مانع، فرهنگی باشد، نه تنبیه بدنی

زهرا رستگار مقدم_روزنامه نگار

آبان‌ماه امسال در تماسی مردمی اعلام شده که سگی در رضوان‌شهر گیلان کشته شده‌است.پس از تحقیقات محلی مشخص شد 2نفر با بی‌رحمی یک قلاده سگ را آزار داده و سپس کشته‌اند. افراد دستگیر شده، به مراجع قضایی معرفی شدند و در نهایت دادستان عمومی و انقلاب اسلامی شهرستان و قاضی پرونده هر کدام از متخلفان این پرونده حیوان‌آزاری را به تحمل ۷۴ ضربه شلاق در انظار عمومی محکوم کرد. این رفتار البته مسبوق‌به‌سابقه است. حیوان آزاری معمولا از نوعی بزه یا اختلالات روانی شکل می‌گیرد که افکار عمومی را جریحه‌دار می‌کند. آبان‌ماه سال ۹۵ بود که معصومه ابتکار، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران، لایحه‌ای را تحت عنوان «مقابله با حیوان‌آزاری» به دولت تقدیم کرد. در این لایحه حیوان‌آزاری، مصادیق آن و مجازات‌ کسانی که اقدام به این کار می‌کنند تعریف شده بود. اما هنوز لایحه مورد‌نظر به سرانجام نرسیده است. بر اساس شرع اسلام سگ و گربه از جمله حیوانات حلال‌گوشت به‌حساب نمی‌آیند، اما بر اساس ماده ۶۷۹ قانون مجازات اسلامی که برای حیوانات حلال‌گوشت تعریف شده است «هرکس به عمد و بدون ضرورت حیوان حلال‌گوشت متعلق به دیگری یا حیوانی که شکار آنها توسط دولت ممنوع اعلام شده را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند، به حبس از ۹۱ روز تا شش‌ماه یا جزای نقدی از یک میلیون‌‌و‌‌پانصد‌هزار ریال تا سه‌میلیون ریال محکوم خواهد‌شد.» مجازاتی که چندان منعی در جامعه این افراد ایجاد نکرده‌است. اما سؤال اینجاست: آیا احکامی از این دست که در دی‌ماه امسال برای این دو حیوان‌آزار صادر شد، می‌تواند مانع تکرار چنین اتفاق‌هایی شود؟ در این‌باره نظر چند تن از حامیان حقوق حیوانات را پرسیده‌ایم.

باید سراغ تنبیهات متفاوت‌تری برویم


اسماعیل کهرم
بوم‌شناس و فعال محیط‌زیست
به زعم من این رفتارها نه‌تنها بازدارنده نیست که ممکن است باعث انتقام‌جویی شود. خوشبختانه بعضی از قضات به سمت بعضی تنبیهات جایگزین رفته‌اند؛ تنبیه متفاوتی که جنبه شناخت و بازدارندگی بیشتری دارد؛ مثلا در کازرون، جوانی را که تعدادی کبک شکار کرده بود، مجبور کردند تعداد پرنده‌های دریاچه کازرون را فهرست کند و آماری از گونه‌های مختلف آن به‌دست بیاورد که در هر فصل چند گونه از این پرنده به دریاچه مراجعه می‌کند. نگاه باید آموزشی و تربیتی باشد. وقتی متخلف همه پرنده‌های آن منطقه را آمار می‌گیرد و متوجه می‌شود که از 250پرنده‌ای که سالانه به این دریاچه می‌روند، 25پرنده، یعنی یک دهم آن را شکار کرده است، متنبه می‌شود. اگر مطبوعات این تنبیهات را منعکس کنند، فرهنگسازی انجام می‌شود. گمان نمی‌کنم رفتارهایی اینچنینی مانند شلاق در ملأعام، بازدارنده باشد. آموزش فرهنگی بیشتر نتیجه‌زا خواهد‌بود. یک‌بار از ما درخواست شد به قضات از ارزش یک یوزپلنگ بگوییم تا آنها دقیق‌تر در حکم خود عمل‌کنند. پیغمبر اسلام می‌گوید شکستن شاخه درختان مانند شکستن بال فرشتگان است. این تعالیم فرهنگی بیشتر اثرگذار خواهد بود تا تنبیهی که کرامت انسانی را خدشه‌دار کند. ما باید یاد‌بگیریم با حیوانات و گیاهان مسالمت‌آمیز زندگی کنیم.

جهان چون خط و خال و چشم و ابروست


محمد درویش
فعال محیط‌زیست
خشونت را نمی‌توان با خشونت مهار کرد؛ زیرا رفتارهایی از این‌دست باعث نهادینه کردن خشونت در جامعه خواهد‌شد. به‌نظر باید این دسته از افراد را که علیه حیوانات دست به رفتار خشونت‌آمیز می‌زنند، به مراکز روان‌درمانی فرستاد. شاید بهترین عملکرد فرستادن این افراد برای درمان‌های روانی باشد، نه اینکه با خشونت بیشتر آنها را جری‌تر کرد تا زمانی‌که این افراد به جامعه وارد می‌‌شوند رفتارهایی به‌مراتب خشونت‌بارتر انجام دهند. چرخاندن اوباش در خیابان‌ها آیا باعث  کاهش دزدی و تجاوز شد؟ اگر چنین بود برای 22میلیون خانوار هر سال 15میلیون پرونده گشوده نمی‌شد و در این شهر به ازای هر 100هزار نفر، 7هزار نزاع شکل‌نمی‌گرفت. اگر این رفتارها مشکلی را حل می‌کرد باید مشکل قاچاق مواد‌مخدر و اعتیاد تا امروز ریشه‌کن شده بود. با استفاده از این رفتارها نمی‌توان خشونت را ریشه‌کن کرد و وزارت آموزش‌و‌پرورش باید متحول‌شود. باید نسلی را رشد داد که در آن به ازای هر انسان، هر درخت و حیوان نیز ارزشمند شمرده‌شود. همانگونه که شیخ محمود شبستری در گلشن راز می‌گوید: «جهان چون خط و خال و چشم و ابروست/ که هر چیزی به جای خویش نیکوست.» باید بدانیم نسلی که فرزندانش بچگی خود را با آزار سگ و گربه می‌گذراند، در بزرگسالی بزهکار خواهد شد.
 
رنگ و بو دادن به قانون


محمدعلی یکتانیک
فعال محیط‌زیست
این شاید به نوعی رنگ و بو دادن به قانون باشد؛ زیرا افراد متخلف باید بدانند در صورت تخلف به مراجع قضایی معرفی می‌شوند. در واقعیت معضل بزرگ محیط‌زیست ایران این است که از متخلفان محیط‌زیست، ازجمله آنها که در مناطق جنگلی قاچاق چوب می‌کنند، یا آن دسته که در مراتع، دام مازاد می‌برند و کسانی که در طبیعت شکار می‌کنند، جریمه گرفته نشده و اعمال قانون نمی‌شود. اینکه شکنجه‌گر سگ و گربه به مراجع قضایی معرفی شود، در شرایطی که شکارچیان انواع شاهین، گوزن و آهو را شکار می‌کنند و دستگیر نمی‌شوند، کمی عجیب به‌نظر می‌رسد. شاهین با قیمت 200میلیون تومان، و آهو و گوزن 50تا 70میلیون تومان و ماده‌هایشان تا سه‌برابر قیمت‌گذاری می‌شوند، اما متخلف و قاچاقچی به درستی اعمال قانون نمی‌شود. این برخوردهای نمادین تا زمانی که گنجینه و میراث طبیعی حفظ نشود، نمی‌تواند اثربخشی لازم را داشته‌باشد.

کار فرهنگی در بستر جامعه


رضا ساکی
فعال محیط‌زیست
ریشه‌کن شدن چنین تخلفاتی نیازمند برنامه‌های بلندمدت. دست به‌کار شدن دولت در کنار مردم است؛ زیرا در مدت زمان کوتاه هیچ امری به درستی محقق نمی‌شود. از سویی نباید خوش‌بین بود؛ زیرا ریشه‌کن شدن چنین تخلفاتی نیازمند یک‌دهه کار فرهنگی در بستر جامعه‌ای است که کمترین مشکلات اقتصادی را داشته‌باشد. پس کمی تأثیرگذاری این رفتارها در ملأعام در پرده‌ای از ابهام است. شاید بتوان اینگونه این رفتار را تحلیل کرد که این‌دست مجازات‌ها شاید برای بعضی افراد بازدارنده باشد، اما باعث حل شدن ریشه‌ای مشکل نمی‌شوند.

اسماعیل کهرم:پیغمبر اسلام می‌گوید شکستن شاخه درختان مانند شکستن بال فرشتگان است. این تعالیم فرهنگی بیشتر اثرگذار خواهد بود تا تنبیهی که کرامت انسانی را خدشه‌دار کند. ما باید یاد‌بگیریم با حیوانات و گیاهان مسالمت‌آمیز زندگی کنیم

محمد درویش: خشونت را نمی‌توان با خشونت مهار کرد؛ زیرا رفتارهایی از این‌دست باعث نهادینه کردن خشونت در جامعه خواهد‌شد. به‌نظر باید این دسته از افراد را که علیه حیوانات دست به رفتار خشونت‌آمیز می‌زنند، به مراکز روان‌درمانی فرستاد