انتخاب یک روزنامه‌نگار به‌عنوان شهردار تهران
سینا رحیم‌پور:
ایران در سال‌‌های پایانی پادشاهی رضاشاه اتفاق چندان مهمی به خود ندید. شاه ایران به‌دنبال اصلاحات در کشور بود و به همین مناسبت فشار‌ها بر مردم و زندگی آنها روزبه‌روز بیشتر می‌شد؛ به گونه‌ای که میان مردم شایعه شده بود که با وجود وضعیت بد اقتصادی ایران، شاه می‌خواهد از فرنگ عروس بیاورد و این برای بسیاری از مردم، رویدادی هزینه‌زا به‌حساب می‌آمد. شاید بتوان مهم‌ترین رویداد این سال را ازدواج محمدرضا (فرزند شاه ایران) با فوزیه (خواهر شاه مصر) دانست؛ مراسمی که فراهم‌کردن مقدمات آن حدود 9ماه طول کشید. اما در حوزه اجتماعی، انتخاب یک شهردار جدید برای تهران، یکی از رویداد‌های مهم به حساب می‌آمد. افتتاح تونل کندوان بعد از 3سال نیز از دیگر رویداد‌های این سال بود. برگزاری دادگاه فعالان سیاسی بازداشت‌شده معروف به 53نفر هم دیگر رویداد سیاسی مهم این سال بود. با هم مهم‌ترین رویداد‌های ایران در این سال را مرور می‌کنیم.
آقای صوراسرافیل در شهرداری
شهرداری تهران در گذشته هم مانند امروز منصبی مهم به حساب می‌آمد؛ به‌طوری‌که کریم‌آقا بوذرجمهری از نزدیکان رضاشاه به‌مدت 10سال در این منصب مشغول بود. پس از او افراد دیگری مانند قلی هوشمند یا تقی خواجه‌نوری بر سرکار آمدند اما عمر مسئولیت‌شان به دلیل همکاری‌نکردن دربار با آنها کوتاه بود. اما در این سال شخصی سرشناس به‌عنوان شهردار تهران برگزیده شد. در دی‌ماه این سال میرزاقاسم‌خان تبریزی معروف به قاسم‌خان صوراسرافیل به‌عنوان شهردار تهران انتخاب شد. او مالک روزنامه صوراسرافیل بود که در دوران مشروطه یکی از رسانه‌های مهم کشور به‌حساب می‌آمد. وی تا پیش از انتخاب‌شدن به‌عنوان شهردار، نمایندگی مجلس و وزارت را هم در دوران پهلوی تجربه کرده بود اما هنوز به‌عنوان یک روزنامه‌نگار شناخته می‌شد. صوراسرافیل نزدیک به 2سال شهردار تهران بود.
افتتاح تونل کندوان
تونل کندوان یکی از برنامه‌های مهم دولت در ابتدای دهه10 شمسی بود که در سال۱۳۱۴ شمسی آغاز شد و در ۲۷اردیبهشت ۱۳۱۷ به بهره‌برداری رسید. پیش از ساخت این تونل، راه میان کرج و چالوس در یک دوره پنج‌ماهه از سال، غیرقابل تردد بود. کار ساخت این تونل با ادوات و ابزار آن سال‌ها، 3سال به درازا کشید. موسسه مطالعات تاریخ معاصر در گزارشی می‌نویسد ابوالحسن عمیدی نوری گفته‌است: «گویی 2شرکت دانمارکی یا سوئدی بودند که قرارداد ساختمان آن را داشتند». موسسه مطالعات تاریخ معاصر در گزارش خود پیرامون ساخت این جاده آورده‌است: «انجام این کار با امکانات آن‌زمان و سردی هوا و کم‌بودن زمان کاری این ناحیه سردسیر، کاری بس بزرگ است که به‌دست کارگران ایرانی انجام شده‌است. هزینه ساخت این تونل 24میلیون و 853هزار و400تومان اعلام شده است».
بودجه ایران در سال1318
در اسفند‌ماه این سال بودجه ایران در سال1318 به تصویب مجلس رسید. به موجب این مصوبه، بودجه کشور از حیث درآمد 190096700ریال و از حیث هزینه 2613481987ریال تصویب شد.
برگزاری دادگاه آن 53نفر
بازداشت ۶نفر ،۴۰نفر ، ۳نفر و ۴نفر، معروف به جمع ۵۳نفر، بزرگ‌ترین دستگیری در دوران رضاشاه بود که در آن گروهی از زندانیان سیاسی در پروژه‌ای تحت عنوان شبکه حزب کمونیست در ایران، بازداشت و به زندان قصر منتقل شدند. بیشتر این زندانیان به مکتب‌ها و ایده‌های تازه ترجمه و مطرح‌شده از کمونیست گرایش داشتند. این53نفر اکثرا ایدئالیست بودند. در میان اسامی بازداشت‌شدگان نام‌هایی چون احسان طبری، تقی ارانی، رضا روستا، انور خامه‌ای و بزرگ علوی را می‌توان دید. در سال1317 دادگاه این 53نفر به اتهام تبانی و اقدام علیه امنیت ملی برگزار شد. محل برگزاری این محاکمه، دادگاه جنایی تهران به ریاست حسینقلی وحیدی بود. پس از قرائت کیفرخواست، غالب وکلای مدافع که تسخیری بودند متن کیفرخواست را تایید کردند و در نهایت 10نفر از متهمان به 10سال زندان انفرادی، 1نفر به 7سال، 3نفر به 6سال، 32نفر به 5سال، 7نفر به 4سال، یک نفر به 4سال‌ونیم، یک نفر به 3سال‌ونیم و 2نفر به 3سال زندان، محکوم و 2نفر تبرئه شدند. تعداد محکومان در دادگاه بیش از 53نفر بود.
ازدواج ولیعهد با خواهر شاه مصر
رضاشاه به‌دنبال قدرت بیشتر در سطح منطقه و جهان بود و از هیچ کاری برای افزایش این قدرت دست نمی‌کشید؛ از دیدار با آتاتورک ترکیه‌ای و تأثیرپذیرفتن از او گرفته تا وصلت با خانواده شاه مصر.
در خرداد‌ماه این سال دربار طی اطلاعیه‌ای رسمی اعلام کرد که قرار است محمدرضا (ولیعهد رضاشاه) با فوزیه (خواهر ملک‌فاروق؛ شاه مصر) ازدواج کند. با اعلام این خبر، کشور وضعیت ویژه‌ای به خود گرفت؛ چراکه قرار بود شخصی از کشوری دیگر به خاندان سلطنتی اضافه شود. برای شاه ایران مهم بود که عروسش نیامده، ایرانی‌الاصل محسوب شود؛ به همین دلیل، مجلس شورای ملی با تفسیر اصل37 متمم قانون اساسی، فوزیه را ایرانی‌الاصل اعلام کرد! در نهایت ولیعهد ایران در تاریخ 5اسفند این سال به همراه هیأتی برای ازدواج با فوزیه راهی مصر شد. در این سفر اسفندیاری (رئیس مجلس شورای ملی)، متین‌دفتری (وزیر دادگستری)، مظفر اعلم (وزیر امور خارجه)، محمدعلی مقدم (مدیرکل وزارت خارجه)، قاسم غنی (نماینده مجلس) و عباس مسعودی (نماینده مجلس و مدیر روزنامه اطلاعات) محمدرضا پهلوی را همراهی کردند. در نهایت در تاریخ 24اسفند‌ماه این سال، مراسم ازدواج محمدرضا پهلوی و فوزیه در کاخ عابدین قاهره برگزار شد.
وقتی ایران هواپیما می‌سازد
مرداد سال۱۳۱۷ نخستین هواپیمای ساخت ایران که از نوع «دی‌هاویلند تایگرمات» بود نخستین پرواز خود را انجام داد. این خبری بود که در آن سال رسانه‌ها منتشر کردند. یکی از کارهای مورد علاقه رضاشاه ساخت ادوات و ماشین‌آلات جنگی بود؛ به همین دلیل از سال‌ها قبل دستور ساخت کارخانه هواپیما‌سازی شهباز را صادر کرده بود. این شرکت تا نیمه‌های دهه۲۰ شمسی فعال بود و هر ماه یک فروند هواپیما می‌ساخت و به شرکت‌های هواپیمایی و ارتش تحویل می‌داد. البته بنا به گفته برخی مورخان، دلیل تعطیلی این کارخانه نه کمبود بودجه بلکه خسارات زیاد و سقوط هواپیماهای ساخت ایران بود.
