رنگ باختن جادوی سینما

یاور یگانه- روزنامه‌نگار

به‌تازگی در «مجله هارپر» مقاله‌ای به قلم مارتین اسکورسیزی، کارگردان نامدار سینما، با عنوان «استاد؛ فدریکو فلینی و جادوی گمشده سینما» منتشر شده است که در این مقاله مارتین اسکورسیزی به انتقاد از اولویت یافتن محتوا در سینما پرداخته است. در بخشی از این مقاله آمده: «همین 15سال قبل، واژه «محتوا» هرگاه که آدم‌ها به‌طور جدی در حال بحث کردن درباره سینما بودند شنیده می‌شد و در تقابل و در قیاس با «فرم» به‌کار می‌رفت. بعد از آن، به‌تدریج، این واژه بیشتر و بیشتر توسط کسانی که عهده‌دار مسئولیت شرکت‌های رسانه‌ای هستند به‌کار رفت؛ بیشتر این افراد چیزی درباره تاریخ فرم هنر نمی‌دانستند یا حتی به اندازه‌ای که باید برایشان مهم نبود که فکر کنند باید بدانند. «محتوا» به‌اصطلاحی تجاری برای همه تصاویر متحرک بدل شد: فیلمی از دیوید لین [کارگردان برجسته انگلیسی و کارگردان فیلم‌های «پل رودخانه کوای»، «لورنس عربستان» و «دکتر ژیواگو»]، ویدئویی از یک گربه، یک آگهی سوپر بول [مسابقه سالانه فوتبال آمریکایی قهرمانی لیگ فوتبال ملی]، دنباله‌ای برای یک فیلم ابرقهرمانی، اپیزودی از یک‌سریال. البته، در ارتباط نه با تجربه دیدن فیلم در سالن‌های سینما، بلکه با دیده شدن در خانه، روی پلتفرم‌های استریم که آمده بودند تجربه سینما رفتن را تسخیر کنند، همانگونه که آمازون جای فروشگاه‌های فیزیکی را گرفت.» در بخش دیگری از این نوشته آمده: «یک کاسه کردن تمامی تصاویر متحرک زیر عنوان محتوا باعث ایجاد موقعیتی شده که در آن همه‌چیز در یک میدان برابر به مخاطب عرضه می‌شود، اتفاقی که به‌نظر دمکراتیک می‌رسد اما نیست.» همچنین، اسکورسیزی نوشته: «امروزه که کسب‌وکار سینما به کسب‌وکار سرگرمی بصری انبوه تبدیل شده، تأکید همواره بر واژه‌ «کسب‌وکار» است و سود همیشه با پولی که از عنوان به‌دست می‌آید معین می‌شود؛ از این جهت، هر چیزی از «طلوع» گرفته تا «جاده» تا «۲۰۰۱: یک ادیسه فضایی» تا آخرین قطره دوشیده شده‌اند و آماده‌اند تا به‌عنوان «فیلم هنری» در مسیر پلتفرم‌های استریمینگ قرار بگیرند. آن دسته از ما که سینما و تاریخش را می‌شناسیم باید دانش و عشق خود را با افرادی هرچه بیشتر به اشتراک بگذاریم.»
اسکورسیزی با یاد کردن از فیلم «هشت و نیم»‌فلینی از این می‌گوید که به همراه دوستانش درباره این فیلم مدت‌ها بحث می‌کردند اما به تفسیر واحدی از آن دست نمی‌یافتند چراکه‌ رؤیا را باید تنها با فرمول‌ رؤیا فهمید و «هشت و نیم»‌فلینی دارای جادوی ‌رؤیا بود.
مارتین اسکورسیزی کارگردانی است که نگاهی تحلیلی به تاریخ سینما دارد و همواره تمایل داشته تمایلات سینه‌فیلی (سینمادوستی) خود را از طریق ساخت مستندهایی درباره تاریخ سینما یا نوشتن مقاله و مقدمه بر کتاب‌های سینمایی نشان دهد.