یادداشت/ تغییر رفتارهای شغلی

ایمان مهدی‌زاده- پژوهشگر توسعه پایدار

 افراد در شغل‌های مختلف تحت‌تأثیر عادت‌های شغلی قرار می‌گیرند و دچار رفتارهای فیزیکی خاصی می‌شوند. ماندگاری کرونا و تأثیر زیاد آن بر روی اقتصاد نیز افراد را به چاره‌جویی طلبیده، به‌گونه‌ای که هرکسی در حرفه و مهارت خود با ایجاد فضای خلاقانه، کسب‌وکارش را به سمت فضای مجازی سوق داده است. همچنین رفتارهای شغلی نسبت به گذشته تغییر کرده و همه کسانی که با رایانه ، تبلت و موبایل، کارشان را پیش می‌برند عادت‌های مشترک زیادی دارند. از این‌رو کسب‌وکارهای اینترنتی نسبت به کارهای سنتی مزایایی دارد که در بحبوحه انواع پاندمی‌های جهانِ مدرن امروز قابل توجه است. صرفه‌جویی در زمان برای عدم ‌حضور در ترافیک شهر، نخستین و برترین مزیت فردی و جمعی به‌حساب می‌آید. صرفه‌جویی در انرژی، سود دیگر این گونه کسب‌وکارهاست. هزینه‌های پایین راه‌اندازی شغل نسبت به کسب‌وکار  سنتی مزیت دیگر محسوب می‌شود. این در حالی است که اغلب این کسب‌وکارها از فضای رایگان در منزل یا انباری و حتی  گاراژ خانه آغاز شده و هزینه‌های انرژی و اجاره و انواع قبوض، فرد را  در آغاز کار در آستانه ورشکستگی  قرار نمی‌دهد. از سوی دیگر مفاهیم  برخی شغل‌ها نیز در دست  دگردیسی قرار گرفته‌اند. همچنین  ایجاد فاصله‌گذاری فیزیکی بین  افراد به‌عنوان یک اصل در رعایت  بهداشت، همه فنون بازاریابی پیشین را زیر سؤال برده و روش‌های نوینی را جایگزین کرده است. شاید به‌زودی آکادمی‌ها و مؤسسات آموزشی در حوزه آموزش مهارت‌های مختلف، بیشتر کارکرد مفاهیم درسی خود را از دست بدهند؛ بنابراین باید به فکر شناسایی و جایگزینی آن موارد باشند. به‌هرحال دنیای پساکرونا هرگز شبیه قبل نخواهد شد و زیستگاه بعدی کسب‌وکارها، فضای مجازی خواهد بود.
شاید بزرگ‌ترین مشکلِ روش‌های درآمدی آینده، کاهش شدید روابط اجتماعی باشد که می‌تواند به‌گونه بشر آسیب‌های جدی وارد کند. گرچه دنیای امروز سرمایه و دارایی و پول، نقش‌های اساسی دارند و شاخص مهمی در ارزیابی افراد و جوامع محسوب می‌شود، اما بزرگ‌ترین سرمایه منابع انسانی است که در این برهه اگر کارشناسان و صاحب‌نظران برای ادامه زیست اجتماعی راهکاری پیدا نکنند، ‌بسیاری از انسان‌ها در معرض افسردگی قرار می‌گیرند. انسان هر قدر درآمد داشته باشد و کسب‌وکارش پررونق باشد، اگر فاقد روابط اجتماعی باشد از زیستن اش لذت نمی‌برد و چه بسا برای خود و جامعه‌اش خطرآفرین شود. برای نمونه شهروندان اسکاندیناوی که سطح رفاه مطلوبی دارند، به‌خاطر شرایط زیستی و کمبود روابط اجتماعی، مدام در معرض افسردگی قرار دارند و دولتمردان و تصمیم‌گیران آنان، این مؤلفه را به‌عنوان شاخص در همه برنامه‌های توسعه‌ای‌شان مدنظر قرار داده‌اند. در واقع حفظ و توسعه سرمایه اجتماعی را در اولویت سرمایه‌های دیگر قرار داده‌اند. خلاصه کلام اینکه با توسعه کسب‌وکارهای آنلاین هر روز شغل‌هایی از بین می‌رود و عده‌ای به جرگه بیکاران می‌پیوندند. پرواضح است که در این کوچ بزرگ مغازه به رایانه، فقط عده‌ای معدود موفق به کارآفرینی می‌شوند و اگر حمایت دولت و تشویق به اشتغالزایی در بین جوانان رخ ندهد با سونامی نیروی غیرفعال مواجه خواهیم شد.