نبرد نابرابر ایران با کرونا

محمود واعظی-رئیس دفتر رئیس‌جمهور

یک سال از ظهور کرونا در ایران می‌گذرد. روایت مبارزه با کرونا در ایران، روایت نبرد نابرابر همراه با محدودیت‌ها و فشارهای خارجی است. ما تنها کشوری در دنیا بوده و هستیم که برای مبارزه با پاندمی کرونا، نتوانستیم از همه امکان‌ها و منابع خود برای تامین داروها و نیازمندی‌های مربوطه استفاده کنیم، چون عده‌ای جنگ‌طلب قانون‌شکن در کاخ سفید تصمیم گرفته بودند با استراتژی «زانو روی گردن»، ملت ایران را به تسلیم وادارند که البته خودشان شکست خوردند و مفتضحانه از سیاست اخراج شدند. با این حال روزی که پرده‌ها از روی حقیقت کنار برود و روایت دو جنگ تمام‌عیار کشور با کرونا و تحریم برای مردم بازگو شود، عظمت کاری که فرزندان ملت برای صیانت همزمان از سلامت و معیشت آنها انجام دادند، بیش از گذشته روشن خواهد شد. روایت مبارزه با کرونا در ایران، روایت مردان و زنان از جان‌گذشته کادر درمان کشور است که به‌عنوان پیشگامان خط مقدم، غیرممکن‌ها را ممکن کردند. کسانی که یک سال تمام است که از پای ننشسته‌اند تا گزندی به جان عزیز ایرانیان وارد نشود.
حالا که یک سال از ورود کرونا به کشور گذشته، مرور آنچه بر کشور در این ماه‌های دشوار رفت و همچنین بررسی واقع‌بینانه کارنامه نظام حکمرانی و دولت، می‌تواند چراغ راه ما در ادامه مسیر مبارزه با کرونا باشد و به بهینه‌سازی تصمیمات و سیاستگذاری‌ها کمک کند. برای بررسی کارنامه کشور در مبارزه با کرونا، از آخر به اول شروع می‌کنم؛ IHME مرجعی است که روند مبارزه با کرونا در کشورهای مختلف را رصد و درخصوص آینده پیش‌بینی می‌کند. این مرجع در اوایل مهر‌ماه پیش‌بینی کرده بود که با روند شیوع و گسترش بیماری در آن زمان، ایران به‌زودی مرگ بالای روزانه 1200نفر را تجربه می‌کند. با وجود پیش‌بینی این مرجع، ایران در بدترین پیک بیماری، به کمتر از 500فوتی رسید و پس از آن با مداخلات هوشمندانه و سیاستگذاری‌های دقیق، روند بیماری کنترل شد و به مرگ 2رقمی رسیدیم. البته که حتی مرگ یک نفر از عزیزان ما در کشور هم زیاد است و نباید اتفاق بیفتد، اما وقتی صحبت از کارنامه به میان می‌آید؛ آنهم در مواجهه با معضلی که همه کشورهای جهان با آن درگیر هستند، باید عملکرد را در مقایسه با کشورهای دیگر – که هیچ‌کدام‌شان با محدودیت‌ها و تحریم‌های مشابه ایران دست به گریبان نبودند- سنجید.
کمی اگر به عقب‌تر و ابتدای شیوع اپیدمی برگردیم؛ سنگ بنای مدیریت کرونا در ایران با محوریت متخصصان ذیربط گذاشته شد. ستاد ملی و فراقوه‌ای مبارزه با کرونا در بالاترین سطح حاکمیتی تشکیل و جلسات آن هر هفته به‌طور منظم به ریاست شخص رئیس‌جمهور برگزار شد. تا‌کنون 57جلسه ستاد ملی تشکیل شده است. در این ستاد نیز مبنای تصمیمات و سیاستگذاری‌ها، همواره نظرات علمی متخصصان وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی بوده و به جرأت می‌توانم بگویم که هیچ مصوبه و تصمیمی، خلاف نظر متخصصان از این ستاد بیرون نیامده است. آنچه امروز از توفیقات کشور در مبارزه با کرونا شاهد هستیم، بدون تردید حاصل سیاستگذاری‌های این ستاد و تجربه کم‌نظیر همگرایی حداکثری همه ارکان حاکمیت در اجرای این سیاست‌هاست. علاوه بر جلسات ستاد ملی، در طول هفته جلسات کمیته‌های ستاد به مسئولیت وزرای ذیربط با حضور نمایندگان دستگاه‌ها برای بررسی موضوعات و ارائه پیشنهاد به ستاد تشکیل جلسه می‌دهند و در نهایت برای هماهنگی امور و نظارت بر اجرای دقیق تصمیمات ستاد، قرارگاه عملیاتی به مسئولیت وزیر کشور به‌عنوان فرمانده قرارگاه و جلسه روسای کمیته‌های تخصصی ستاد ملی به ریاست رئیس‌جمهور هفتگی تشکیل می‌شود.
توفیقات کشور در روزهای کرونا البته حاصل بعضی سیاست‌های دوراندیشانه در سال‌های پیش از کرونا هم بود. یکی از مواردی که در روزهای مواجهه با کرونا به داد کشور رسید، طرح تحول سلامت بود که در دولت تدبیر و امید اجرا شد. اگر ظرفیت بیمارستانی عادی و ویژه کشور طی این طرح دچار جهش نشده بود، بدون تردید در روزهای کرونا ما مثل خیلی از کشورهای حتی پیشرفته دنیا، از نظر تخت‌های بیمارستانی دچار مشکل می‌شدیم.تهیه اقلام بهداشتی پیشگیری از کرونا همچون ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده و برخی اقلام حیاتی پزشکی همچون کیت تشخیص و دستگاه‌هایی همچون ونتیلاتور و سی‌تی‌اسکن نیز ارمغان توجه ویژه دولت به زیست‌بوم دانش‌بنیان و حمایت ویژه از شرکت‌های فعال در این حوزه بود. یادمان نرفته که در روزهای ابتدایی کرونا که برخی کشورهای پیشرفته با کمبود شدید برخی از اقلام موردنیاز این بیماری مواجه شده بودند، جوانان برومند شاغل در شرکت‌های دانش‌بنیان کشور ما را در این اقلام خودکفا کردند. همان جوانان امروز میداندار تولید واکسن داخلی کرونا هستند و به لطف خدا، به‌زودی تلاش‌های‌شان به ثمر خواهد نشست.
توسعه فضای مجازی و زیرساخت‌های ارتباطی دیگر سیاست دولت بود که در روزهای کرونایی به کشور کمک کرد. اگر می‌بینید امروز بخش قابل توجهی از نیازهای آموزشی و اداری مردم بر بستر فضای مجازی تامین می‌شود، نتیجه همان سیاست‌هاست. روزهایی که دولت به‌رغم برخی مخالفت‌ها و تنگ‌نظری‌ها، با گسترش پهنای باند داخل و راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، زمینه‌ساز تسهیل و توسعه سطح دسترسی مردم به اینترنت شد و با گسترش موبایل به سراسر کشور و ارتقای آن به نسل‌های سه و چهار، بستر لازم برای ارائه خدمات الکترونیکی به مردم را فراهم کرد. امروز برای همگان روشن شده که اگر ظرفیت زیرساخت‌های ارتباطی کشور همچون پیش از دولت تدبیر و امید می‌ماند، امروز با چه مشکلات بزرگی دست به گریبان بودیم.
در زمینه مدیریت تبعات اقتصادی کرونا، بدون تردید اگر با تحریم و محدودیت‌های خارجی مواجه نبودیم، می‌توانستیم بهتر عمل کنیم و دستمان باز‌تر بود. با این حال دولت تا این لحظه اجازه نداده، محدودیت‌های تحریمی، به انفعال و امتناع در تصمیم‌سازی منجر شود. بسته‌های حمایتی ویژه‌ای به‌رغم همه محدودیت‌ها و تنگناهای درآمدی کشور، تصویب و در مراحل مختلف در اختیار مردم و تولیدکنندگان و صاحبان کسب‌وکارها قرار گرفت و تا حد امکان تلاش کردیم حداقل بخشی از مشکلات به‌وجود آمده را جبران کنیم.
با تمام این اوصاف، دوباره می‌گویم حکایت مقابله ما با کرونا، حکایت نبرد نابرابر است. حتما می‌توانستیم بهتر عمل کنیم و اگر محدودیت‌ها و مشکلات نبود، قطعا بهتر عمل می‌کردیم. آنچه روشن است، هنوز در میانه راه قرار داریم. تجربیات گذشته چراغ راه آینده است؛ انشاالله با همراهی مردم، همت کادر بهداشت و درمان، تلاش تولیدکننده‌ها و صنعتگران و بازرگانان، تجربیاتی که در طول یک سال مبارزه بی‌امان با کرونا به‌دست آمده و سیاستگذاری‌ها و تصمیمات و تلاش‌های دولت بتوانیم در ماه‌های آینده، ابتدا با واکسن‌های خریداری شده و از بهار سال آینده با واکسن‌های داخلی، کرونا را هرچه زودتر مهار کنیم و انشاالله یک روز، پایان این اپیدمی مرگبار را در کشور جشن بگیریم.