چین، غول جدید بازار تسلیحات جهان

هفته گذشته، ارتش آزادی‌بخش خلق چین، در ویدئویی تبلیغاتی برای جذب نیروهای جدید، 4 جنگنده جی-20را نشان داد که در کنار هم در پهنه زیبایی از آسمان چین پرواز می‌کردند. چیزی که در این جادوی تصویری گم شده بود، یک موضوع بسیار مهم بود: برای نخستین بار، نیروی پیشران این جنگنده‌های چینی را به جای موتورهای جت ساخت روسیه، موتورهای ساخت چین تامین می‌کردند.
به گزارش نیکی آسیا، تصمیم چین برای جایگزینی موتورهای این جنگنده‌ها، آخرین نشانه از این واقعیت است که این کشور در حال کاهش فاصله‌اش در امور تسلیحاتی با همسایه شمالی خود است. برای دهه‌ها، چین برای مدرنیزه کردن نیروهای مسلح خود به‌شدت به روسیه وابسته بود. اما شرایط تغییر کرده و چین نه‌تنها در صنایع دفاعی قدرتمند خود مستقل شده که مسکو را در بازار جهانی تسلیحات به چالش هم می‌کشد. در برخی جنبه‌ها، چه بسا چین از روسیه جلو هم زده باشد. براساس داده‌هایی که مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (SIPRI) منتشر کرده، چین، بالاتر از روسیه، بین سال‌های 2015تا 2019، بعد از آمریکا دومین تولیدکننده برتر تسلیحات در دنیا بوده است. این مرکز در بررسی‌های خود متوجه شده که 4شرکت از 25شرکت برتر تولیدکننده تسلیحات جهان، چینی بوده‌اند. این 4 شرکت که 3 تای آنها در 10 شرکت برتر دنیا قرار دارند، در مجموع 16درصد فروش تسلیحات در جهان را از آن خود کرده و 56.7میلیارد دلار درآمد داشته‌اند. در مقابل، تنها 2 شرکت روسیه‌ای در جمع 25شرکت برتر دنیا بوده و تنها 4درصد از مجموع فروش جهانی را تامین کرده‌ بودند و روی هم رفته، 13.9میلیارد دلار فروخته‌اند.
برخی مقامات دفاعی روسیه، این یافته‌های مؤسسه استکهلم را به چالش کشیده‌اند. به‌گفته آنها، چین اطلاعات دقیق میزان فروش تسلیحات خود را منتشر نمی‌کند. آنها همچنین از اینکه این مؤسسه اطلاعات شرکت تولیدی روس‌تک، یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان تسلیحات در این کشور را لحاظ نکرده‌اند عصبانی هستند. با همه اینها، به سختی می‌توان کسی را در مسکو پیدا کرد که حجم صادرات تسلیحاتی و البته کیفیت تسلیحات چینی را زیر سؤال ببرد. وادیم کوزیولین، پژوهشگر مسائل امنیتی در اندیشکده پی‌آی‌آر در روسیه معتقد است که پکن در ساخت هواپیماهای بدون سرنشین، برخی کشتی‌های جنگی و حتی موشک‌های فراصوت از روسیه پیشی گرفته است. این درحالی است که روسیه، در بیشتر سال‌های بعد از دوران جنگ سرد، تامین‌کننده اصلی تسلیحات چین بوده است.
همکاری‌های 2 همسایه، در دهه 90میلادی، یعنی زمانی که پکن برنامه بلندپروازانه‌اش برای به روز رسانی ارتش خود را شروع کرد، آغاز شد. امید اول آنها غرب بود اما تحریم‌های تسلیحاتی در پی سرکوب میدان تیان‌آن‌من در سال 1989این امیدها را از بین برد. آنها خیلی زود روسیه را شریک خود یافتند. روسیه بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، نیاز زیادی به شریک خارجی برای صنایع تسلیحاتی خود داشت. از سال های 1992تا 2007، چین 84درصد تسلیحات خود را از روسیه وارد می‌کرد. پکن همچنین در همین سال‌ها، با مهندسی معکوس برخی تسلیحاتی را که از روسیه می‌خرید، خودش می‌ساخت. برخی تسلیحات چینی، دقیقاً کپی محصولاتی هستند که از روسیه خریداری شده‌اند. این کپی‌کاری تا آنجا پیش رفت که روس‌تک در دسامبر 2019چین را متهم کرد که طی چند دهه به‌صورت غیرقانونی محصولات روسیه را کپی می‌کرده است. با وجود این اتهام‌ها، روابط نظامی بین 2کشور همچنان در حال رشد بود و روسیه جنگنده‌های پیشرفته سوخو 35و سامانه دفاع موشکی اس-400را به چین فروخته است.
حالا، شرایط اما به‌گونه‌ای است که مشخص نیست چین تا کی به کمک روسیه نیاز خواهد داشت. طی تنها 20سال، چین از یک واردکننده صرف تسلیحات به یک صادرکننده جهانی تبدیل شده است. یک دلیل عمده این جهش، افزایش چشمگیر هزینه‌های دفاعی چین بوده است. به گزارش مؤسسه استکهلم، در یک دهه اخیر، بودجه دفاعی چین 85درصد افزایش پیدا کرده و در سال‌2016میلادی به 261میلیارد دلار رسیده است. شکوفایی کم‌نظیر چین در زمینه فناوری هم یکی از عوامل رشد صنایع نظامی این کشور بوده است. روسیه، با وجود تلاش‌هایی که اخیرا داشته، نتوانسته در این زمینه خود را حتی به چین نزدیک کند. با توجه به پیشرفت چین، روسیه پروژه‌های مشترکی را با چین قبول کرده و هر 2 کشور در کنار هم به تولید تسلیحات می‌پردازند.