معمای انتقال بو

زهرا خلجی- خبر‌نگار

فردریک دورنیک، جواهرساز نیست، ولی پروژه‌ بعدی او گردنبندی است که به جای یک سنگ قیمتی، جعبه‌ای کوچک به اندازه ۵ در ۵سانتی‌متر به آن متصل است و از یک باتری و سیستم بویایی تشکیل شده که دورنیک آن را حباب بو نامیده است و براساس شرایط مختلف، رایحه‌ای پخش می‌کند. این کارآفرین هلندی، بنیانگذار استارت‌آپ Scentronix است که پیش از این، دستگاه چاپ بو را اختراع کرده است. این دستگاه از الگوریتمی پیروی می‌کند که براساس پاسخ کاربر به یک پرسشنامه، بوی موردنظر او را منتشر می‌کند، اما حالا دورنیک می‌خواهد از همین فناوری برای یک قطعه مینیاتوری و قابل حمل استفاده کند.
طبق اختراع دورنیک فرد در حال تماشای یک فیلم می‌تواند اپلیکیشن بو را روی گوشی خود فعال کند تا در صحنه‌های مختلف، بوهایی تولید کند. البته این دستگاه نهایی فعلا آماده نیست، اما به‌گفته‌ دورنیک، اندازه و عمر باتری و همچنین کیفیت بو از چالش‌های اصلی این دستگاه است: «من به آینده این طرح خوش‌بین هستم. در نمونه اولیه خود مفهوم را اثبات کردیم و می‌دانیم هم‌اکنون هیچ‌چیز مشابهی وجود ندارد؛ بنابراین در حال ثبت اختراع هستیم.» او امیدوار است در گام بعدی، موفق به بهبود کیفیت دستگاه و جلب نظر سرمایه‌گذارها در حوزه‌ گجت‌های پوشیدنی‌ شود.

تلاشی قدیمی
اما دورنیک نخستین کسی نیست که دست به چنین تلاشی زده است. در سال 1916نیز یک مالک سینما، بازی فوتبال آمریکایی سالانه‌ Rose Bowl را با رایحه‌ روغن رز نمایش داد. در سال ۱۹۳۹ نیز دستگاه Smellovision در نیویورک رونمایی شد. این دستگاه مجموعه‌ای از لوله‌های متصل به صندلی مخاطب بود که از طریق آنها رایحه‌ متناسب با تصاویر منتشر می‌شد. اما این فناوری در سال ۱۹۶۰ برای فیلم Scent of Mystery به شهرت رسید. در این فیلم بوی سیگار از طریق لوله‌ها به مخاطب منتقل می‌شد. البته دستگاه Smellovision عملکرد ضعیفی داشت و وقفه در زمانبندی آن، باعث بروز مشکلاتی شد؛ از طرفی بوها به‌قدری پراکنده بودند که تجربه‌ کاربری خوبی منتقل نمی‌کردند. اما حتی در روزگار فعلی که تکنولوژی به بالاترین حد خود رسیده است باوجود هدست‌ واقعیت مجازی، باز هم انتقال بو کار دشواری است. با این حال دورنیک برای به سرانجام رساندن تلاش خود مصمم است، اما با چالش‌های متعددی روبه‌روست. شاید اساسی‌ترین مشکل این باشد که ما هنوز به‌طور کامل نحوه عملکرد حس بویایی خود را درک نمی‌کنیم. بو مانند رنگ با استفاده از کد RGB و CMYK تولید نمی‌شود، بلکه هر بو مولفه‌های خاص خود را دارد. موانع بیولوژیکی وجود دارد که پیش‌بینی و بازسازی مصنوعی بو را تبدیل به‌کار سختی می‌کند. به‌گفته‌ اولیویا یزلر، بنیانگذار شرکت Future of Smell و استراتژیست عطر، پایگاه داده‌ای برای ارجاع وجود ندارد یا به دانشمندان در درک آن کمک نمی‌کند. دومین مانع اصلی برای بازسازی بو، فرهنگ است؛ زیرا هر بویی وجهه‌ای مشخص دارد. معمولا بو در میان حواس پنج‌گانه در پایین‌ترین رتبه قرار می‌گیرد و یکی از حوزه‌هایی است که کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. با این‌حال در سال گذشته به‌دلیل بیماری همه‌گیر کرونا، بو اهمیت بیشتری پیدا کرد؛ زیرا مردم به‌دلیل ابتلا به کووید-۱۹ و از دست دادن موقتی حس بویایی، بیشتر متوجه اهمیت آن شدند. دستگاه Scentee دیگر دستگاه کارتریج مبتنی بر تحقیق مهندس آدریان چوک، بنیانگذار مؤسسه خیال‌پردازی مالزی بود. یک کارآفرین محلی تحقیقات او در مورد بویایی را به تولید یک اسباب‌بازی جیبی اختصاص داد. قیمت آن هنگام فروش در سال2013  سی دلار(22پوند) بود اما به سرعت متوقف شد. عدم‌موفقیت Scentee باعث شد چوک تمرکز خود را تغییر دهد و او هم‌اکنون روی دستگاه جدیدی برای انتقال رایحه کار می‌کند که کاملاً متفاوت عمل می‌کند. این دستگاه گیرنده‌های بویایی بینی را از طریق الکترودهایی که از طریق سوراخ بینی وارد می‌شوند، مستقیم تحریک می‌کند. این کار ممکن است مشکل جایگزینی رایحه‌ها را با کارتریج‌های گران‌قیمت حل کند، اما باز هم در نهایت با مشکلاتی روبه‌رو هستند. چوک می‌پرسد: «آیا مردم در اتاق نشیمن خود می‌نشینند و الکترودهایی را در بینی خود می‌چسبانند؟ مردم حتی در شرایط عادی تمایلی به چنین کاری ندارند. ممکن است در شرایط عادی چیز خوشایندی نباشد، اما در عصر ویروس کرونا، این بدترین تحقیق ممکن است که شما می‌توانید انجام دهید. من امسال اصلاً روی آن کار نکرده‌ام.»