افزایش فساد؛تقریبا در همه جای زمین

سمیرا رحیمی_روزنامه نگار

آخرین گزارش سازمان غیردولتی و جهانی شفافیت بین‌الملل، چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای از بهبود شفافیت در جهان ندارد. در گزارش این نهاد 180کشور براساس شاخص ادراک فساد مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند و درحدود نیمی از این کشورها امتیازی کمتر از 50به‌دست آورده‌اند. همچنین در مجموع عملکرد کشورها در مبارزه با فساد و افزایش شفافیت در بخش‌های اجتماعی، ‌اقتصادی و سیاسی چندان موفقیت‌آمیز نبوده است. در این گزارش سالانه به کشورها براساس شدت و ضعف خود در مقابله با فساد از صفر تا 100امتیاز می‌دهد و نکته قابل توجه در مورد آخرین گزارش این سازمان آن است که هیچ کشوری در جهان موفق به دریافت امتیاز 100نشده است. همچنین آمارها در این گزارش نشان می‌دهند وضعیت مقابله با فساد در 7کشور بزرگ صنعتی جهان نه‌تنها با بهبود قابل توجهی مواجه نشده است بلکه وضعیت فساد در 4کشور کانادا، فرانسه، بریتانیا و آمریکا، افزایش هم یافته است، به بیانی دیگر میزان شفافیت در این کشورها کاهش داشته است. طی 8سال گذشته، تنها 22کشور توانسته‌اند در وضعیت امتیاز شفافیت خود تا اندازه قابل توجهی بهبود ایجاد کنند که یونان، گویانا و استونی از آن جمله هستند. در همین دوره زمانی، 21کشور از جمله کانادا، استرالیا و نیکاراگوئه با کاهش قابل توجه امتیاز که به معنی افزایش میزان فساد است مواجه شده‌اند. در 137کشور باقی‌مانده، میزان فساد تغییر چندانی از خود نشان نداده است. این گزارش نشان می‌دهد فساد در میان کشورهایی که پول‌های کلان آزادانه در میان کارزارهای انتخاباتی رد و بدل می‌شوند و در کشورهایی که دولت‌ها در آن تنها صدای افراد ثروتمند و با روابط فراوان را می‌شنوند فراوانی بیشتری دارد. همچنین سازمان شفافیت بین‌الملل می‌گوید دور نگه‌داشتن مبالغ کلان از سیاست برای تضمین همراستایی فرایند تصمیم‌گیری سیاسی با منافع عمومی و از بین بردن فرصت‌ها برای معاملات فاسد کاملا حیاتی است. متوسط امتیاز در این گزارش 43است و بیش از دو‌سوم کشورها امتیازی زیر 50گرفته‌اند. کشورهای سومالی، سودان جنوبی، سوریه، یمن، ونزوئلا، سودان، گینه استوایی و افغانستان به‌ترتیب کمترین امتیاز را به‌دست آورده‌اند و در دسته غیرشفاف‌ترین و فاسد‌ترین کشورهای جهان قرار گرفته‌اند. همانطور که انتظار می‌رود، کشورهای اروپای غربی مانند بسیاری از رتبه‌بندی‌های جهانی دیگر، در حوزه شفافیت هم بالاترین رتبه‌ها را به‌دست آورده‌اند و تنها دو کشور غیراروپایی در میان 10کشور برتر شفاف جهان وجود دارند. براساس این گزارش برترین کشورهای جهان از نظر حفظ شفافیت و مقابله با فساد کشورهای نیوزیلند و دانمارک با 87امتیاز هستند. کشورهای فنلاند با 86امتیاز، سوئیس، سنگاپور و سوئد با 85امتیاز، نروژ با 84امتیاز، هلند با 82امتیاز، لوکزامبورگ و آلمان با 80امتیاز به‌ترتیب 10کشور شفاف جهان را تشکیل می‌دهند. از نظر این گزارش کشورهایی که از روند قدرتمندی برای اجرای مقررات مالی برخوردارند، در ایجاد شفافیت عملکرد مثبت‌تری از خود نشان داده‌اند.
نیوزیلند معمولا در رتبه‌بندی‌ها و گزارش‌های مختلف جهانی همواره در میان شفاف‌ترین کشورهای جهان قرار داشته است. اجرای سختگیرانه قوانین ضدفساد در این کشور به شکلی قابل‌قبول موفق به محدودسازی فساد شده است. فضای نظارتی و اجرایی در این کشور بسیار مناسب است و دریافت مجوز یا دریافت خدمات عمومی معمولا یک روز زمان می‌برد. رشوه‌خواری در بخش‌های عمومی و خصوصی براساس قانون جرائم و قانون کمیسیون محرمانه ممنوع اعلام شده است و مجازات‌های سنگین مالی و غیرمالی برای آن درنظر گرفته شده است. نظام قضایی و پلیس هم در این کشور از درجه فساد بسیار ناچیزی برخوردار است و دولت، مکانیزم کارآمدی برای جلوگیری و ردیابی فساد در میان نیروهای پلیس به اجرا گذاشته است. رشوه‌خواری در سازوکار اداری در نیوزیلند تقریبا وجود ندارد. نظام نظارتی در نیوزیلند کاملا شفاف است. با این‌همه آمارهایی از مشاهده دریافت رشوه در بخش خصوصی در نیوزیلند و استرالیا وجود دارد. جامعه مدنی و رسانه‌ای این کشور کاملا آزاد و متنوع است و رسانه‌های زیادی تحت حمایت قانون آزادی بیان و بدون فشار دولت به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
دانمارک، دیگر کشوری که در گزارش شفافیت بین‎‌الملل رتبه نخست را در اختیار دارد هم همواره به‌عنوان یکی از غیرفاسد‌ترین کشورهای جهان شناخته شده است و رشوه‌خواری و فعالیت‌های مجرمانه برای کسب‌وکارها و فعالیت‌های اقتصادی مانع به شمار نمی‌روند. براساس قوانین دانمارک، رشوه‌خواری در هر شکلی ممنوع است و تمامی دیگر شکل‌های فساد و جرائم مالی تحت پوشش کنوانسیون‌های بین‌المللی مقابله با فساد قرار دارند. نظام قضایی و پلیس دانمارک از هرنوع فساد پاک است و اعتماد مردم به نیروهای پلیس بسیار بالاست. دولت دانمارک هم مکانیزم بسیار قدرتمندی برای تجسس، ردیابی و تنبیه نیروهای قضایی یا پلیس متخلف ایجاد کرده است. تمامی سامانه‌های نظارتی، محاسباتی و قانونی دانمارک شفافیت بالایی دارند و مطابق استانداردهای جهانی ایجاد شده‌اند. احترام به اجرای دقیق آزادی بیان در این کشور از دیگر فاکتورهای بهبود شفافیت به شمار می‌رود و بیشتر رسانه‌های دانمارکی، آزادانه از دولت خود انتقاد می‌کنند. در واقع رسانه‌های دانمارک در افشاگری رسوایی‌های سیاسی در دانمارک نقشی کلیدی دارند.
فساد در دستگاه‌های اجرایی در فنلاند، سومین کشور شفاف جهان تقریبا وجود ندارد و نظام نظارتی این کشور یکی از شفاف‌ترین‌های جهان است. قانون جزا در این کشور موضعی بسیار تند علیه رشوه‌خواری، اختلاس، کلاهبرداری و سوءاستفاده از قدرت دارد و افراد حقیقی و حقوقی در برابر تخلفات خود مسئول شناخته می‌شوند و در این کشور خبری از معافیت یا تخفیف مجازات نیست. چارچوب مقابله با فساد در این کشور به خوبی شکل گرفته و به اجرا گذاشته شده است اما فنلاند همواره به‌دلیل نداشتن سازوکاری برای تحقیق و تحت پیگرد قرار دادن رشوه‌خواری خارجی مورد انتقاد قرار داشته است. همچنین موارد معدودی از فساد اقتصادی یا استثنا قائل شدن در ارائه خدمات در بخش‌های محلی در این کشور مشاهده شده است، زیرا در این بخش منافع صاحبان کسب‌وکار و سیاستمداران محلی گاه وارد شبکه روابط شخصی و قدیمی می‌شود. پلیس و نهادهای نظارتی در این کشور در دسته شفاف‌ترین و قابل‌اعتماد‌ترین نهادهای کشور قرار دارند. تنها مورد تخلف در این سیستم پرونده رئیس واحد مبارزه با مواد‌مخدر هلسینکی است که به جرم سوءاستفاده از قدرت برای خرید تجهیزات و نرم‌افزار رایانه‌ای به نمایندگی از واحد مبارزه با مواد‌مخدر از شرکتی که این واحد درحال تحقیق و تجسس درباره آن بود، به 10سال زندان محکوم شد.

نیوزیلند معمولا در رتبه‌بندی‌ها و گزارش‌های مختلف جهانی همواره در میان شفاف‌ترین کشورهای جهان قرار داشته است. اجرای سختگیرانه قوانین ضدفساد در این کشور به شکلی قابل‌قبول موفق به محدودسازی فساد شده است. فضای نظارتی و اجرایی در این کشور بسیار مناسب است و دریافت مجوز یا دریافت خدمات عمومی معمولا یک روز زمان می‌برد. رشوه‌خواری در بخش‌های عمومی و خصوصی براساس قانون جرائم و قانون کمیسیون محرمانه ممنوع اعلام شده است و مجازات‌های سنگین مالی و غیرمالی برای آن درنظر گرفته شده است