چهره آینده شهر درآرزوهای امروز

حمیدرضا بوجاریان- خبر‌نگار

شاید کمی شوخی به‌ نظر برسد که در میانه مشکلات اقتصادی، شیوع کرونا و... آرزو و آینده‌ای زیباتر را برای خود، دیگران و شهر و جامعه تصور کنیم؛ اما کارشناسان اجتماعی و روانشناسان اتفاقا معتقدند این تفکر و فکر کردن به آرزوها برای آینده در همین شرایط سخت است که می‌تواند امیدها را در ذهن ما زنده کند و باعث شود برای عبور از مشکلات تلاش کنیم. آرزو برای خود، دیگران و شهر، به اعتقاد کارشناسان حس تعلق در افراد ایجاد می‌کند و می‌تواند به نشاط اجتماعی و افزایش حس مسئولیت اجتماعی منجر شود.
در این بین شهرداری تهران با کمک شورای شهر سامانه‌ای با عنوان «با هم» راه‌اندازی کرده است. در این سامانه به نشانی
 baham.tehran.ir/arezoohayetehran از شهروندان خواسته شده است آرزوهایی که به‌عنوان یک شهروند برای پایتخت و زندگی در آن دارند، بیان کنند. کمپینی با این شعار: «برای تهران آرزو کن». تاکنون ده‌ها آرزو در این سامانه ثبت و تعداد زیادی از آنها به تأیید رسیده و برای اجرا در دستور کار مسئولان و مدیران شهری قرار گرفته است. قرار است با بررسی آرزوهای دریافت شده از شهروندان، به‌گونه‌ای جهت‌گیری‌های کلانشهری تعیین شود که بخشی از مطالبات بیان شده از سوی شهروندان در قالب آرزوهایی که داشته‌اند محقق شود. همشهری به بهانه اجرای این کمپین در گفت‌وگو با کارشناسان به اثرات مثبت داشتن آرزو در زندگی و ساختن شهری با توجه به آرزوهای شهروندانش پرداخته است.

آرزو؛ کمکی برای بهبود شرایط زندگی
محمدرضا شالبافان /روانپزشک

واقعیت این است که همه ما مسئولیت داریم برای کاهش غم درخود یا دیگران و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم با همکاری یکدیگر و به شکل زنجیروار تلاش کنیم. جامعه براساس نظر جمعی و نگاه توده مردم اداره می‌شود  و به این دلیل، وظیفه داریم برای کاهش بارغم در جامعه و ایجاد حال خوب در مردم تلاش کنیم. در این مسیر، شهرداری تهران کمپین آرزو برای شهر را طراحی کرده است که سیاستی درست و منطبق با نیاز امروز مردم است. جامعه ما در سال‌های گذشته دستخوش مشکلات بسیاری بوده است و جمع آنها، منجر به کم توجهی افراد نسبت به حال خودشان شده است و اتفاقا چنین کمپین‌هایی و تشویق مردم به فکر خوب و داشتن آرزو می‌تواند به افزایش روحیه جمعی کمک بسیاری کند. در چنین شرایطی، هرکس وظیفه دارد برای بهبود حال خود دنبال آرزوهای خوب باشد. آرزوهایی که حتی تصور کردن آنها هم می‌تواند به تغییر روحیه و نگرش افراد به زندگی و اطراف خود نیز کمک شایانی کند. این را می‌دانیم که داشتن آرزوهای خوب می‌تواند اتفاقات عادی را به اتفاقی خوشایند تبدیل کند و برعکس، افرادی که آرزویی ندارند و به اطراف خود بدبین هستند حتی نمی‌توانند اقدامات و اتفاقات خوشایند پیرامون خود را به درستی تجزیه و تحلیل کرده و به این دلیل با دیدی منفی به آرزوهای دیگران نگاه می‌کنند. برآوردهای ما نشان می‌دهد، مردم به نسبت یک سال قبل و حتی بیشتر از آن به آینده امیدوارتر شده‌اند. این را می‌شود از تغییر گفتارها و رفتارهای مردم در مقابل برخی پدیده‌های اجتماعی و انتظاراتی که از آینده دارند مشاهده کرد. از این رو، طراحی کمپین‌هایی برای بیان آرزوها می‌تواند به افزایش امیدواری به آینده در مردم کمک کرده و احساس بدبینی و بی‌توجهی به‌خود و روانشان را به حداقل برساند. در این مسیر، هر فرد، مجموعه و دستگاهی متناسب با‌ شأن و جایگاهی که در جامعه دارد باید نقش پررنگی در تقویت بیان آرزوها و تلاش برای تحقق آنها ایفا کند.
اما جای این سؤال وجود دارد که چه آرزوها و امیدهایی می‌تواند منجر به تقویت احساس خوشایند در افراد و شهر شود؟ پاسخ به این سؤال کار سختی نیست. باید بدانیم که نباید آرزوهایی را پیگیری کنیم که دستیابی به آنها حتی با تلاش‌های سخت و طاقت فرسا، غیرممکن باشد چرا که، چنین آرزویی در نهایت منجر به ایجاد احساس سرخوردگی در فرد و از بین رفتن کارکرد مثبت آرزو در زندگی افراد می‌شود. از سوی دیگر، آرزو نباید آنقدر سهل الوصول باشد که بدون هیچ تلاش و ممارستی دستیابی به آن محقق شود. از بعد روانشناسی، بهترین آرزو، آرزویی است که در عین قابل تحقق بودن آن، برای تحققش فرد ناگزیر از تلاش برای رسیدن به آن باشد. باید مهارت آرزو کردن را به مردمی که شاید خیلی وقت است فرصت آرزو کردن برای خود و دیگران را نداشته‌اند آموزش داد تا بدانند آرزو، ابزاری برای مراقبت کردن از خود، محیط پیرامون محل زندگی و نیز جامعه‌ای است که در آن زندگی می‌کنند. جامعه‌ای که دستخوش ناملایمات بسیاری است و می‌توان با آرزو از بار سنگین آن کاست.

آرزو؛  سنجه‌ای برای شناخت مطالبات مردم
امیرحسین جلالی ندوشن / روانپزشک

اصولاً آرزو مسئله‌ای چند وجهی است که باید از چند بعد به آن توجه کرد. انسان‌ها اصولاً در زمان حال زندگی می‌کنند و میراثی از گذشته را در ذهن، شخصیت و حتی بدن خود دارند که بر زندگی حال حاضرشان اثر می‌گذارد. افراد برای اینکه بتوانند زندگی کنند و رو به آینده داشته باشند نیازمند ابزاری هستند تا هم در زمان حال و هم در زمان آینده زندگی کنند چرا که بدون داشتن چنین ابزاری امکان حرکت رو به جلو را از دست می‌دهند. به‌عنوان نمونه، فرد در خانه‌ای اجاره‌ای زندگی می‌کند و می‌خواهد بتواند خانه‌ای 50متری برای خرید پیدا کند و برای رسیدن به این هدف تلاش خود را دوچندان می‌کند. ابزار پیش برنده فرد در چنین موقعیتی، آرزوی خانه‌دار شدن است.
 آرزو، چشم‌انداز و نقشه آینده زندگی ما را ترسیم می‌کند و به ما کمک کند تا تصویری از آینده ایده‌آلی را که دنبال آن هستیم  برای خود تصویر کنیم. آرزو درست نقطه اتصال میان تفاوت حال امروز ما با حالی‌که دوست داریم در آینده به آن دست پیدا کنیم است. در این چشم‌انداز، آرزو وجه مثبت و منفی دارد. خطر آرزو این است که ما آرزو‌اندیش و محال‌اندیش شویم و آرزوهای ما سقفی نداشته باشد. باید بدانیم اگر در آرزوهایی که داریم به کف محدودیت‌ها و امکاناتی که داریم توجه نکنیم، این آرزو به جای اینکه به واقعیت کنونی رنگ و لعاب دلپذیری بدهد، ما را گرفتار خود کرده و می‌تواند به یأس و سرخوردگی درجامعه منجر شود.
در این بین مدیریت شهری با راه‌اندازی کمپین آرزو برای شهر تلاش کرده است، از خواسته‌ها و انتظاراتی که مردم ساکن شهر که از آن به‌عنوان موجودی زنده یاد می‌شود استفاده کند.  شهرداری در این کمپین تلاش کرده است، بداند ساکنان این شهر دقیقاً دنبال چه خواسته‌ها و ایده‌آل‌هایی هستند تا براساس جمع‌بندی این ایده‌آل‌ها، بهترین کار را برای محقق کردن خواسته‌های مردم که در قالب آرزو بیان شده است به مرحله اجرا در آورد. در واقع، کمپین آرزوها، درغیاب سنجش مستمر افکارعمومی درباره خواسته‌ها و مطالبات مردم، راهگشای مسئولان برای فهمیدن این نکته است که مردم دقیقاً از آنها چه می‌خواهند و جهت‌گیری سیاست‌های کلان در مدیریت شهری باید دقیقاً براساس چه معیارهایی تعیین شود. چنین افکارسنجی‌هایی در زمانه‌ای که امکان مراجعه به آرای عمومی در آن کم است کمک می‌کند تا تصویری روشن تر از شهر و اجتماعی که مردم آن را دوست دارند ترسیم شود و بدانیم در آینده باید به چه وضعیتی برسیم. این نکته را نباید مورد بی‌توجهی قرار دارد که آرزوهایی که افراد برای شهر و محل زندگی خود دارند به این معنا نیست که باید حتماً محقق شود چرا که امکان تحقق همه آرزوهای شهروندان در جامعه وجود ندارد، بلکه باید برآیند عمومی این آرزوها بررسی شود و با جمع بندی نهایی به‌گونه‌ای عمل شود تا کمپین آرزوها نه به‌عنوان حرکتی نمایشی و تبلیغی بلکه، به‌عنوان ابزاری برای شنیده شدن مطالبات مردم تبدیل شود تا شهری بانشاط‌‌تر، شهروندانی شادتر و جامعه‌ای مطلوب‌تر داشته باشیم.

کمپین آرزوها؛ اقدامی برای تقویت ساختار جامعه
نسترن خواجه نوری / استاد علوم ارتباطات و رسانه
بسیاری از افراد مهارت این را ندارند که با خودشان ارتباط برقرار کنند و درباره خودشان و ایده‌آل‌هایی که در زندگی دارند صحبت کنند. تصور ما از خود، محل زندگی و جامعه تصوراتی به‌شدت محدود است که این موضوع ناشی از ناتوانی ما برای شناختن لایه‌های عمیق زندگی اجتماعی، فردی و نیز اجتماعی است که در آن زندگی می‌کنیم. برای تقویت این مهارت، راهکارهایی وجود دارد که ازجمله آنها یادداشت کردن آرزوهایی است که برای خود، دیگران، شهر، جامعه و زندگی داریم. با یادداشت‌برداری از آرزوهای خود، به آرزو هویت داده و با هویت دادن به آن، برای رسیدن به آنچه درباره‌اش فکر کرده‌ایم تلاش می‌کنیم. ایجاد کمپین‌هایی با مضامینی که به ایده‌آل‌های زندگی مردم توجه می‌کند، اقدامی مناسب برای برقراری ارتباط دوسویه میان مسئولان با شهروندان است. می‌دانیم که آرزوهای خوب منجر به ایجاد حس خوشایندی در افراد می‌شود و این حس خوشایند به شکل مسری به دیگر افراد جامعه نیز منتقل و در نهایت با فراگیری شدن آن، جامعه نشاط بیشتری پیدا خواهد کرد. از سوی دیگر، آرزوهایی که افراد در جامعه دارند می‌تواند به دیگران نیز منتقل شود و درصورت وجود آرزوهای مشترک در یک جامعه، امکان تعالی آن جامعه به سمت رشد و بالندگی نیز بیش از هر زمان دیگری محقق می‌شود. ایجاد فرصت‌هایی برای بروز و ظهور آرزوهایی که مردم دارند از اقدامات و راهبردهاست که در شهرهای زیست‌پذیر به آن توجه می‌شود چراکه در چنین شهرهایی، مردم این فرصت را دارند تا از خواسته‌های خود حرف بزنند و این خواسته‌ها را با تلاش جمعی عینیت دهند. با این روش، علاوه بر افزایش پیوندهای ارتباطی مردم با یکدیگر، زمینه‌سازی‌ لازم برای تقویت ساختار تعاملات و ارتباطات اجتماعی میان ارکان جامعه با یکدیگر فراهم می‌شود تا درصورت نیاز بتوان از این ساختار به نفع اجرای برنامه‌های کلان‌تر استفاده کرد.