شمارش معکوس برای پایان جنگ یمن

سیاوش فلاح‌پور- روزنامه‌نگار

 برنامه‌های دولت بایدن برای پایان دادن به جنگ یمن، زودتر از آنچه انتظار می‌رفت آغاز شده است. به گزارش شبکه العربیه، تیموتی لیندرکینگ، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور جدید آمریکا در بحران یمن طی روزهای گذشته ملاقات‌های فشرده‌ای با منصور هادی و دیگر رهبران یمنی مستقر در ریاض برگزار کرده است. همزمان با این ملاقات‌ها، نخستین مکالمه آنتونی بلینکن، وزیر خارجه دولت بایدن با فیصل بن‌فرحان، همتای سعودی وی نیز صورت گرفت؛ مکالمه‌ای که در آن بر «ضرورت دستیابی به راهکار سیاسی و توقف درگیری‌های نظامی در یمن» تأکید شده است.
از سوی دیگر، مارتین گریفیتس، نماینده دبیرکل سازمان ملل در یمن که به تندی از آخرین مواضع دولت ترامپ در این پرونده انتقاد کرده بود حالا بار دیگر از «فرصت بی‌نظیر» برای پایان دادن به این جنگ 6ساله سخن می‌گوید. او هفته گذشته و همزمان با حضور نماینده ویژه بایدن در ریاض، سفری 2روزه به عربستان ترتیب داده و با تمامی گروه‌های یمنی مستقر در این کشور ملاقات کرد. گریفیتس در پایان این سفر به شبکه العربیه گفت: «شرایط برای دستیابی به راه‌حلی پایدار در یمن فراهم شده است چرا که اکثریت مطلق جامعه جهانی از توقف جنگ در این کشور حمایت می‌کند.» اگرچه عربستان سعودی تا‌کنون موضع روشنی در قبال این تحرکات نداشته، اما دولت منصور هادی قویا از آن حمایت می‌کند. هادی در جریان گفت‌وگوهای خود با گریفیتس گفته است: احساس می‌کنم دولت جدید آمریکا مهارت و توانایی بیشتری برای کمک به فرایند صلح در یمن دارد.
به نوشته روزنامه الشرق الاوسط، تیموتی لیندرکینگ در سفر خود علاوه بر رهبران و گروه‌های یمنی با برخی از شخصیت‌های مؤثر دولت سعودی در پرونده یمن نیز رایزنی داشته است؛ ازجمله خالد بن سلمان (برادر ولیعهد و معاون وزیر دفاع) و همچنین محمد‌آل‌جابر (سفیر عربستان در یمن). نشریه فارین پالیسی به نقل از منابع آگاه در دولت آمریکا می‌نویسد: لیندرکینگ حامل پیامی مهم از سوی بایدن برای عربستان سعودی مبنی بر ضرورت پایان دادن به جنگ بوده است. در این پیام، دلایل توقف حمایت نظامی آمریکا از عملیات‌ عربستان در یمن تشریح شده و بر جدیت دولت آمریکا برای خاتمه جنگ نیز تأکید شده است. گفته می‌شود مرحله دوم از برنامه‌ سفرهای منطقه‌ای لیندرکینگ به مذاکره مستقیم با جنبش انصارالله مربوط می‌شود؛ مذاکراتی که هنوز روشن نیست در مسقط برگزار خواهد شد یا صنعا.

تشدید حملات نظامی انصارالله
با وجود تمام رایزنی‌ها و تماس‌های صورت گرفته، فعلا تمایلی برای پذیرش سیاست‌های جدید آمریکا در سوی دیگر این معادله، یعنی صنعا دیده نمی‌شود. جنبش انصارالله ظرف 3روز گذشته پیام‌های میدانی مهمی را برای سعودی‌ها ارسال کرده است؛ از حملات پهپادی به فرودگاه‌ ابها در جنوب عربستان گرفته تا تشدید درگیری‌های زمینی در شهر مارب (مهم‌ترین منطقه نفتی در شرق یمن). همچنین پدافند هوایی عربستان نیز در روز پنجشنبه، یک موشک بالستیک را که به‌سوی پایگاه نظامی خمیس مشیط شلیک شده بود، رهگیری و ساقط کرده است.
مجموعه این حملات، انتقادات تند تحلیلگران و رسانه‌های سعودی و اماراتی از رویکرد دولت بایدن در قبال بحران یمن را به‌دنبال داشته است. برای مثال عبدالخالق عبدالله، مشاور پیشین ولیعهد ابوظبی در صفحه توییتر خود نوشت: تصمیم بایدن برای خارج کردن نام انصارالله از لیست تروریسم، مواضع این گروه را تندتر کرده است. همچنین روزنامه الشرق‌الاوسط در گزارش اصلی خود با اشاره به شکست ادوار پیشین مذاکرات یمن در استکهلم و ژنو می‌نویسد: عقب‌نشینی دولت جدید آمریکا از تصمیم ترامپ برای افزودن نام انصارالله به لیست گروه‌های تروریستی، بحران یمن را بیش از پیش پیچیده کرده است. حملات روزهای اخیر، همزمان با سفر مقامات آمریکا و سازمان ملل به ریاض نشان می‌دهد این گروه پیام صلح و مذاکره را به‌معنای ضعف در جبهه مقابل تلقی کرده و بر دامنه فشارها و حملات خود می‌افزاید.
به‌رغم تمام انتقادات مطرح شده در سطح رسانه‌های عربی (انتقاداتی که بعید نیست در دیدارهای محرمانه توسط مقامات ارشد سعودی نیز بیان شده باشد)، به‌نظر نمی‌رسد سیاست‌های بایدن، دست‌کم در مرحله کنونی تغییری داشته باشد. جک سالیوان، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور آمریکا هفته گذشته یادآور شد: رسیدگی به پرونده هسته‌ای ایران و جنگ یمن در اولویت فوری سیاست‌های ما برای خاورمیانه قرار دارد.

سقوط ریال و بحران اقتصادی
همزمان با تشدید تلاش‌های دیرهنگام برای پایان دادن به یکی از غیرانسانی‌ترین بحران‌های نظامی جهان در یمن، وضعیت اقتصادی این کشور روزبه‌روز وخیم‌تر می‌شود. ریال یمن طی ماه‌های گذشته سقوط بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده است؛ سقوطی که گفته می‌شود ریشه در ناتوانی دولت منصور هادی از کنترل قیمت‌ها و البته فساد حکومتی دارد. به گزارش شبکه الجزیره، ارزش هر دلار آمریکا از 500ریال به بیش از 800ریال رسیده است؛ رقمی که پیش‌بینی می‌شود به‌زودی از مرز هزار ریال نیز عبور کند. همزمان با این سقوط بی‌سابقه، شورای امنیت سازمان ملل در گزارشی، دولت منصور هادی و بانک مرکزی عدن را به اجرای عملیات پولشویی سازمان‌یافته متهم کرده است. تمام اینها در حالی است که ارزش ریال در صنعا مقابل دلار آمریکا تغییری نداشته است.

صنعا عجله‌ای برای مذاکره ندارد
مرکز تحقیقات و پژوهش‌های عربی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز علمی-سیاسی در جهان عرب با انتشار گزارش مفصلی به بررسی آخرین تحولات یمن و سناریوهای پیش روی این کشور در دوران بایدن پرداخته است. در این گزارش آمده است: 
«با گذشت 6سال از جنگ یمن، همچنان جنبش انصارالله بر بخش‌های گسترده‌ای از خاک این کشور، ازجمله صنعا سیطره دارد. این در حالی است که دولت به رسمیت شناخته شده از سوی سازمان ملل (منصور هادی) با چالش‌های متعددی روبه‌رو است و حتی بر پایتخت انتقالی خود، یعنی عدن نیز به‌طور کامل مسلط نیست. بنابراین و با توجه به تنش‌های میان امارات با دولت هادی می‌توان گفت انصارالله تمایل دارد پیش از ورود به هرگونه مذاکره احتمالی به پیشروی‌های میدانی خود ادامه دهد؛ پیشروی‌هایی که محور اصلی آن در شهر نفتی مارب تعریف می‌شود. انصارالله در این شهر با نیروهایی روبه‌رو است که از یک‌سو درگیر نزاع‌های بی‌پایان داخلی هستند و از سوی دیگر، به تازگی حمایت نظامی آمریکا را نیز از دست داده‌اند».