زندگی به سمت خدا

شاید بشود گفت که بهترین تعبیر درباره حضرت فاطمه(س) را دکتر علی شریعتی داشته است؛ در کتاب «فاطمه فاطمه است». آنجا که می‌گوید قصد کردم فاطمه(س)  را دختر پیامبر، همسر علی و مادر حسنین و... معرفی کنم اما دیدم که نغزترین و بهترین تعبیر این است که فاطمه، فاطمه است. منظور دکتر شریعتی آنجا بود که شخصیت حضرت فاطمه(س) به‌قدری رفیع و قابل توجه است، که صرفا برای معرفی و بزرگداشت او کفایت می‌کند؛ هرچند نسبت‌های دیگری که دارد، ارزش او را بالاتر و مقدس‌تر می‌سازد. اما سؤال اصلی که مطرح می‌شود، این است که چه چیزی، از او چنین شخصیتی ساخته؟ آیا بزرگان دینی ما آمده‌اند که شخصیت‌هایی دور از دسترس باشند؟ قطعا چنین نیست و پیامبر(ص) هم می‌فرمایند که من نیز بشری مثل شما هستم. پس چنین بزرگانی حتما برای دور از دست‌بودن به میان ما نیامده‌اند و حتما می‌توانند فانوس‌های دریایی زندگی ما در همه دوره‌ها و عصرها باشند. با هم، درس‌هایی از سبک زندگی حضرت زهرا(س)  که می‌تواند برای زنان ما کارساز باشد را مرور می‌‌کنیم.

ساده‌زیستی
از دنیا هیچ نخواست
در روایت است که قناعت، گنجی است که پایان ندارد. متأسفانه یکی دیگر از آفت‌های زندگی‌های امروز، دوری از قناعت و ساده‌زیستی و به سمت و سوی تجمل‌گرایی و مصرف‌گرایی رفتن است. البته ساده‌زیستی به‌معنای فقر نیست؛ بدین مفهوم است که شما کار و تولید می‌کنید، ولی هدف شما مصرف‌گرایی نیست و در حد نیاز و لازم مصرف می‌کنید. حضرت فاطمه(س)  در ساده‌زیستی و قناعت الگوی بزرگی بود. سلمان فارسی وقتی او را می‌بیند که چادری کهنه به سر دارد، با تعجب می‌پرسد که دختران پادشاه ایران و قیصر روم بر کرسی‌های طلا می‌نشینند و لباس‌های زربافت و اشرافی تن می‌کنند اما شما چرا لباس کهنه‌ای دارید؟ او هم پاسخ می‌دهد که خداوند چنین لباس‌های گرانقدر و تخت‌های طلایی را در قیامت برای‌مان ذخیره کرده. سادگی او به‌گونه‌ای بود که حتی یک‌بار که پیامبر(ص) به خانه‌اش رفت و ساده‌زیستی‌اش را دید، به گریه افتاد و بشارتش داد. او حتی موقع انفاق، لباس‌ها و اشیای بهتر را به سائلان می‌داد.

تقسیم کار
آرامش درون خانه
امروزه نسبت به‌کار منزل، تبلیغاتی منفی وجود دارد؛ یعنی همگان تصور می‌کنند که کار منزل نوعی اجحاف در حق زن است. البته در اینجا همه‌‌چیز به نگرش بازمی‌گردد. یک مرد ممکن است کار روزانه‌اش را نوعی بیگاری و شکنجه بداند که او را از آرزوهایش دور کرده؛ در این صورت رفتارهای زننده با کارش خواهد داشت. اما اگر نگرش‌اش این باشد که دارد برای خانواده‌اش، وسیله آرامش و معاش و برای جامعه‌اش نوعی سازندگی به همراه می‌آورد، در این صورت رفتارش متفاوت خواهد بود. اینجاست که نوع نگاه شما، اهمیت فراوانی می‌یابد. در نگاه حضرت فاطمه(س) ، نوعی جهاد روزمره محسوب می‌شود. جالب اینکه این تقسیم وظایف نیز کاملاً دمکراتیک و با نظر زوجین مشخص شد. در روایت داریم که آنها پیش رسول‌خدا(ص) رفته و درخواست تقسیم وظایف روزانه کردند. پیامبر(ص) کارهای درون خانه را به فاطمه(س)  و بیرون خانه را به علی(ع) سپرده و حضرت زهرا(س)  از این تقسیم وظایف بی‌نهایت خوشحال شد. چنین بود که حتی وقتی از این بابت خسته می‌شد، خم به ابرو نمی‌آورد.

علم‌اندوزی
بی‌نیاز از دانش دیگران
برای هر مسلمانی، علم‌آموزی یک فریضه و وظیفه است. دقت کنید نمی‌گوید که مستحب است، می‌گوید که وظیفه قطعی است و باید دنبالش برود. حسن رحیم‌پور ازغدی در یکی از سخنرانی‌های خود، تعبیر جالبی در این زمینه دارد؛ اینکه یک مومن جز در دو حال نیست، آموزش «از» و آموزش «به»؛ یعنی یا دارد به کسی یاد می‌دهد یا از کسی یاد می‌گیرد. نخستین نکته در مورد بانوی بزرگوار جهان اسلام نیز بحث جایگاه علمی اوست. این، یکی از آموزه‌های بزرگ برای زنان ماست؛ اینکه علم‌آموزی برایشان مثل نفس‌کشیدن باشد. در کتاب «فاطمه از مهد تا لحد» روایتی از حضرت صادق(ع) نقل شده بدین منوال؛ «به خدا سوگند، خداوند متعال آن حضرت را به قدری در علم وسعت و ظرفیت داد که از علم بشری بی‎نیاز نمود و هرگز نیازی به آموختن از دیگران نداشته باشد زیرا پدرش نخستین معلم اسلام است و آخرین پیامبر است که خداوند او را با دین کامل و کتاب آسمانی‌اش به‌سوی بشریت فرستاد».

حسن خلق
یکدیگر را به خشم نیاوردند
از مسائل رایج زمانه ما، تغییر خلق و خوهاست که باعث شده تا زندگی‌های زیادی به پایان برسد یا با تلخ‌کامی همراه باشد و درگیری‌های فیزیکی و اجتماعی و حتی سیاسی و فرهنگی مختلفی را مشاهده کنیم. البته ماجرای حسن‌خلق، صرفاً به زنان باز نمی‌گردد و شامل همه مسلمانان است. در روایتی از حضرت امیر علیه‌السلام می‌خوانیم که نه او هیچ‌گاه فاطمه(س) را به خشم آورد و نه فاطمه هیچ‌گاه او را. یک لحظه به این جمله فکر کنید؛ یعنی این دو در طول زندگی، هیچ‌گاه همدیگر را به خشم نیاوردند. آیا چنین چیزی شدنی است؟ شاید با مقیاس زندگی‌های امروزین ما شدنی به‌نظر نرسد اما حرکت به سمت و سوی آن کاملاً شدنی است. رابطه فاطمه‌(س)  با همسر و فرزندان و پدرش و همچنین همسایه‌ها، ستودنی است. رابطه او با رسول خدا(ص) که همتا ندارد و این برای کسانی که به راحتی از خانواده‌های خود دور می‌شوند، یک درس و راهنمای همیشگی است.

تربیت حرفه‌‌ای فرزند
در نقش یک باغبان
روزی روزگاری متخصصی، گفته بود که بیشتر والدین فرزندان خود را به این دلیل به کلاس‌های فوق‌برنامه و غیردرسی و... می‌فرستند تا چند ساعتی از دست آنها راحت شده و به زندگی‌شان بپردازند؛ یعنی به‌واقع برای پرورش بچه‌ها نیست که آنها را راهی این دست کلاس‌ها می‌کنند. متأسفانه تبعات منفی تربیت غیرحرفه‌ای فرزندان، جامعه ما را درگیر کرده. این، بدان دلیل است که والدین به‌واسطه مشغله‌های فراوان یا هر دلیل دیگر، تربیت فرزندان را جدی نمی‌گیرند. اما در سیره فاطمی، تربیت فرزند یک امر دینی و جدی و کامل است. او پسرش را به مسجد می‌فرستد تا هر چیزی را که از رسول خدا(ص) آموخته، برایش توضیح بدهد. در اوج مهر و محبت با فرزندانش برخورد کرده و دین و علم را به آنها می‌آموزد. به‌طور غیرمستقیم به آنها می‌آموزد که ابتدا برای همسایه باید دعا کرد و سپس برای خود. فاطمه(س)  به‌واقع نمونه‌ای از احترام پیامبر(ص) خدا به فرزندانش بود؛ کامل و جامع و حساب‌‌شده.

حضور اجتماعی
خطبه ماندگار
امروزه درباره حضور اجتماعی زنان بسیار می‌شنویم. البته در دوره‌ها و سده‌های پیشین به‌دلیل شرایط اجتماعی این حضورها کم‌رنگ‌تر بوده است. سؤال اصلی اینجاست که اصل و هدف، خود این حضور اجتماعی است یا بازسازی شخصیت زن به‌عنوان یک عنصر اثرگذار؟ حضرت فاطمه در عین حال که انجام کار منزل و مدیریت آن را به مشورت رسول خدا(ص) گذاشته بود ولی در لحظه‌هایی که نیاز بود، حضور اجتماعی پررنگی هم داشت. شما وقتی که خطبه فدکیه او را مطالعه می‌کنید، به این درک می‌رسید که این سخنان، حرف‌های یک زن معمولی نیست و قطعا کلامی است که از یک زن خودساخته و کامل برآمده است. خطبه فدکیه در اعتراض به غصب فدک در مسجد و برای نمازگزاران ارائه شد. همراهی او با حضرت علی(ع) برای یادآوری پیمان غدیر‌خم نیز حضوری دیگر از او را رقم زد. در جنگ احد نیز با زنان دیگر، آب و غذا برداشته و به درمان پدرش در میدان جنگ پرداخت.