آزادی در مقابل پهنای باند دستوری

  «پهنای باند دستوری نیست، مصرفی است»؛ این جمله شاید مهم‌ترین بخش از مصاحبه اخیر محمد‌جواد آذری‌جهرمی با صداوسیما به‌حساب بیاید که بیان آن از طریق تلویزیون کم‌سابقه به‌حساب می‌آید.
در همه سال‌های گذشته روند و تلاش نهادهای بالادستی تصمیم‌‌گیرنده این بوده که با فیلترینگ و مسدودسازی پلتفرم‌های خارجی در همه حوزه‌ها ترافیک را به‌سوی شبکه داخلی یا شبکه ملی اطلاعات روانه کنند.
حالا وزیر ارتباطات در گفت‌وگو با شبکه خبر این ماجرا را به‌صورت کلی به چالش کشیده است. به‌گفته جهرمی، با بستن و توسعه‌ندادن فضای مجازی، پیشرفت شبکه ملی اطلاعات رخ نمی‌دهد بلکه باید تولید محتوا در این فضا را افزایش داد. او در این زمینه همچنین مثالی عنوان کرد و گفت: «گزارش ورزشی با ارائه مجری قرار است پخش شود. این مجری مورد‌پسند مردم است. او می‌‌تواند در پلتفرم داخلی این گزارش را تهیه کند و این محتوای داخلی است. وقتی با او همراهی صورت نمی‌گیرد، به پلتفرم خارجی می‌رود. اگر می‌خواهند سیاست اصولی توسعه پهنای باند و افزایش تولید محتوا را پیش ببرند، راه‌حل تنها بستن فضای مجازی نیست؛ بلکه گاهی راه‌حل آزاد‌کردن و عدم‌انحصار در این فضا‌ست.» به‌گفته جهرمی، «پهنای باند دستوری نیست بلکه مصرفی است، مصرف هم به ذائقه است و در زمینه ذائقه هم باید به‌نظر مردم توجه شود.»
این صحبت‌های وزیر ارتباطات در حالی است که سیاست‌های در پیش گرفته درباره فضای مجازی از سوی نهادهای تأثیر‌گذار طی سال‌های گذشته کاملا متفاوت بوده و مسدودسازی اصل همیشگی درنظر گرفته شده است.
هم‌اکنون به غیر از واتساپ و اینستاگرام، تقریباً همه پلتفرم‌های مشهور و جهانی در کشور مسدود و فیلتر شده‌اند و دسترسی به آنها ممکن نیست. تلگرام براساس همین سیاست و برای روانه‌کردن پهنای باند به‌سوی پیام‌رسان‌های داخلی فیلتر شد اما هنوز هیچ پیام‌رسانی با همه حمایت‌های داخلی نتوانسته موفقیت چندانی در این زمینه به‌دست آورد.
این مسئله و طرز تفکر را به‌خوبی به‌ویژه در میان برخی نمایندگان مجلس هم می‌توان دید. به‌تازگی مجتبی رضاخواه، نماینده تهران در گفت‌وگو با رادیو اعلام کرده که باید در کشور پهنای باند برای شبکه‌های اجتماعی خارجی محدود شود.
او در این گفت‌وگو گفت: از طرفی اگر قرار است ما قبل از اینکه شبکه ملی اطلاعات راه بیفتد اقدام جدی انجام دهیم، لازمه‌اش این است که پهنای باند را برای شبکه‌های اجتماعی خارجی محدود کنیم که متأسفانه این اراده تا‌به‌حال وجود نداشته است.
وزیر ارتباطات در گذشته هم مخالفت خود را با فیلترینگ پلتفرم‌های جهانی از جمله تلگرام و توییتر‌ اعلام کرده بود. او درباره توییتر به همشهری گفته بود: ما هم فضای رسانه را می‌فهمیم. هجمه ضد‌انقلاب را می‌فهمیم. نگرانی‌های مختلف را متوجه هستیم. دید ما این است در شرایطی که استکبار جهانی در تلاش است ایران را منزوی کند و علیه ما در افکار عمومی جهان دست به هم‌افزایی و فضاسازی بزند تا افکار عمومی را برای تهاجمات آماده کند، مردم جهان باید صدای ایران و مردم ایران را بشنوند.

دنیای تلویزیون‌ساز‌های بی‌برنامه
مقام‌‌های دولت در مقابل دیدگاه مسدود‌ و محدودسازی اعتقاد دارند باید فضای رقابتی با ایجاد محتوای مناسب وجود داشته باشد. مثال همیشگی در این رابطه ناموفق‌بودن سیاست درباره پیام‌رسان‌ها و موفقیت سرویس‌های نقشه و مسیریابی داخلی همراه با دسترسی نمونه‌های خارجی است.
امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات هم چندی پیش در یادداشتی اختصاصی به همشهری درباره این تفاوت دیدگاه مهم در دو بخش تصمیم‌گیر کشور گفته بود. به‌گفته او، امروز نگاه به اینترنت در کشور، رقابت میان ۲ دیدگاه کلیدی است؛ ۲دیدگاهی که تولیدکننده ۲نوع سیاست مختلف و البته سرنوشت مختلف هم هست. این 2 دیدگاه تفاوت نگاه به دوگانه محتوا و پلتفرم است. دیدگاه پلتفرم‌ساز مربوط به کسانی است که وزن پلتفرم را مهم‌تر از محتوا می‌دانند و اولویت را تصاحب و تملک پلتفرم می‌دانند. دیدگاه دوم مربوط به محتواسازی است. کسانی که یا به‌دلیل مهم‌تر‌بودن محتوا یا به‌دلیل مزیت نسبی ملی بالا در تولید محتوا نسبت به تولید پلتفرم یا به‌دلیل امکان‌پذیری بالاتر تولید محتوا آن را مهم‌تر و تأثیرگذارتر از تولید پلتفرم می‌دانند.
کاهش پهنای باند شبکه‌های اجتماعی خارجی در این راستا بدل و مشابه فیلترینگ به‌حساب می‌آید و در واقع باعث می‌شود که سرعت دسترسی مردم به این پلتفرم‌ها آنقدر اعصاب‌خردکن شود که به عقیده آنها مردم قید استفاده از پلتفرم خارجی را بزنند.