ها کافی بود تا برخلاف انتظار دولت و بانک مرکزی نرخ تورم از کف 26درصد ثبت شده در مهر امسال به سقف 34.2درصد در بهمن‌ماه برسد و با درنظر گرفتن روند نرخ تورم ماهانه این احتمال قوی وجود دارد که نرخ تورم ایران در پایان امسال به حدود 35درصد یا حتی فراتر از آن برسد که بالاترین نرخ تورم در 25سال گذشته خواهد بود.
فاصله گرفتن نرخ تورم واقعی از نرخ تورم هدف 22درصدی بانک مرکزی زنگ خطری جدی برای سیاستگذاران اقتصادی است که چه تدبیری را به اجرا گذارند تا جلوی شکل‌گیری موج تازه‌ای از انتظارات تورمی را بگیرند. به‌ویژه اینکه نرخ تورم فزاینده طی سال‌های اخیر نشانه‌هایی از شکاف عمیق درآمدی به جامعه را نمایان کرده ازجمله سبقت نرخ تورم در مناطق روستایی نسبت به مناطق شهری، پراکندگی ناموزون تورم بین استان‌ها، گریز قیمتی کالاهای خوراکی و آشامیدنی و نگرانی مردم از تکرار نرخ تورم بالاتر در سال آینده که همگی نمایانگر این واقعیت است که درجه حرارت اقتصاد ایران به‌شدت بالاست.

تازه‌های تورم در بهمن99
مرکز آمار ایران نرخ تورم ماهانه در بهمن امسال را 2.5درصد در کل کشور، 2.4درصد در مناطق شهری و 3.3درصد در مناطق روستایی برآورد کرده و می‌گوید شاخص احساس تورم یعنی نرخ تورم نقطه به نقطه که نشان‌دهنده میزان افزایش سبد هزینه‌های مردم در هر‌ماه نسبت به‌ماه مشابه پارسال بوده هم با حرارت زیادی روند افزایشی داشته و در بهمن امسال به 48.2درصد رسیده است. این گزارش نشان می‌دهد که به‌طور میانگین یک خانوار شهری ایران برای خرید یک سبد کالا و خدمات یکسال در بهمن امسال 47.2درصد و یک خانوار روستایی 53.6درصد بیشتر از بهمن سال گذشته هزینه کرده‌اند. این بالاترین نرخ تورم نقطه به نقطه دست‌کم در طول دولت حسن روحانی است و محاسبات مرکز آمار نرخ تورم 12ماهه منتهی به بهمن99 را در کل کشور 34.2درصد، در مناطق شهری 34.1درصد و در مناطق روستایی 35درصد روایت می‌کند.

تورم خوراکی‌ها در مرز 70درصد
روایت رسمی مرکز آمار ایران این است که یک خانوار ایرانی 67.2درصد در بهمن‌ماه امسال نسبت به بهمن‌ماه پارسال پول داده تا بتواند یک سبد از کالاهای خوراکی و آشامیدنی را بخرد. نرخ تورم نقطه به نقطه گروه کالاهای خوراکی و آشامیدنی‌، بالاترین میزان نسبت به دیگر گروه‌های کالایی و خدماتی مصرفی مردم در بهمن‌ماه بوده و پس از آن مبلمان و لوازم منزل با 66.9درصد، تفریح و امور فرهنگی 59.5درصد و حمل‌ونقل 56.7درصد و دخانیات 54.3درصد قرار دارد.
این گزارش می‌افزاید: در مقایسه قیمت کالاهای خوراکی و آشامیدنی در بهمن امسال نسبت به بهمن پارسال، قیمت گروه کالاهای نان و غلات 64درصد، گوشت قرمز و گوشت پرندگان 56.6درصد، گوشت ماهی 60.6درصد، شیر، پنیر و تخم‌مرغ 79درصد، روغن و چربی‌ها 99.5درصد، میوه و خشکبار 88.2درصد، قندوشکر و شیرینی‌ها 69.5درصد و نوشیدنی‌های گرم و سرد غیرالکلی هم 67.7درصد رشد کرده است. به گزارش همشهری، این روند فزاینده قیمت‌ها در عمل باعث کوچک‌تر شدن سفره مردم و به خطر افتادن امنیت غذایی آنها به‌ویژه در بین اقشار محروم، روستایی و دهک‌های پایین درآمدی شده و بسیاری از خانوارها، مصرف برخی کالاهای ضروری و مهم ازجمله شیر و لبنیات و گوشت را کم یا حذف کرده‌اند. رشد 7.1درصدی قیمت خوراکی‌های تازه و خیز 4.1درصدی قیمت کالاهای بی‌دوام براساس گزارش رسمی مرکز آمار ایران نشانه‌ای آشکار از گران‌تر شدن قیمت کالاهای مصرفی عمدتا خوراکی و آشامیدنی مردم است.

خطر تورم فزاینده را جدی بگیرید
اقتصاد و مردم ایران تنها در سال1322 نرخ تورم بالای 110درصد را تجربه کرده و پس از آن هرگز نرخ تورم سالانه ایران به بالای 50درصد نرسیده اما در جهان امروز که اکثر قریب به اتفاق کشورهای دنیا با نرخ تورم تک‌رقمی مواجه هستند و حل تورم به مسئله ساده و تجربه‌شدن در جهان تبدیل شده، اقتصاد ایران همچنان یکی از بالاترین نرخ‌های تورم دنیا را تجربه می‌کند. برآوردهای همشهری نشان می‌دهد که فشار کسری بودجه دولت به‌ویژه در شرایط تحریم‌ها بیشتر شده و هزینه این کسری بودجه را مردم با تورم بالاتر می‌پردازند و حتی آمارهای رسمی هم تأیید می‌کند که در شرایط تورمی بالا و رکود اقتصاد، کمک‌های مستقیم دولت‌ها در قالب یارانه نقدی و کمک معیشتی به بزرگ‌تر شدن سفره مردم کمک نمی‌کند.
به‌نظر می‌رسد درصورت موفقیت مذاکرات احتمالی برای پایان دادن به مناقشه بر سر برجام و توافق برای پایان یافتن تحریم‌ها تا اندازه زیادی فشار تورم از دوش مردم برداشته شود و شاید در یک سال پیش رو دوباره مردم ایران شاهد ثبات قیمت‌ها و کاهش چشمگیر تورم باشند. با این حال معضل اصلی همچنان باقی است و دولت پرهزینه و کم‌درآمد ایران در سال‌های آینده هم با نرخ تورم دست‌کم بالای 10درصد مواجه خواهد شد، حتی اگر تحریم‌ها هم برداشته شود، تورم به پاشنه آشیل اقتصاد ایران تبدیل شده است.