عبور از 70 میلیون نفر

  علی عمادی  

ششمین سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور از 6 آبان 1385 به اجرا گذاشته شد. براساس نتایج، طی سال‌های 75 تا 85 به طور متوسط سالانه حدود یک میلیون و 44 هزار نفر به جمعیت کشور افزوده شده که با متوسط رشد سالانه 1.62 درصد، جمعیت کشور حدود 70.5 میلیون نفر بود. 68.46 درصد در شهرها و 31.39 درصد در روستاها سکونت داشتند. 0.15 درصد باقیمانده نیز جمعیت غیرساکن یا کوچ‌نشین بودند. بالاترین شهرنشینی را استان‌های قم (93.91 درصد) و تهران (91.35 درصد) داشتند و کمترین میزان شهرنشینی را استان‌های هرمزگان (47.11 درصد) و کهگیلویه و بویراحمد (47.64 درصد). از نظر جمعیت، استان تهران با 13 میلیون و 422 هزار و 366 نفر بیشترین (19.03 درصد کل جمعیت کشور) و استان ایلام با 545 هزار و 787 نفر کمترین (0.77 درصد کل جمعیت کشور) جمعیت را دارا بودند. نسبت جنسی جمعیت کشور نیز 104 بود؛ یعنی به ازای هر زن، 104 مرد وجود داشتند. این نسبت در بوشهر 112 و در خراسان شمالی 98 بود. میانگین سنی هم از 24.03 سال در سال 75 به 27.97 سال رسید و میانه سنی طی همین سال‌ها از 19.42 به 23.89 سال افزایش یافت. پرجمعیت‌ترین گروه سنی هم 20 تا 24 ساله‌ها بودند (12.78 درصد جمعیت). بیشترین متوسط رشد سالانه جمعیت را سیستان و بلوچستان با 3.4 درصد و کمترین را همدان با 0.15 درصد داشت. تراکم جمعیت در کل کشور 43 نفر در کیلومترمربع بود درحالی که در سال 75 این رقم بالغ بر 37 نفر می شد. در استان تهران تراکم از 550 نفر در سال 75 به 713 نفر در کیلومترمربع رسید. در سال 85 تراکم جمعیت در استان سمنان 6 نفر در هر کیلومتر مربع بود. از جمعیت 70.49 میلیون نفری کشور، 70.09 میلیون مسلمان 109 هزار مسیحی، کمتر از 10 هزار کلیمی و کمتر از 20 هزار زرتشتی بودند؛ 54 هزار نفر خود را پیرو سایر ادیان و 205 هزار نفر هم دین خود را اظهار نکردند. 68.9 میلیون نفر تابعیت ایرانی داشتند. از 1.59 میلیون نفر غیرایرانی، 1.2 میلیون نفر از اتباع افغانستان محسوب می شدند.

خانواده 
در سال 85 از 17.5 میلیون خانوار کشور، 12.4 میلیون خانوار شهری، 5 میلیون خانوار روستایی و 21 هزار خانوار غیرساکن بودند. بیشترین خانوارهای غیرساکن در استان فارس (6900 خانوار) و پس از آن در خوزستان (3252 خانوار) حضور داشتند. در مناطق شهری بعد خانوار 3.89 و در روستاها 4.36 بود. 5.2 درصد خانوارهای کشور یک نفره، 24.42 درصد 4 نفره و 8.6 درصد بیش از 7 نفر بودند. نسبت زنان سرپرست خانوار از 8.4 درصد در سال 75 به 9.5 درصد در سال 85 افزایش نشان می‌داد. نسبت جمعیت حداقل یک‌بار ازدواج کرده در سال 75 برای مردان 52.56 درصد و برای زنان 59.73 بود اما در سال 85 این نسبت برای مردان 56.08 درصد و برای زنان 64.1 درصد شد. رسیدن متولدان دهه 60 به سن ازدواج، مهم‌ترین دلیل این افزایش محسوب می شود. با این حال میانگین سن در اولین ازدواج در فاصله سال‌های 75 تا 85 نیز افزایش یافت و برای مردان از 25.6 به 26.2 و برای زنان از 22.4 به 23.3 رسید. 

مهاجرت
طی 10 سال، 12 میلیون و 148 هزار و 148 نفر از محل اقامت قبلی خود به مناطق دیگر مهاجرت داشتند. 74 درصد آنها به نقاط شهری و کمتر از 26 درصد هنگام سرشماری در نقاط روستایی ساکن بودند. بیش از 260 هزار نفر از این مهاجرین از خارج کشور آمده بودند. موازنه مهاجرتی استان‌های تهران، اصفهان، یزد، مازندران، خراسان رضوی، گلستان، گیلان، قم، بوشهر، سمنان، مرکزی و قزوین مثبت و درسایر استان‌ها منفی بود. استان تهران با موازنه مهاجرتی 617 هزار نفر مهاجرپذیرترین و استان آذربایجان شرقی با 134- هزار نفر مهاجرفرست‌ترین استان بود. بیشترین علت مهاجرت پیروی از خانواده (46 درصد)، جست‌وجوی کار (8.8 درصد) و تحصیل (8.6 درصد) عنوان شد. 

سواد
درحالی که در سال 65 حدود 62 درصد جمعیت 6 سال به بالا در کشور باسواد بودند، در سال 75 درصد باسوادان نزدیک به 80 درصد شد و در سال 85 نسبت باسوادی در کشور 84.6 درصد بود. در سال 85 در میان بیش از 54 میلیون و 80 هزار نفر جمعیت باسواد 6 ساله به بالا، 28 درصد در سطح متوسطه، 27 درصد در حد ابتدایی، 23 درصد در سطح راهنمایی، 3 درصد به اندازه سوادآموزی بزرگسالان و 2 درصد در سطح پیش‌دانشگاهی سواد داشتند. 13 درصد سطوح عالی و 3 درصد در سایر دوره‌های تحصیلی دارای سواد بودند.

اشتغال
در میان 59.5 میلیون نفر جمعیت 10 ساله و بیشتر، 23.5 میلیون نفر جمعیت فعال محسوب می شدند؛ 20.5 میلیون شاغل و کمتر از 3 میلیون نفر بیکار. 35.5 میلیون نفر جمعیت غیرفعال را هم 13 میلیون محصل، 16 میلیون خانه‌دار، کمتر از 3 میلیون نفر دارای درآمد بدون کار و 3.4 میلیون نفر سایر افراد تشکیل می‌دادند. بیش از 516 هزار نفر نیز وضعیت اشتغال خود را اظهار نکرده بودند. در میان 20.5 میلیون شاغل، 47.91 درصد در بخش خدمات، 31.71 درصد در صنعت و 18 درصد در کشاورزی فعال بودند. 2.38 درصد هم فعالیت‌های نامشخص و اظهار نشده داشتند. 73.6 درصد در بخش خصوصی و 24.5 درصد در بخش عمومی فعالیت می‌کردند.

واحد مسکونی
در سال 85 بیش از 15 میلیون و 859 هزار واحد مسکونی در کشور بود که نسبت خانوار به واحد مسکونی از 1.15 در سال 75 به 1.1 در سال 85 رسید. در سال 75 محل سکونت حدود 69 درصد خانوارها، ملکی عرصه و اعیان و 15.4 درصد اجاره‌ای بود اما در سال 85 این نسبت‌ها تغییریافت و محل سکونت 63.44 خانوارها ملکی و 22.94 درصد اجاره‌ای محسوب می‌شد. 43.2 درصد از واحدهای مسکونی کشور بین 81 تا 150 مترمربع زیربنا داشتند. از کل واحدهای مسکونی، 25.73 درصد اسکلت فلزی، 12.03 درصد اسکلت بتون، آرمه و 61.22 درصد اسکلتی غیر از این دو داشتند.