راه‌های گشودن گره‌ بودجه

بـــا رد کلیــات بودجه1400 در صحن علنی مجلس حالا سؤال این است که گره کار چگونه باز می‌شود؟ پاسخ به این پرسش در 2سطح قابل بررسی است، نخست سازوکار بررسی بودجه پس از رأی منفی اکثریت نمایندگان به کلیات و دوم جهت‌گیری حاکم بر بودجه جهت رسیدن به یک اتفاق نظر نسبی جهت خروج از بن‌بست ایجاد شده؛ در این میان گزینه مجلس این است که دولت بپذیرد لایحه را اصلاح و دوباره به بهارستان بفرستد؛ این گزینه دست‌کم تا زمانی که مذاکراتی در سطح کلان صورت نگیرد، ممکن نخواهد بود و از سوی دیگر گزینه دیگر پیش روی دولت و مجلس، تصمیم‌گیری درباره بودجه سه دوازدهم با افزایش 30درصدی نسبت به بودجه امسال است. واکنش صریح رئیس‌جمهوری در مخالفت با برگشت لایحه به دولت و سکوت رئیس مجلس نشان می‌دهد گزینه احتمالی و مطلوب مجلس تسلیم شدن دولت برای ارسال یک لایحه بودجه 3ماهه است و گزینه دولت تصمیم‌گیری دوباره و انصراف کمیسیون تلفیق از اعمال وعده‌ها و بلندپروازی‌ها در بودجه خواهد بود.

بودجه سه‌دوازدهم یعنی چه؟
به‌گزارش همشهری، بودجه سه‌دوازدهم یعنی اینکه مجلس یک بودجه موقت 3ماهه در اختیار دولت قرار می‌دهد و رقم آن 30درصد بالاتر از بودجه 3ماه نخست امسال خواهد بود. حالا چرا سه‌دوازدهم؟ نگاه کوتاه‌مدت نمایندگان این است که با برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در بهار سال آینده، کار دولت حسن روحانی تمام است و پس از آن با خیال راحت‌تر می‌توانند با دولت آینده وارد مذاکره شوند. نتیجه چنین کوتاه‌نگری شکل‌گیری پدیده عدم‌قطعیت و اختلال در روند اداره کشور است به‌ویژه اینکه حسن روحانی و کابینه‌اش دست‌کم تا نیمه مرداد سال آینده در پاستور سکونت دارند و دولت آینده ایران هم در بهترین حالت از نیمه مرداد یا اوایل شهریور اختیار امور را به‌دست می‌گیرد و به این ترتیب نیمه‌نخست سال آینده با بودجه سه‌دوازدهم، نیمه لرزان و شکننده توأم با آلودگی‌های سیاسی برای اقتصاد خواهد بود که در سال‌های اخیر از بخشی‌نگری و سیاست آسیب‌های بسیار دیده است.

راه میانبر کدام است؟
با فرض اینکه قرار نباشد مذاکراتی برای برون‌رفت از بن‌بست بودجه در سطح کلان نظام صورت گیرد، شاید بهترین گزینه، هم برای مجلس و هم دولت، اعلام آتش‌بس و فاصله گرفتن از نقاط اختلاف و تمرکز بر اشتراکات بودجه است و به همین سبب تلاش برای وادار کردن دولت به ارائه لایحه بودجه اصلاح شده، هم زمان‌بر است و هم اینکه دولت حداکثر برخی از ارقام بودجه را با هدف کاهش کسری تراز عملیاتی اصلاح خواهد کرد و زیربار افزایش هزینه‌ها یا دگرگونی در نظام پرداخت یارانه‌ها در کوتاه‌مدت نخواهد رفت. از این منظر بهترین گزینه این است که مجلس به جای اصرار بر بودجه سه‌دوازدهم، بر بازنگری جدی در مصوبات کمیسیون تلفیق بودجه با مشارکت و توافق نسبی با نمایندگان دولت متمرکز شود.

جای خالی‌ها را پرکنید
لایحه بودجه دولت هم البته بی‌نقص نیست و جای خالی بسیاری در متن تبصره‌ها گنجانده شده که ازجمله چالش برانگیز‌ترین این جاخالی‌دادن‌های دولت در بودجه، ابهام در تعیین تکلیف ارز 4200تومانی است و به‌نظر اگر مجلس و دولت بتوانند در ماه‌های آخر دولت به یک تفاهم جمعی برای پایان دادن به دوران سیاه رانت ارزی برسند، یک دستاورد بزرگ اقتصادی به شمار خواهد رفت. دستاورد مشترک و ملی دیگر که مجلس و دولت می‌توانند بر آن متمرکز شود، فاصله گرفتن از انگیزه‌های سیاسی معطوف به انتخابات ریاست‌جمهوری آینده و تلاش برای کاهش کسری تراز عملیاتی بودجه است راهی که انتظار می‌رفت اعضای کمیسیون تلفیق در جهت آن گام بردارند اما مسیر خلاف را انتخاب و با اضافه کردن بر هزینه‌های قطعی سال آینده با تکیه بر درآمدهای شکننده و مبهم، کسری تراز عملیاتی بودجه را، که می‌تواند پیام‌آور تورم شدید باشد، بیشتر کردند.

نقطه شروع دوباره بودجه؟
اکنون مسئله دولت و مجلس این است که نقطه شروع دوباره بررسی بودجه سال آینده کجاست؟ به‌نظر می‌رسد نقطه شروع در صحبت‌های دیروز اسحاق جهانگیری نمایان شد که گفت: ساعت 10و30دقیقه روز ششم بهمن یک نامه نوشتم به رهبری و مسائل بودجه را به ایشان گفتم و 2ساعت‌ونیم بعد، به ما زنگ زدند از دفتر که آقا پاسخ را خطاب به آقای قالیباف داده‌اند. پاسخ این بود که به مسائل توجه شود. روایت جهانگیری نشان می‌دهد در پاسخ رهبری به نامه معاون اول رئیس‌جمهوری، پیام روشنی برای مجلس ارسال شده که بتوان بدون چالش جدی، راه دیگری برای تصویب بودجه درون مجلس و با رأی مجلس البته با توافق دولت ایجاد شود اما به‌گفته جهانگیری، وقتی کلیات بودجه رد می‌شود معنایش این است که نتوانستند خوب مدیریت کنند که رد شده است زیرا اگر اینها بعد از همان نامه یک جلسه با دولت گذاشته بودند مسائل حل می‌شد.

تازه‌ترین واکنش‌ها از پاستور و بهارستان
آخرین خبرها حکایت از آن دارد که معاون پارلمانی رئیس‌جمهوری نامه‌ای به مجلس داده که طبق رویه و آیین‌نامه، بودجه باید به کمیسیون تلفیق برگردد نه دولت، بنابراین برآورد این است که دولت بودجه اصلاحی به مجلس نمی‌دهد. محمود واعظی، رئیس دفتر روحانی هم بر این باور است که بودجه نباید به دولت برگشت داده شود. او می‌گوید: بنای ما بر این است که بتوانیم با مجلس برای بستن یک بودجه خوب به شرطی که بودجه قابل اجرا باشد، تعامل کنیم.
اما احمد امیرآبادی فراهانی، عضو هیأت رئیسه مجلس می‌گوید به موجب ماده۱۸۲ آیین‌نامه داخلی مجلس، درصورت رد کلیات لایحه بودجه سالانه در کمیسیون تلفیق و صحن علنی مجلس، دولت به‌مدت ۱۵روز فرصت دارد تا لایحه بودجه را اصلاح و بار دیگر به مجلس ارسال کند. او افزود: کلیات لایحه بودجه سال آینده در کمیسیون تلفیق بودجه تأیید و در صحن علنی مجلس رد شد، بنابراین در این شرایط دولت باید لایحه بودجه یک یا چند دوازدهم را به مجلس ارائه کند، زیرا تا آغاز سال۱۴۰۰ فرصت زیادی باقی نمانده و باید لایحه بودجه هرچه زودتر به مجلس ارسال شود تا اداره کشور مختل نشود. او تأکید کرد: دولت در ادامه باید لایحه بودجه جدیدی را به مجلس ارسال کند تا مجددا در کمیسیون تلفیق مورد بررسی و رسیدگی قرار گیرد.

   پاسخ روحانی: بودجه به مجلس برنمی‌گردد
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری دیروز در نشست هیأت دولت اعلام کرد: آنچه کمیسیون تلفیق تهیه کرده بود، نه با واقعیت منطبق بود نه برای معیشت مردم متناسب بود و نه متناسب با شکستن تحریم‌ها بود. او تأکید کرد: ما وقتی در بودجه با ارز ۱۱هزارو۵۰۰تومانی به دنیا علامت می‌دهیم همه دنیا می‌فهمند یعنی چه؟ و وقتی می‌گوییم ارز را متعادل می‌کنیم یعنی درآمد خیلی بیشتر از امسال خواهد بود و دنیا پیام فروش 2میلیون‌و۳۰۰هزار بشکه نفت روزانه را می‌گیرد. ما پیام‌های مهمی در بودجه دادیم ولی متأسفانه بعضی‌ها به این پیام توجه نکردند.
روحانی که به مجلس نرفت و در دفتر کارش نظاره‌گر مباحث صحن علنی مجلس بود، می‌گوید: مصوبه کمیسیون تلفیق ربطی به آنچه دولت نوشته ندارد و زمین تا آسمان با آن فرق دارد؛ زیرا همه‌‌چیز آن را به هم ریختند و اگر تصویب می‌شد آثارش خطرناک بود و اگر به دولت می‌آمد هم با آرای بالاتری نسبت به مجلس در دولت رد می‌شد و در نهایت باید به شورای نگهبان می‌رفت که با همین روند در شورای نگهبان هم رد می‌شد، چون شاکله آن به هم ریخته بود.
رئیس قوه مجریه با اشاره به این موضوع که مانند این اتفاق پارسال هم صورت گرفت یادآور شد: پارسال بعد از این اتفاق رئیس مجلس آمد و گفت گزارش در صحن رد شده و باید به کمیسیون تلفیق برگردد و آن را اصلاح کند. چرا عین آن کار پارسال امسال نشده است؟ اینکه دولت دوباره اصلاحیه بنویسد از کجا آمد؟ این رویه و قانون نبوده و مگر رنگ آسمان از پارسال تا حالا عوض شده که چنین اتفاقی افتاده؟ درست است اسم مجلس از دهم به یازدهم فرق کرده اما مجلس، قانون و آیین‌نامه همان است. دولت رسما به مجلس اعلام می‌کند استنباط ما از آنچه در آیین‌نامه راجع به برنامه نوشته شده این است که بودجه به کمیسیون تلفیق برگردد و مجددا بررسی شود. امروز هم نقطه نظرمان را به مجلس اعلام می‌کنیم و امیدواریم با همکاری هم به نقطه مطلوب برسیم.

  روحانی: استنباط ما از آنچه در آیین‌نامه راجع به برنامه نوشته شده این است که بودجه به کمیسیون تلفیق برگردد و مجددا بررسی شود

   با توجه به نامه دولت به مجلس که درآن تأکید شده طبق آیین‌نامه، بودجه باید به کمیسیون تلفیق برگردد نه دولت، گمانه‌زنی اولیه این است که دولت بودجه اصلاحی به مجلس نمی‌دهد