آب بر میراث

  فرزاد سپهر
 
سدسازی در دولت سازندگی، بعدها با اما و اگرهای بسیار مانند دلیل جانمایی و میزان فایده در برابر تخریب محیط‎‌‎زیست مواجه شد. طرح ساختن سد سیوند در منطقه‎‌‎ای تاریخی و باستانی در سال1367ارائه شد، در سال1371با حضور رئیس‎‌‎جمهور وقت آیت‎‌‎الله هاشمی رفسنجانی به‎‌‎گفته رسانه‎‌‎ها توسط شرکت سکو آغاز شد، در ابتدای اردیبهشت سال1386با دستور رئیس‎‌‎جمهور وقت احمدی‎‌‎نژاد آبگیری شد تا در نهایت میزان فایده و خرابی آن همچنان در حال بررسی باشد.
سد سیوند در 100کیلومتری شهر شیراز، 50کیلومتری تخت‌جمشید و جنوب مجموعه پاسارگاد روی تنگه بُلاغی (به معنای چشمه) یا تنگه ساسانی در مسیر راه شاهی و رودخانه سیوند ساخته شد. ساخت سد در آغاز 62میلیارد تومان با افزودن 60میلیارد تومان دیگر برای شبکه آبیاری و زهکشی اعتبار داشت. سد روی پی آبرفتی به ضخامت 130متر از نوع خاکی و رسی با ارتفاع 57متر از پی و طول تاج 620متری است. در آبگیری سد سیوند تأیید رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، رحیم مشائی و وزیر وقت نیرو، پرویز فتاح مؤثر بود.
پیش از آبگیری و انتشار خبر ساخت سد، اعتراض کارشناسان و اهالی میراث فرهنگی موجب شد بیش از 170محوطه باستانی در این تنگه مورد اکتشاف و مطالعه قرار بگیرد اما در نهایت این محوطه باستانی ثبت شده در فهرست جهانی، در سال1386با آبگیری سد سیوند به زیر آب رفت. قائم‎‌‎مقام وقت سازمان میراث فرهنگی، حمید بقایی نیز اعتراض را بازیچه سیاسی‎‌‎کاران عنوان کرد.
نگرانی از خشک‎‌‎شدن دریاچه بختگان و آسیب به آرامگاه کورش، پادشاه هخامنشی با داشتن شماره ثبت جهانی، نقطه پایانی اعتراض به ساخت سد بود چرا که گفته شد با نفوذ رطوبت آب جمع شده در منطقه، به‎‌‎دلیل رسیدن آب به دشت‎‌‎های ارسنجان و زیر آب رفتن تنگه بلاغی یا ساسانی گلسنگ‎‌‎ها رشد می‎‌‎کنند و پایه یا شیرازه آرامگاه تخریب می‎‌‎شود. در پاسخ به این اعتراض معاون وزیر وقت نیرو در آبان‎‌‎ماه 1386از خرید دستگاه‎‌‎های رطوبت‎‌‎سنج و تبخیرسنج و نصب آن در 2کیلومتری پاسارگاد و 10کیلومتری سد خبر داد.
در کنار همه انتقادها با قهر طبیعت به شکل خشکسالی و کاهش چشمگیر بارش باران در سال1393یعنی 7سال بعد، تصاویر دریافتی نشان از سد خشک‎‌‎شده داشت تا تأییدی بر نقد جانمایی نادرست آن باشد.