نگرانی دولتمردان از مرگ تالاب‌های ایران

  محمدجواد ظریف: تغییرات اقلیمی و توسعه نامتوازن منطقه‌ای، حفاظت از تالاب‌ها را با تنگنا روبه‌رو کرده است
  عیسی کلانتری: مشکل تالاب‌های ایران استفاده بیش از حد از منابع آبی کشور است

زهرا رفیعی ـ خبرنگار

مراسم روز جهانی تالاب و پنجاهمین سالگرد تصویب کنوانسیون رامسر با حضور اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور و عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط‌زیست البته بدون حضور خبرنگاران حوزه محیط‌زیست صبح دیروز در سازمان حفاظت محیط‌زیست برگزار شد.
کنوانسیون رامسر، پیمانی بین‌المللی برای حفاظت از تالاب‌ها و حیوانات و گیاهان وابسته به آنها(به‌ویژه پرندگان آبزی) است. اگرچه قرار است 250میلیون هکتار از کره زمین ذیل این کنوانسیون حفاظت شود ولی توسعه نامتوازن و غیرپایدار فشار جبران‌ناپذیری بر یکی از غنی‌ترین اکوسیستم‌های جهان وارد کرده است؛ به‌طوری که 64درصد تالاب‌ها در 100سال اخیر ناپدید شده‌اند. تالاب‌های ایران نیز مشکلات یکسانی را تجربه می‌کنند.
روزنامه همشهری همین دیروز از حال ناخوش تالاب‌های کشور به‌خصوص هامون‌ها، گاوخونی، بختگان، جازموریان و... خبر داده بود. تالاب‌های ایران بین مرگ و زندگی هستند و چشم‌شان به آسمان است تا شاید بارش‌ها از مرگ‌شان جلوگیری کنند و بیش از آنچه رخ داده است، به پهنه حاصلخیزشان همچون کوه، دریا و جنگل دست‌اندازی نشود. این همان نکته‌ای است که معاون اول رئیس‌جمهور نیز در مراسم دیروز به آن اشاره کرد.
اسحاق جهانگیری که رئیس ستاد ملی و مدیریت تالاب‌های کشور است، با اشاره به اهمیت استفاده از ظرفیت‌های مردمی و فرهنگی و اجتماعی برای حفاظت از محیط‌زیست اعلام کرد: اهمیت مسائل محیط‌زیستی به‌عنوان موضوعات جهانی و ملی برای مردم دنیا و ایران بیش از پیش مشخص شده است.
به‌گفته او، تبدیل اراضی کشاورزی به واحدهای مسکونی بدون مجوز و غیرقانونی یا با سوءاستفاده، جنگل‌زدایی، کوه‌خواری و دریاخواری و همچنین آلودگی هوا ازجمله مسائلی است که باید نسبت به این تهدیدها دغدغه داشت.
در سال‌های اخیر به‌دلیل خشکسالی‌های متعدد، بهره‌برداری غیرقانونی از منابع طبیعی و حقابه‌های زیستی بیش از هر زمان شده است و اسحاق جهانگیری با انتقاد از پدیده کوه‌خواری و تصرف منابع طبیعی و تبدیل این منابع به واحدهای اقتصادی می‌گوید: متأسفانه در حاشیه دریا نیز با پدیده نامیمون دریاخواری در سواحل دریای خزر، دریای عمان و خلیج‌فارس روبه‌رو هستیم که ممکن است با یک طرح اقتصادی شروع شده باشد و بیش از 10برابر لازم، زمین تصرف شده باشد.
معاون اول رئیس‌جمهوری با بیان اینکه قرار گرفتن در مسیر صحیح استفاده از منابع زیست‌محیطی تنها با مشارکت آگاهانه همه دلسوزان محیط‌زیست در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی امکان‌پذیر است، 2مثال از پروژه‌های بزرگ زیست‌محیطی مطرح کرد و گفت: یکی از نخستین مصوبه‌های دولت احیای دریاچه ارومیه بود که مسئولیت آن برعهده آقای کلانتری قرار گرفت. مسئله دیگر مقابله با ریزگردها و بحث احیای تالاب‌ها بود که بیش از ۳۷۰میلیون دلار در 3سال اخیر به این موضوع اختصاص یافت. در شورای‌عالی آب نیز نقشه احیای زاینده‌رود و تالاب گاوخونی تصویب شد. حتی یکی از مهم‌ترین تصمیمات این بود که تخصیص آب برای تالاب‌ها در ردیف تخصیص آب شرب مردم قرار گرفت تا وزارت نیرو با دغدغه بیشتری نسبت به تامین حقابه تالاب‌ها تلاش کند.

استفاده 100درصدی از منابع آب تجدیدپذیر 
به خطر افتادن حیات تالاب‌ها در سال‌های اخیر به‌دلیل بی‌توجهی به سیاست‌های پایدار و مصرف بیش از حد آب و فشار تغییر اقلیم، تأثیراتی برجای گذاشت که حتی سیاستمداران را نیز برای حل مشکل دور یک میز جمع کرد. عیسی کلانتری، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست البته مدعی است، توجهی که در دولت دوازدهم و بخشی از دولت یازدهم با وجود تحریم‌ها به تالاب‌ها شد در دوران ۵۰ساله کنوانسیون رامسر بی‌نظیر است. او می‌گوید: بیش از 90درصد سدهای کشور غیر از چند سد اخیری که احداث شده‌اند ارزیابی زیست‌محیطی نداشتند که در دولت دوازدهم سدسازها موظف به انجام ارزیابی زیست‌محیطی شدند.
به‌گفته کلانتری، با وجود مشکلات ناشی از تحریم‌ها که درآمدهای ارزی کشور نیز از آن متاثر شد، طی 4سال اخیر 20هزار میلیارد تومان بودجه برای حراست از تالاب‌ها تخصیص یافت.
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به مشاهده فرونشست زمین در مناطق مختلف کشور نیز اعلام کرد: مشکل جدی تالاب‌ها و منابع آبی، استفاده بیش از حد از منابع آب است. در دولت دوازدهم تلاش شد حقابه تالاب‌ها تعیین شود و امید است از نابودی تالاب‌ها جلوگیری شده و تالاب‌ها دوباره احیا شوند.
مسعود باقرزاده‌کریمی مدیرکل دفتر تالاب‌ها در سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز دیروز پس از برپایی مراسم پنجاهمین سالگرد تصویب کنوانسیون رامسر به همشهری اطلاع داد که سازمان حفاظت محیط‌زیست بالاخره با وزارت نیرو به توافق رسید که گزارش 3ماهه حقابه‌های زیستی سدهای منتهی به تالاب‌ها در اختیار این سازمان قرار بگیرد که اقدامی مؤثر در همکاری وزارت نیرو برای تأمین حقابه‌های زیست‌محیطی است.
به اعتقاد کارشناسان، کشورهایی که سالانه ۶۰درصد منابع آبی خود را مصرف می‌کنند، با تنش آبی مواجه هستند. چندی پیش رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام کرده بود میزان مصرف آب تجدیدپذیر در ایران ۱۱۰درصد بوده و شرایط بحران آب همچنان برقرار است.
عیسی کلانتری روز گذشته نیز بر این واقعیت تلخ دوباره تأکید کرد و گفت: براساس تصمیماتی که در اجلاس ریو(اجلاس جهانی توسعه پایدار 2012) گرفته شد، حداکثر میزان مجاز برای استفاده از منابع آب‌های تجدیدپذیر 40درصد است که این مصوبه در سال 1997 نیز در سازمان ملل تأیید شد؛ در حالی‌که به هر دلیل و با توجه به نیاز کشور و افزایش جمعیت، امروز 100درصد منابع آب تجدیدپذیر و گاه بیشتر از این میزان در ایران بهره‌برداری می‌شود و حفظ محیط‌زیست در تخصیص و بهره‌برداری از منابع آب کشور جایگاهی نداشته است.

8تالاب در انتظار ثبت در کنوانسیون رامسر 
۲۵تالاب ایران در کنوانسیون رامسر ثبت شده و به‌گفته معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست، ایران به‌دنبال ثبت 8تالاب دیگر در کنوانسیون جهانی رامسر است. احمدرضا لاهیجان‌زاده، در مراسم بزرگداشت پنجاهمین سالگرد کنوانسیون رامسر گفت: ۱۴۰تالاب به مساحت 3میلیون هکتار قانونمند شدند و برنامه مدیریت جامع برای ۱۹تالاب نیز تدوین شده و برنامه ۱۵تالاب دیگر هم درحال نهایی شدن است.
پیگیری‌های همشهری از سخنان روز گذشته مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست درخصوص تالاب‌های در انتظار ثبت جهانی مشخص کرد تالاب‌های «بورلان» و «شیبلو» در آذربایجان‌غربی، «آبشار ووژناب»، «دریاچه گهر» و «غار ماهیکور» در استان لرستان، «هورالعظیم» در استان خوزستان و «مور زرد زیلایی» و «برم الوان» در استان کهگیلویه‌و بویراحمد، 8تالابی هستند که در انتظار ثبت جهانی در کنوانسیون رامسر هستند.

   ظریف: حفاظت از تالاب‌ها مسئولیت مشترک تمام کشورهاست

در مراسم پنجاهمین سالگرد کنوانسیون رامسر پیام تصویری محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه نیز برای حاضران در این نشست منتشر شد. ظریف در این پیام گفت: معیشت یک‌میلیارد انسان مستقیما از تالاب تامین می‌شود و این موضوع باید عاملی قابل اعتنا برای تصمیم‌گیران و سیاستگذاران ملی و زیست‌محیطی باشد. به‌گفته وزیر امور خارجه کشورمان، کشورهای در حال توسعه فرایندی سریع برای رهایی از چالش‌های منجر به از رشدماندگی را در پیش گرفته‌اند و کشورهای توسعه‌یافته نیز موفق به جبران خسارت‌هایی که برای توسعه بر طبیعت تحمیل کرده‌اند، نشده‌اند و حالا در تمام اجلاس‌های محیط‌زیستی در سراسر جهان، مسئولیت مشترک و متفاوت به شعار جهانی محیط‌زیست تبدیل شده است. ظریف با اعلام این موضوع که نباید فراموش کنیم ناپدید شدن 64درصد از تالاب‌های جهان در سده اخیر نشانگر ضرورت عهده‌دار شدن مسئولیت مشترک جمعی همه کشورها نسبت به اهداف توسعه پایدار برای حفاظت از این زیست‌بوم‌های ارزشمند است، افزود: در ایران تالاب‌ها جایگاه ویژه‌ای در قوانین و مقررات زیست‌محیطی و برنامه‌های توسعه به ‌خود اختصاص داده‌اند. اما چالش‌های ناشی از تغییرات اقلیمی و توسعه نامتوازن و بی‌توجهی به الزامات توسعه پایدار در سطح منطقه‌ای، حفاظت از ارزش‌های تالابی را با تنگنا روبه‌رو کرده است که مقابله با این تنگناها عزم همه کشورها را درسطوح ملی، منطقه‌ای و جهانی طلب می‌کند.