4ساعت گریم روزانه برای نقش امام ره

الناز عباسیان

برای مخاطبان تلویزیون، چهره‌ای آشناست؛ برای کسانی که در سال‌های دور حضور او را در مجموعه «مزد ترس» به‌خاطر دارند و کسانی که در مجموعه‌های مختلفی همچون «باغ گیلاس»، «پهلوانان نمی‌میرند»، «دلنوازان»، «اغما»،«تولدی دیگر»، «عملیات125»، «فاخته و آنام» و فیلم‌های «دختری با کفش‌های کتانی»، «اخراجی‌ها»، «مستأجر» و... بازی‌اش را دیده‌اند. عبدالرضا اکبری متولد ۱۳۳۲ و دارای دکتری هنر از بنیاد علمی علوم و فنون است و علاوه بر بازیگری، کارگردانی تئاتر و تدریس در این حوزه را هم تجربه کرده است. اکبری علاقه زیادی به بازی در نقش‌های تاریخی دارد و البته در کارنامه کاری خود ۲بار بازی در نقش امام‌خمینی‌(ره) را در فیلم «فرزند صبح» و «۱۱‌دقیقه و ۳۰‌ثانیه» ثبت کرده است. 

    شما از هنرمندان پیشکسوت تئاتر، سینما و تلویزیون هستید که سال‌ها در این زمینه فعالیت کرده‌اید. با این سابقه درخشان و کارهای متعددی که داشتید چرا مدتی است کم کار شده‌اید؟ نقش‌هایی که پیشنهاد می‌شوند را نمی‌پسندید یا مدیوم خاصی مدنظر شماست؟
مسئله اصلی سینمای امروز این است که در بیان مطلب مشکل دارد. فیلمنامه‌های امروزی صرفا دیالوگ‌هایی تکراری هستند که به‌صورت یکنواخت کنار هم چیده شده‌اند و اوج و فرودی در سیر آن دیده نمی‌شود و برای مخاطب مهیج و سرگرم‌کننده نیستند که این موضوع، ضعف فیلمنامه را نشان می‌دهد. در سینمای امروز، جملات و دیالوگ‌هایی سطحی و فاقد قواعد دستوری به‌کار برده می‌شود. در اکثر آثار کمدی نیز از عبارات عامیانه و گاه توهین‌آمیز به‌منظور ایجاد اثر طنز استفاده می‌شود. کسی هم که مدتی در این حرفه فعالیت کند، متوجه این کم‌وکاستی‌ها می‌شود. علت دیگر، پیشنهادهایی است که اغلب در شهرهای دور تصویربرداری می‌شوند. البته در گذشته با شرایطی بهتر، مثلا در فیلم سینمایی «مکافات» و مجموعه «بیداران» مجبور به حضور در مناطق جنوبی و ساحلی بودیم، چراکه داستان و سناریوی فیلم ایجاب می‌کرد که فیلمبرداری در آن مناطق صورت گیرد، اما هم‌اکنون با توجه به شیوع ویروس کرونا، پیشنهادهای اینچنینی را نمی‌پذیرم.
    پیش از شیوع ویروس کرونا، شما بعد از سال‌ها به خانه اول خود یعنی تئاتر برگشتید و چند نمایش را در سنگلج و سالن‌های دیگر به صحنه بردید. با همین مقدمه می‌خواهیم از وضعیت هنرمندان تئاتر در روزهای کرونایی سؤال کنیم. به‌نظر شما راه برون‌رفت از این بحران حداقل برای هنرمندان تئاتری چه می‌تواند باشد؟ تله‌تئاتر می‌تواند راهگشا باشد؟ 
راه برون‌رفتی وجود ندارد؛ تنها راه‌حل نجات تئاتر، حمایت از سوی دولت، مؤسسات و وزارت‌های مربوطه است. تئاتر، برای بازیگران درآمد آنچنانی ندارد و در شرایط حاکم نیز عرصه بر بازیگران تنگ‌تر شده و گرفتاری‌های متعددی را برایشان ایجاد کرده است. در رابطه با تله‌تئاتر هم باید بگویم، طبق تجربه‌های قبلی، مورد استقبال مخاطبان و بینندگان قرار نخواهد گرفت و در این زمینه چندان راهگشا نیست. زیبایی تئاتر به ارتباط رودررو با تماشاچی است و این بده‌بستان عاطفی است که این هنر را ارزشمند می‌کند.
    شما تنها بازیگری هستید که ۲بار نقش امام‌خمینی(ره) را بازی کرده‌اید. این ایام بهمن بهانه است تا کمی درباره 2نقش متفاوت شما در فرزند صبح و ۱۱دقیقه و ۳۰ثانیه صحبت کنیم. نقش چالش‌برانگیزی بود؟ 
این دو کار، 2مقطع مختلف از زندگی حضرت امام(ره) را شامل می‌شود؛ یکی در زمان تبعید در سال۴۲ و دیگری در زمان جنگ. در فرزند صبح که روایت 3مقطع از زندگی حضرت امام(ره) است، بخش‌هایی که من در آنها بودم، به تبعید ایشان در سال۴۲ مربوط بود و فقط لحظات کوتاهی از مسیر جاده، فرودگاه و برخورد با مأموران امنیتی، در آن به تصویر کشیده شده است. در واقع زیاد به ویژگی‌های رفتاری امام(ره) که از طریق آن، به عمق شخصیت ایشان پی ببریم، پرداخته نمی‌شود، اما برای همین بخش هم مطالعه زیادی داشتم، زیرا معتقدم وظیفه بازیگر، تقلید، مطالعه و آگاهی نسبت به‌خصوصیات و ویژگی‌های کاراکتر‌ است. بازیگر باید نقش را در ذهن خود ثبت کرده و سپس نقش را از آن خود کند. برای مثال وضعیت روحی، روانی یا جسمی بازیگر را بررسی کند و خوب ظاهر و رفتار او را بشناسد. نقش‌هایی که مربوط به تاریخ گذشته هستند، با جست‌وجو در منابع تا حدودی قابل دریافت اما محدود هستند. برای مثال برای اجرا کردن نقش شخصیتی چون حکیم عمر خیام یا خواجه نظام‌الملک باید کتاب‌های تاریخی را ورق بزنیم و درباره ایشان بخوانیم و اطلاعات کسب کنیم. اما نقشِ شخصیت‌های تاریخ معاصر مثل حضرت امام(ره) از آنجا که منابع زیادی از ایشان در دسترس است راحت‌تر است. البته به لحاظ اینکه بسیار دیده شده و از شخصیت‌های بزرگ عصر حاضر هستند، کار حساس‌تر است، چراکه شخصیت عرفانی، منش و رفتار و اقتدار حضرت امام(ره) قابل توصیف نیست و هنوز تأثیر روحیه ایشان در مردم ایران زنده است. از سوی دیگر همه انتظار دارند این نقش به‌خوبی ایفا و حق مطلب ادا شود تا پاسخگوی همه انتظارات باشد. پس در ابتدا باید پیرامون شخصیت، رفتار و هویت ایشان مطالعه می‌شد تا بتوان ایشان را بهتر و درست‌تر شناخت. تمام این مراحل با تمرین مستمر برای بازیگر ممکن می‌شود.
    اصلا به ذهن‌تان خطور می‌کرد روزی بخواهید نقش یک شخصیت مهم سیاسی و بزرگی چون امام‌خمینی(ره) را بازی کنید؟ 
نه، حتی فکرش را نمی‌کردم بخواهم دوباره نقش حضرت امام(ره) را بازی کنم. البته گریم هم در این زمینه کمک زیادی به بازیگر می‌کند. خود من بعد از ۵بار گریم سنگین برای این نقش انتخاب شدم و پس از آن هم روزی ۴ساعت زیر گریم بودم و بعد جلوی دوربین می‌رفتم. البته برای رسیدن به این نقش تنها گریم کافی نبود و من باید تحقیقات جامعی انجام می‌دادم. هرچند در طول زندگی بارها سخنرانی‌های امام (ره)
را شنیده بودم اما این کفایت نمی‌کرد، زیرا بازی در قالب شخصیت ایشان تفحص چندباره می‌طلبید. در ابتدا به تماشای مستندها، سخنرانی‌ها و فیلم‌های موجود پرداختم و بعد از آن برای آشنایی با خصوصیات شخصیتی ایشان با خانواده و آشنایان ایشان به بحث و گفت‌وگو نشستم. همانطور که قبل‌تر نیز گفتم، در ابتدا مطالعه بر سرگذشت و پیشینه شخصیت‌ها واجب است تا به آشنایی بیشتری نسبت به‌خصوصیات ایشان رسیده و موفقیت بیشتری در اجرای نقش داشته باشیم.
    نقش‌هایی مانده که هنوز بازی نکرده‌اید و دوست دارید در کارنامه هنری‌تان ثبت شود؟
این یکی از سؤال‌هایی است که عموم بازیگران و ازجمله بازیگران بزرگ دنیا درباره آن متفق‌القولند که نقش‌های زیادی وجود دارد که دوست داشتند آن را بازی کنند، ولی گذر عمر این امکان را از آنها گرفته است. البته من خودم نقش‌های تاریخی را بیشتر دوست دارم، چون فرصت مطالعه بیشتری را به من می‌دهند، اما نقش‌هایی چون مشاغل مختلف مثل پلیس، مهندس و دکتر زیاد و تکراری‌‌اند و ما‌بازای بیرونی فراوانی دارند و هرروزه آنها را به چشم می‌بینیم؛ البته همین نقش‌ها اگر خوب نوشته شوند، ابعاد مختلفی داشته باشند و اوج و فرود مناسبی را از آن خود کنند، حتی اگر بار‌ها مورد استفاده قرار گیرند، باز هم می‌توانند موفق جلوه کنند. از آنجا که سینمای امروز، به جای خلق کاراکتر، به ایجاد تیپ روی آورده است، اجرا و بازی نقش‌های تاریخی موفقیت بیشتری را به بازیگر عرضه می‌کند و کمک خوبی برای ارتقا و پیشرفت او به‌حساب می‌آید.
    با توجه به اینکه شما همیشه به تحصیلات آکادمیک در هنر تأکید دارید، ورود بی‌ضابطه و با رابطه برخی نابازیگران به دنیای سینما بدون تحصیلات آکادمیک را چطور می‌بینید؟ این برای آینده سینمای ایران خطرناک نیست؟
خطرناک‌بودن زمانی مطرح است که افراد، نادرست و با رابطه در نقشی انتخاب شوند. بزرگ‌ترین ضعف ما انتخاب اشتباه بازیگر برای نقش‌هاست که موجب شده برخی نقش‌ها، کلیشه‌ای، تکراری، اشتباه و غیرباورپذیر باشند. متأسفانه برخی افراد، بسیاری از نقش‌ها را که مناسب آنها نبوده، از آن خود کرده و به‌عبارتی به نقش تحمیل شده‌اند. نقش نیز مانند لباس بر تن افراد است؛ باید اندازه افراد باشد تا خوب به‌نظر برسد. نادرست انتخاب‌شدن شخصیت‌ها کیفیت کار را پایین می‌آورد و کار را از باورپذیربودن دور می‌کند. برخی از کارگردان‌ها در انتخاب بازیگران برای نقش‌ها اشتباه می‌کنند؛ حالا یا براساس ارتباط و پارتی‌بازی یا گرفتن پول و یا اصلا نادانی، انتخاب نادرست می‌کنند. وقتی انتخاب درست نباشد نقش باورپذیر نخواهد بود. حتماً بازیگر باید با نقش مطابقت داشته باشد یا بازیگر به حدی استعداد و خلاقیت در رده بالا داشته باشد که بتواند با قدرت بازیگری ضعف بیرونی و ضعف جذابیت و زیبایی را بپوشاند. اگر مسئله گزینش بازیگر در سینما مدیریت شود افراد مناسب‌تری وارد این عرصه خواهند شد؛ این امر با ایجاد یک شورای هنری که خود نیز از بازیگران و افراد مرتبط در این زمینه، تشکیل شده است قابل اجراست که بر انتخاب افراد شایسته نظارت کرده و از ورود افراد بی‌ارتباط به این حرفه در سینما و تلویزیون جلوگیری کنند و ابعاد و فاکتور‌های مهمی را برای انتخاب درست افراد درنظر بگیرند.
    هم‌اکنون مشغول کار جدید هستید؟
بله، بعد از یک سال دوری از کار به‌علت همه‌گیری ویروس کرونا، هم‌اکنون مشغول بازی در مجموعه «بچه مهندس۳» هستم و البته چند پیشنهاد هم دارم که فعلا قطعی نشده است.