نگاه/ جشن سده، چهلم شب یلدا

جشن سده، یکی از جشن‌های پرشکوه زمستانی ایرانی است که از دوران باستان به یادگار مانده است. البته این جشن در هند و افغانستان و ایران هم برپا می‌شود. جشن در دهمین روز بهمن‌ماه برگزار می‌شود. مانند دیگر جشن‌های ایران باستان، آتش، هسته اصلی برگزاری جشن سده به شمار می‌رود. جشن سده در بسیاری از شهرهای ایران، به‌ویژه شهرهای زرتشتی‌نشین برگزار می‌شود. همچنین این جشن، به همراه نوروز و شب یلدا 3جشن بزرگ ایرانی را تشکیل می‌دهند.

پیشینه
ایرانیان باستان در هر‌ ماه جشن مخصوصی برگزار می‌کردند و به شادی و پایکوبی و همچنین ستایش اهورامزدا می‌پرداختند. بسیاری از این جشن‌ها هم‌اکنون از رونق افتاده و جز در کتاب‌های تاریخی نشانی از آنها وجود ندارد. با این حال، بعضی از آنها این اقبال را داشته‌اند که همچنان زنده بمانند و هرسال برگزار شوند. جشن سده یکی از همین جشن‌های باستانی‌ است که از دوران کهن تا به امروز برگزار شده و شکوه پیشین را حفظ کرده است. جشن سده در غروب دهمین روز از بهمن‌ماه برگزار می‌شود. در ایران باستان هر‌ماه و هر روزی نامی مخصوص به‌خود داشت. روز دهم بهمن‌ماه نیز آبان‌روز نام داشت. به‌عبارتی جشن سده در غروب آبان‌روز از بهمن‌ماه برگزار می‌شد.

فلسفه جشن سده
ایرانیان باستان زمستان را به 2دوره 40روزه تقسیم کرده بودند. دوره اول که از شب یلدا آغاز می‌شد در دهم بهمن پایان می‌یافت. به این دوره اول، چله بزرگ می‌گفتند و دوره 40روزه بعدی، چله کوچک نام داشت. ایرانیان اعتقاد داشتند چله بزرگ اوج سرمای زمستان را در خود دارد و روزی که چله بزرگ به پایان می‌رسد، زمین نفس می‌کشد و گرم می‌شود؛ بنابراین سرمای سختی در پیش نخواهد بود؛ از این‌رو روز پایان چله بزرگ زمستان را گرامی می‌داشتند و جشن سده برگزار می‌کردند. آنان بر این باور بودند که آتشی که در این روز برافروخته می‌شود، زمین را گرم و آماده ورود بهار می‌کند. همچنین جشن سده را از نگاهی دیگر نیز می‌توان بررسی کرد. در ایران عدد40 از دیرباز عددی مقدس به شمار می‌آمد. چهلمین روز پس از تولد یا چهلمین روز پس از مرگ همیشه برای ایرانیان روز مهم و باارزشی به شمار می‌رفته و مراسم مخصوص به‌خود را داشته است. جشن سده نیز دقیقا 40روز پس از جشن یلدا برگزار می‌شود. اگر یلدا را شب تولد خورشید بدانیم، 40روز پس از تولد او نیز باید مراسمی برای گرامیداشت چنین میلاد فرخنده‌ای برگزار شود. این استدلال، یکی از فلسفه‌های پیدایش جشن سده به‌شمار می‌رود.