گزارش
نشانه‌های بازگشت به گفتوگو
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امروز به تهران می‌آید / ظریف: آمریکا و اروپا تعهدات را اجرا کنند باز‌می‌گردیم
توافق هسته‌ای بعد از تاب‌آوری 4ساله در دوران ترامپ این روزها در شرایط حساسی قرار گرفته است، برجام در آستانه فرارسیدن موعد ضرب‌الاجل مجلس، هفته پرتلاطمی را پیش رو دارد و محل گفت و گوی طرفین برجام قرار گرفته است. کشورهای اروپایی،آمریکا و ایران در کوتاه‌ترین زمان ممکن مواضع‌شان در این باره را رسانه‌ای می‌کنند.در همین فضا 3گام دولت جدید آمریکا چراغ‌هایی را برای احیای برجام روشن کرده هرچند در مقابل ایران هم 3گام مشخص را برای برجام ترسیم کرده است. مجلس شورای اسلامی 2 ماه قبل مصوبه‌ای را گذراند که براساس آن دولت ملزم می‌شد درصورت اجرا نشدن کلیه تعهدات غرب ازجمله لغو تحریم‌های نفتی ، بانکی و... ایران اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کند و حالا هفته‌ای را آغاز کرده‌ایم که روز پنجم اسفند سررسید اجرای این مصوبه مجلس است. ایران پس از فرصت یکساله به اروپا برای جبران خروج آمریکا از برجام، از اردیبهشت سال گذشته یعنی در سالگرد خروج ترامپ از این توافق هر 2 ماه یک‌بار بخشی از تعهدات برجامی خود را کاهش داد و در گام پنجم اعلام کرد هیچ محدودیتی برای خود در حوزه هسته‌ای و تحقیق و توسعه قائل نیست، با این حال ایران کماکان به اجرای تعهدات خود براساس پروتکل الحاقی که به‌صورت داوطلبانه آن را اجرا می‌کرد ادامه داد.
این هفته چه اتفاقی خواهد افتاد؟
هفته گذشته ایران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اطلاع داد که از 5اسفند بازرسی‌های سرزده آژانس از تاسیسات هسته‌ای ایران متوقف می‌شود. براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی ایران از ماه گذشته غنی‌سازی 20درصدی را آغاز کرد و علاوه بر این تولید فلز اورانیوم را هم از سر گرفت. پس از اعلام ایران درباره محدودیت در فعالیت بازرسان آژانس، رافائل گروسی مدیرکل آژانس هم درخواست سفر به تهران را داد و قرار است امروز به تهران بیاید و فردا با علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران دیدار می‌کند. ایران بارها اعلام کرده که اقداماتش برای کاهش تعهدات در راستای ماده36 برجام است که به او اجازه می‌دهد درصورت بازگشت تحریم‌ها، تعهدات خود را به‌صورت جزئی یا کلی متوقف کند با این حال 3 کشور اروپایی در هفته‌های اخیر فارغ از ناتوانی در اجرای تعهدات خود ایران را به‌دلیل اقدامات اخیر آماج حملات سیاسی قرار داده‌اند. جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید آمریکا که یک ماهی می‌شود در کاخ سفید امور را در دست گرفته در دولت امضا‌کننده برجام، معاون رئیس‌جمهور بود و از منتقدان خروج آمریکا از برجام، او همچنین وعده بازگشت به توافق را می‌داد اما گذر زمان باعث شد ایران اقدامات خود را تشدید کند.
اروپا بالاخره تکان خورد
پس از 2 سال بی‌عملی اروپایی‌ها در قبال برجام، 2 روز قبل وزیران خارجه 3 کشور اروپایی و آمریکا جلسه‌ای را درباره ایران برگزار کردند و ساعتی پس از پایان نشست چهارجانبه، «انریک مورا» معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد: من آمادگی دارم تا آنها (اعضای برجام و آمریکا) را برای شرکت در یک جلسه غیررسمی برای گفتوگو درباره مسیر حرکت به جلو دعوت کنم.
گام اول آمریکا، بازگشت به میز برجام
در واکنش به اظهارنظر این مقام اروپایی، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از آمادگی این کشور برای حضور در نشست گروه1+5 و ایران به‌منظور بحث درباره مسیر دیپلماسی برنامه هسته‌ای سخن گفت و افزود که ایالات متحده دعوت نماینده اتحادیه اروپا را خواهد پذیرفت.
تعهد، اقدام، جلسه
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران درخصوص پیشنهاد بازگشت آمریکا به نشست‌های 1+5 در توییتر نوشت: یادآوری: به‌دلیل خروج آمریکا از برجام، 1+5 وجود ندارد.اکنون تنها ایران و 1+4 است. به یاد بیاورید، ترامپ اتاق [برجام] را ترک و تلاش کرد آن‌را منفجر کند. حرکات نمادین خوب است. اما برای احیای 1+5، آمریکا باید عمل کند: تحریم‌ها را بردارد. ما نیز پاسخ خواهیم داد. این ترتیب کلیدی است: تعهد، اقدام، جلسه.
گام دوم آمریکا، پس‌گرفتن اسنپ‌بک
همزمان با این تحول، ریچارد میلز، نماینده موقت آمریکا در سازمان ملل متحد روز پنجشنبه ۳۰بهمن در نامه‌ای به شورای امنیت اطلاع داد که دولت جدید ایالات متحده اعلان دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق مبنی بر بازگشت کلیه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را لغو کرده است.
جلسه؛ باشد وقتی دیگر
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در واکنش به پس گرفتن ادعای دولت ترامپ درباره مکانیسم ماشه در توییتر نوشت: ایالات متحده اذعان کرد که ادعاهای پمپئو درخصوص قطعنامه۲۲۳۱ فاقد وجاهت قانونی بوده است. موافقیم. در انطباق با قطعنامه۲۲۳۱: ایالات متحده باید بدون قید و شرط و به‌صورت مؤثر تمام تحریم‌های اعمال، بازاعمال و یا تغییر برچسب‌داده شده توسط ترامپ را لغو کند. سپس ما نیز تمام تدابیر جبرانی خود را بلافاصله به حالت قبل بازمی‌گردانیم.ساده است: تعهد، اقدام، جلسه. دولت دونالد ترامپ در ماه مه۲۰۱۸ در اقدامی خلاف عرف بین‌الملل، از برجام خارج شد و مایک پمپئو، وزیر خارجه او نیز در ماه آگوست اعلام کرد که روند ۳۰روزه در شورای امنیت به‌منظور بازگرداندن همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران یا «مکانیسم ماشه» را کلید زده است. 13کشور از 15 عضو شورای امنیت این اعلان را باطل دانستند و تأکید کردند آمریکا حق استفاده از مکانیسمی که خود در سال ۲۰۱۵ از آن خارج شده است را ندارد.
گام سوم آمریکا در کاهش محدودیت تردد دیپلمات‌های ایرانی
روز گذشته یک مقام وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که دولت این کشور قصد دارد محدودیت تردد اعمال شده بر دیپلمات‌های نمایندگی ایران در سازمان ملل را که در دولت ترامپ اعمال شده بود، به حالت اولیه بازگرداند. محدودیتی که تحرک دیپلمات‌های ایرانی را محدود به مقر هیأت ایران در نیویورک و مقر سازمان ملل می‌کرد.
ایران دی‌ماه از صدور یک یادداشت رسمی هشدارآمیز و ارائه آن از طریق سفارت سوئیس به آمریکا خبر داده بود که در آن ضمن تهدید به شکایت به مراجع بین‌المللی تأکید شده بود: دولت آمریکا مدت مدیدی است که برخلاف حقوق بین‌الملل تضییقات زیادی برای دیپلمات‌های ایرانی و خانواده‌های آنان نزد سازمان‌های بین‌المللی در آمریکا ایجاد کرده است و این اقدامات باعث ایجاد اختلال و ممانعت از کارکرد دیپلمات‌های ایرانی و چند کشور دیگر شده است.
مکث
ایران در سخنرانی بایدن
به دنبال پالس های مثبت اخیر واشنگتن برای هموار سازی زمینه احیای گفت‌وگوهای برجامی با ایران و ترمیم مسیری که دولت ترامپ آن را از میان برداشته بود، شب گذشته جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا در سخنرانی اش در کنفرانس امنیتی مونیخ مجددا بر بازگشت به گفتوگو تاکید کرد.
او بخش کوتاهی از سخنرانی‌اش را به ایران اختصاص داد و گفت: «ما آماده ایم بار دیگر در چارچوب 1+5 در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران وارد مذاکره شویم. آمریکا و اروپا باید برای مهار فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده منطقه‌ای ایران همکاری کنند.»
