سقوط دلار به کانال22هزار تومان

قیمت هر دلار آمریکا از هفته دوم آبان‌ماه تاکنون 28درصد افت کرده است و ظرف 2روز گذشته کانال 23هزار تومان را هم شکست و به 22هزار و 900تومان رسید. بررسی زمانی این نزول با رویداد‌های تاریخی نشان می‌دهد دلیل این نزول عمدتا ناشی از خوش‌بینی به آینده سیاسی و همینطور افزایش امیدواری به آزاد‌سازی‌ بخشی از منابع ارزی بلوکه‌شده ایران اتفاق افتاده است.
به گزارش همشهری، اواخر هفته قبل رئیس‌جمهوری با بیان اینکه اگر منابع ارزی بلوکه‌شده ایران آزاد شود، قیمت هر دلار آمریکا به 15هزار تومان می‌رسد، به بازار ارز علامت داد. حسن روحانی به تأثیر افزایش منابع ارزی در اختیار بانک مرکزی بر بازار ارز اشاره داشت. اشاره روحانی به این بود که با آزاد‌سازی‌ 7میلیارد دلار از منابع ارزی بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی، دست ارزی بانک مرکزی برای کنترل بازار و شاید تزریق بیشتر ارز به بازار بازتر می‌شود. هنوز تردیدهای بسیاری درباره آزاد‌سازی‌ سریع منابع ارزی ایران پس از استقرار دولت جدید آمریکا وجود دارد، اما نمی‌توان کتمان کرد که پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا، امیدواری به حل تنش‌های سیاسی را افزایش داده و این موضوع اثر خود را بر بازار ارز و سایر دارایی‌های سرمایه‌ای گذاشته است. طبق تحلیل‌های خوش‌بینانه انتظار می‌رود با افزایش جریانات ورودی ارز به کشور، بحران‌های ارزی یک‌دهه گذشته به پایان برسد.
اقتصاد ایران در دهه90 سه بحران ارزی بزرگ را پشت‌سر گذشته است. نخستین بحران ارزی از تابستان سال90 آغاز شد و در زمستان سال91 به پایان رسید. دومین بحران ارزی از زمستان1396 آغاز شد و در مهر‌ماه سال97 به‌پایان رسید و سومین بحران ارزی هم از آذر‌ماه پارسال شروع شد و در 11آبان‌ماه امسال به پایان رسید. بررسی روند این 3بحران ارزی نشان می‌دهد احتمالا مقطع فعلی، نقطه پایان 3دوره بحران ارزی در یک‌دهه گذشته است. درصورت بهبود همزمان مناسبات سیاسی و ساختارهای اقتصاد کلان، بحران ارزی دست‌کم به سبک و سیاق دهه90 دیگر تکرار نمی‌شود. اما در مقابل، چنانچه موانع رفع تنش سیاسی برطرف نشود و روند ورود منابع ارزی به کشور همچنان با محدودیت مواجه باشد، چندان نمی‌توان نسبت به پایان بحران‌های ارزی امیدوار بود.

نزول 28درصدی
آمار‌ها نشان می‌دهد قیمت هر دلار آمریکا از هفته دوم آبان‌ماه تاکنون 28درصد افت کرده و از 32هزار تومان به محدوده 23هزار تومان رسیده است. ظرف چند روز گذشته حتی قیمت هر دلار آمریکا کانال 23هزار تومان را هم شکست و به 22هزار و 900تومان رسید. بررسی دوره زمانی نزول قیمت دلار از 11آبان‌ماه تاکنون نشان می‌دهد بخش عمده این نزول تحت‌ تأثیر امیدواری به حل تنش‌های سیاسی اتفاق افتاده؛ چنان‌که این نزول دقیقا از زمان شکست دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا و امیدواری به پایان سیاست فشار حداکثری مشاهده شده است. در چنین شرایطی انتظار می‌رود با کاهش تنش‌های سیاسی بانک مرکزی بتواند منابع ارزی بلوکه‌شده ایران در سایر کشور‌ها، ازجمله کره‌جنوبی و عراق را که جمعا بیش از 13میلیارد دلار برآورد می‌شود، آزاد کند. کارشناسان می‌گویند آزاد‌سازی‌ منابع، اثر عمیقی بر بازار ارز می‌گذارد. با این حال، به‌زعم کارشناسان حل تنش‌های سیاسی و آزاد‌سازی‌ منابع ارزی ایران با وجود آنکه برای آرامش بازار ارز ضروری است، اما فقط در یک دوره کوتاه‌مدت قادر است قیمت‌ها را کاهش دهد و برای حل بحران‌های ارزی باید ساختار‌های اقتصاد کلان اصلاح شود.

کنترل یک‌ساله
با وجود آنکه قیمت ارز تحت‌تأثیر انتظاراتی که نسبت به آینده به‌وجود آمده در حال کاهش است اما اغلب تحلیلگران بر این باورند که حل تنش‌های سیاسی و آزاد‌ساز منابع ارزی بلوکه‌شده ایران در سایر کشور‌ها راه‌حل کوتاه‌مدت است و برای بلندمدت باید اصلاحات اقتصادی را در پیش گرفت.
علی دینی ترکمانی، اقتصاددان در این‌باره می‌گوید: تا زمانی که مشکلات ساختاری اقتصاد ایران حل نشود و مسائل پیرامونی آن برطرف نشود، نمی‌توان انتظار داشت که بازار ارز اصلاح و حتی تک‌نرخی شود. دلیل آن هم، عدم‌ تعادل‌های شدیدی است که در اقتصاد ما وجود دارد. او تأکید می‌کند: اگرچه در چندهفته اخیر به‌دلیل اتفاقاتی که در عرصه ریاست‌جمهوری آمریکا رخ داده، بخشی از انتظارات بازار فروکش کرده، اما برای اعمال سیاست ارزی جدید مسئولان حتما باید پیش‌بینی شرایط سیاسی و اقتصادی داخلی و خارجی را درنظر داشته باشند.
مهدی رضایتی از تحلیلگران مالی، درباره روند عرضه و تقاضای دلار می‌گوید: معمولا در شرایطی که دولت 40-30میلیارد دلار مازاد عرضه در اختیار داشته باشد به‌راحتی می‌تواند چندسال قیمت ارز را هرچه بخواهد تعیین کند. اما محاسبات نشان می‌دهد چنین مازادی در دسترس نیست. او می‌افزاید: هرچند دولت می‌تواند با اهداف سیاسی پیش از انتخابات قیمت دلار را به محدوده زیر 20هزار تومانی برساند، اما با این کار محرک‌های قاچاق کالا، تقاضای گردشگری، فرار سرمایه و حتی رشد پایه پولی جبران کسری بودجه را فعال می‌کند. بنابراین بعید است بیشتر از دوره‌ای یک‌ساله توان اجرای سیاست نرخ ارز ثابت را داشته باشد. او همچنین درباره اثر لایحه بودجه1400 بر قیمت دلار می‌گوید: از منظر لایحه بودجه، دلار به‌ شرط فروش نفت می‌تواند حوالی 22 تا 24هزار تومان کسری بودجه را پوشش دهد. به‌گفته او از منظر برابری قیمت خرید اگر سال پایه را 1376 در نظر بگیریم، قیمت ارز با خطای 15-10درصدی در پایان سال1400 در محدوده 24هزار تومان تخمین زده می‌شود.
مظفر علیخانی، معاون استان‌ها و تشکل‌های اتاق بازرگانی ایران هم با بیان اینکه وضعیت برجام و بازگشت همه بازیگران به برجام بر بازار ارز تأثیرگذار است، می‌گوید‌: بخشی از شرایط نرخ ارز می‌تواند به سیاست‌های ارزی و تجاری مرتبط باشد. به‌طور قطع، سیاست‌های بانک مرکزی می‌تواند در شرایط بازار ارز تعیین‌کننده باشد و بانک‌ مرکزی می‌تواند نرخ ارزها را در دامنه‌ای مدیریت کند تا شوک‌های شدید به بازار وارد نشود.