نقد و نظر/ روشنایی؛ امنیت ضروری بزرگراه‌ها

اردشیر گراوند- جامعه‌شناس

واژه‌ای در برنامه‌ریزی شهری وجود دارد به نام اماکن یا فضاهای بی‌دفاع شهری. این اماکن و فضاها به‌طور طبیعی مستعد هرگونه جرم و اتفاقات و معضلات شهری و اجتماعی هستند. واژه‌ای دیگر هم داریم به اسم شاخص مکمل فضای شهری که براساس آن، همانطور که خیابان گاردریل دارد و از طریق آن امنیت تامین می‌شود و آسفالت دارد برای تسهیل در رفت‌وآمد، یکی از عوامل تامین‌کننده امنیت هم نور کافی است. در واقع روشنایی کافی به امنیت کمک می‌کند و در حمل‌ونقل هم امکان و زمینه بعضی از آسیب‌ها را از بین می‌برد. یکی از این آسیب‌ها تصادفات رانندگی است. اگر دیده باشید، شب‌ها بین بزرگراه‌های بین‌شهری مثل تهران- قم یا تهران- ساوه هم چراغ‌ها روشن هستند. روشنایی این چراغ‌ها برای این نیست که برق اضافه آمده است بلکه عامل تامین امنیت بیشتر و کاهش خطرات احتمالی است و به‌عنوان یک عنصر وجودشان ضرورت دارد.
دیگر اینکه وسط بزرگراه‌هایی مانند کردستان، همت یا رسالت را دیده‌ایم که خیلی از افراد معتاد و بی‌خانمان وسط گاردریل‌ها به نوعی محل زندگی‌شان است. در واقع این روشنایی یکی از عناصری است که این فضای بی‌دفاع را از بین می‌برد؛ یعنی آنجا را روشن می‌کند و چنین مکانی دارای دفاع می‌شود و از طرف دیگر امنیت این معابر را تأمین می‌کند. خاموش کردن لامپ‌ها بخشی از صرفه‌جویی انرژی است ولی در واقع، معادل این صرفه جویی انرژی در طرف دیگر هزینه‌هایی است که باید بپردازیم و قطعا اثرات ناگوار‌تری دارد. این اثرات ممکن است تصادفات، سرقت و حتی هراس و ترسیدن باشد. خودِ هراس و ترسیدن کم آسیبی نیست؛ یعنی حتی اگر من و شما از این محل‌ها گذر کنیم و بترسیم، همان ترسیدن اگر حتی چیزی از ما دزدیده نشود باز هم احساس نا امنی ایجاد می‌کند. بنابراین ضرورت روشنایی، قطعاً خیلی به امنیت مردم و جامعه و شهر کمک خواهد کرد و باید این را درنظر داشته باشیم که روشن بودن لامپ‌ها در بزرگراه‌ها به‌عنوان شاخص تفننی نیست، بلکه یک شاخص تأمین‌کننده امنیت نه‌تنها در ایران که در تمام دنیاست. وقتی در دنیا می‌خواهند کیفیت راه‌ها را بسنجند به‌عنوان اینکه زمینه ترانزیت بین‌المللی را دارد یا نه، علاوه بر عرض راه‌ها، مهندسی‌ راه‌ها، گاردریل، پلیس راه و خدمات بین راهی و... یکی از عوامل روشنایی جاده‌هاست. پس اساسا استانداردی وجود داشته است که براساس آن استانداردها گفته‌اند جاده‌ها و اتوبان‌ها روشن باشند. حال، این روزها که ضرورتی پیش آمده تا در بزرگراه‌های شهری خاموشی اتفاق بیفتد، باید امکان‌سنجی هم صورت بگیرد. یعنی باید یک بررسی انجام شود که کجا روشن باشد یا نباشد و هزینه و فایده‌اش چگونه است. باید کسانی که در مدیریت شهری فعالند، چه مدیران کالبدی، چه مدیران امنیتی و اجتماعی فکری کنند که کجا را خاموش کنند که هزینه‌اش برای جامعه کمتر است و بعد اقدام به این کار کنند. در مجموع یکی از نقص‌های کشور ما این است که جزو کشورهای دارنده منابع  گازی و نفتی جهان هستیم و هنوز نتوانسته‌ایم همه برق کشور را تامین کنیم.