انتخابات دوقطبی

 جمال رهنمایی   

انتخابات ریاست‎‌‎جمهوری سال1384سنگین‎‌‎ترین و نفس‌گیرترین انتخابات کشور تا آن زمان بود. صف‌بندی دو‌طرف در انتخابات اختلافات واضحی داشتند و فضای دوقطبی رقابت، نشان‌دهنده تمایزات روشن دیدگاه‎‌‎های دو‌طرف بود. این انتخابات نقطه‌عطفی در تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران بود. یک‌طرف رقابت اندیشه‎‌‎های وسیع‎‌‎تر و پیچیده‌تری داشت که برای توضیح آن نیاز به مقدمات و پذیرفتن آینده‎‌‎ای بود که به روشنی قابل تبیین نبود زیرا مسائل اجتماعی ماهیتا نتایج روشن و کاملا قابل پیش‎‌‎بینی ندارند و درک عوامل متعدد تأثیر‎‌‎گذار بر آن از دسترس تفکر خطی به دور بوده و نیازمند پذیرش تفکر سیستمی هستند. درحالی‎‌‎که طرف مقابل با ساده‎‌‎سازی‎‌‎ مفاهیم و حتی رند‌کردن اعداد می‎‌‎توانست درباره اهداف روشنی صحبت کند که حتی اعداد آن سرراست‎‌‎تر و قابل هضم‎‌‎تر بودند. چنین ساده‌انگاری‎‌‎هایی شاید در صحنه عمل به‌کار نیاید و محقق نشود اما در عرصه ذهن قابل فهم‎‌‎تر و حتی پذیرفتنی‎‌‎تر به‎‌‎نظر می‎‌‎رسد و این سرراست بودن و کم‌ابهام‌بودن به مذاق ذهن خوش‌تر می‎‌‎آید. هر قدر روانشناسی اجتماعی، درباره رابطه رفتار و فکر در عملکرد اجتماعی افراد بیشتر عمیق می‎‌‎شود، اثرات عوامل ناهشیار در رفتار و اندیشه اجتماعی گسترده‎‌‎تر و جامع‎‌‎تر به‎‌‎نظر می‎‌‎رسد. یک زمینه در حال رشد در تحقیقات روانشناسی اجتماعی این است که در بسیاری از موارد ما نمی‎‌‎دانیم چرا در یک بافت اجتماعی آنگونه فکر یا رفتار کرده‎‌‎ایم و اینکه این اندیشه‎‌‎ها و اعمال اغلب به شیوه‎‌‎ای خودکار و بدون هیچ‎‌‎گونه اندیشه یا قصدی از جانب ما صورت می‎‌‎گیرد. یک نمونه برجسته این تحقیقات درباره «خودخواهی ناآشکار» صورت گرفته که درباره بررسی احساسات ما درمورد دوست‌داشتن ناخودآگاه هر چیزی است که به‎‌‎خودپنداره ما نزدیک‌تر است؛ مانند علاقه ما به زندگی‌کردن در خیابانی که همنام خودمان است یا در شهرهایی که با اعداد مورد علاقه ما نامگذاری شده‎‌‎اند. براساس این تحقیقات، ترجیحات ما می‎‌‎توانند تحت‎‌‎تأثیر واکنش‎‌‎ها و احساساتی باشند که ما حتی از آنها خبر نداریم.