آرایش ِ آرایش تغییر کرد

مهتاب خسرو‌شاهی- خبرنگار

اگر از گروه افراد قانون‌شکن نبوده باشید، آخرین باری که آرایشگاه یا سلمانی رفته‌اید، به زمستان سال قبل و پیش از شروع کرونا برمی‌گردد. احتمالا در این فاصله درباره بسیاری از موارد، به‌خودکفایی رسیده‌اید. اما در ساخت لوازم آرایشی- بهداشتی هنوز و تا همیشه به بازار متکی هستیم. آخرین باری که برای خودتان وسیله‌ای آرایشی- بهداشتی خریده‌اید، به چه زمانی بازمی‌گردد؟ احتمالا به زمان خیلی دور... و به‌نظر می‌رسد تا چند وقت بعد هم نیازی به خرید کالای جدید ندارید. دلایل این تغییرات فقط به یک کلمه بازمی‌گردد:« کرونا» اما به همان نسبت، استفاده از لوازم بهداشتی مانند الکل و ماسک و... چند برابر شده است. صنعت لوازم آرایشی- بهداشتی هم مانند هر صنعت دیگری دستخوش تغییر شده اند که آمارها و گزارش‌ها، به‌خوبی گویای این تغییرات هستند.

در آرایش ایران چه می‌گذرد؟
آمارهای اعلام شده توسط خبرگزاری‌های داخلی و خارجی نشان می‌دهد که میزان استفاده از لوازم آرایشی، کاهش چشمگیری پیدا کرده؛ به‌طوری که میزان استفاده از لوازم آرایشی در ایران، 72درصد کاهش یافته است. دلایل این تغییر را می‌توان به این شکل فهرست کرد:
- در خانه می‌مانیم: وقتی قرار باشد از 7 روز هفته، 8 روز را در خانه بمانیم، دلیلی برای استفاده از لوازم آرایشی به‌ویژه از همه لوازم و به شکل مکرر وجود ندارد. تعطیل شدن دورهمی‌های دوستانه و خانوادگی و حتی کاهش مدت زمان حضور در محل کار نیز از دیگر دلایل کاهش استفاده از لوازم آرایشی است.
- افزایش قیمت: لوازم آرایشی تولید داخل، 15تا 30درصد و لوازم آرایشی خارجی، 40تا 100درصد افزایش قیمت داشته‌اند. بنابراین افزایش قیمت محصولات و از طرفی کم‌توان شدن مردم در خرید، از دلایل دیگر کاهش خرید و استفاده از لوازم آرایشی است.
 - توصیه به نظافت: از آنجایی که برای جلوگیری از ابتلا به کرونا، باید بارها دست و صورت را شست؛ استفاده از لوازم آرایشی، چندان مقرون به صرفه نیست. علاوه اینکه لوازم آرایشی می‌توانند به‌عنوان عامل ثانویه زمینه‌ساز‌ ابتلا به بعضی بیماری‌های پوستی شوند. برای مثال، تماس مکرر ماسک با صورت و حساس شدن پوست و استفاده از لوازم آرایشی، بروز ضایعات پوستی را تشدید می‌کنند.

چشم‌ها هنوز دیده می‌شوند
با اجباری شدن استفاده از ماسک در خارج از منزل، تنها چشم‌ و ابروها درمعرض دید قرار دارند. بنابراین اگرچه درمجموع آمار خرید لوازم آرایشی کاهش یافته ، اما خرید ادوات آرایشی مربوط به چشم مانند ریمل، خط چشم، سایه و... با افزایش 40درصدی روبه‌رو بوده است.

تقلبی‌ حمله کرده است
یک قدم پیش از کرونا، تحریم باعث توقف در ورود لوازم آرایشی خارجی به کشور شد. پس از آن نیز با بالا رفتن سرسام‌آور قیمت ارز خارجی روبه‌رو شدیم. به همین دلیل تقلبی‌ها، چه آنهایی که در شیشه‌ها و تیوپ‌های برندهای اصلی پر می‌شوند و چه آنهایی که تاریخ مصرف‌شان گذشته و با دستکاری دوباره وارد بازار می شوند، سلامت بسیاری را به خطر انداخته اند. هم‌اکنون با وجود کرونا و توقف ورود بسیاری از اقلام، این مسئله تشدید شده است. بنابراین بیش از پیش باید مراقب خرید و استفاده از لوازم آرایشی- بهداشتی بود. در این بین، آمار خرید لوازم آرایشی داخلی تا 30درصد افزایش یافته که عمده‌ترین دلیل آن ناتوانی خریدار برای خرید انواع خارجی است.

مصرف بهداشتی‌ها، افزایش یافته است
هرچه میزان استفاده از لوازم آرایشی کاهش یافته ، آمار استفاده از لوازم بهداشتی افزایش یافته است. در میان این اقلام، خرید انواع کرم‌های مرطوب‌کننده و چرب‌کننده پوست دست و صورت، کرم‌ها و لوسین‌های مورد استفاده برای درمان حساسیت پوستی، افزایش یافته است. دلیل آن را می‌توان بالا رفتن مصرف لوازم ضدعفونی‌کننده برای دست‌ها و یا شستن مکرر صورت دانست.

در دنیا چه می‌گذرد؟
تأثیرکرونا بر مصرف لوازم آرایشی محدود به ایران نیست. براساس آمار و اطلاعات ارائه شده توسط سایت «مکنزی» تغییرات در صنعت آرایشی- بهداشتی درسطح جهانی اتفاق افتاده است.
1/ افت فروش: میزان فروش جهانی محصولات آرایشی شامل رنگ‌مو، انواع لوازم آرایش صورت، انواع کرم‌ها، مراقبت‌کننده‌های مختلف پوست و مو و... کاهش یافته است. فروش 3‌ماهه نخست سال 2020میلادی شرکت‌های آرایشی بسیار ضعیف بوده است؛ به‌شکلی که بسیاری از آنها، مجبور به توقف خط تولید و یا کاهش دادن تعداد یا محدود کردن فعالیت‌ نمایندگی‌های خود شده‌اند. اگر بدانیم که فروش سالانه شرکت‌های آرایشی- بهداشتی، 500میلیارد دلار بوده است، متوجه خواهیم شد که افت فروش چطور می‌تواند به این صنعت ضربه وارد کند. این درحالی است که به پیش‌بینی این مرکز، افت فروش تا 3 و یا شاید 6ماهه نخست سال2021 میلادی نیز ادامه داشته باشد.
2/ تغییر، راه نجات: بسیاری از برندهای آرایشی- بهداشتی، پس از رکود تولید و فروش در بخش لوازم آرایشی، به سمت تولید لوازم بهداشتی تغییر جهت داده اند. این نکته حتی در تولید برندهای خصوصی چهره‌های معروف نیز دیده شده. تولید انواع ماسک، موادضدعفونی‌کننده دست و محصولات مشابه آنها ازجمله این تغییرات بود. نکته دیگر تغییر در تولید همان لوازم آرایشی است. تغییرات دیگری نیز به این شرح اتفاق افتاد:
- خط تولید رژلب به خط تولید «چرب‌کننده لب» تغییر یافت؛ محصولی که به جای رژلب قابل استفاده است.
- تغییر خط تولید ریمل به محصولات مراقبت‌کننده از چشم
- تغییر خط تولید عطر به تولید ژل‌ها یا دیگر محصولات ضدعفونی‌کننده
3/ سلامت، مقدم برزیبایی: نکته جالب دیگر اینکه بسیاری از افرادی که با شیوع و ادامه کرونا، از لوازم آرایشی چشم استفاده می‌کردند، این کار را نیز ترک کرده و یا به شکل چشمگیری کاهش دادند. این نشان می‌دهد نیاز به شست وشوی مکرر صورت و نگرانی از انتقال آلودگی از طریق لوازم آرایشی، باعث این تغییر الگو شده است. مصرف لوازم آرایشی در آمریکا طی سال 2020میلادی، 20تا 30درصد کاهش یافته که به‌نظر می‌رسد این آمار به 35درصد و بالاتر در سال میلادی جدید نیز برسد.
4/ آنلاین، نجات‌بخش بود: از شروع شیوع ویروس کرونا، فعالیت‌هایی توانستند به کارشان ادامه دهند که امکان فروش آنلاین را داشته و یا این امکان را فراهم کردند. براساس گزارش سایت مکنزی، در 4‌ماه منتهی به‌ماه آوریل 2020میلادی، میزان فروش آنلاین، تا 20درصد افزایش نشان می‌دهد که در چین این رقم برابر با 30درصد است.
5/ خرده‌فروش‌ها باختند: مانند بسیاری از مشاغل، ضرر اصلی متوجه خرده‌فروشان شد. براساس آمارها، در فروشگاه‌های فروش لوازم آرایش زنجیره‌ای در انگلیس، آمار فروش حضوری از 25مارس تا سوم آوریل 2020میلادی، دو سوم کاهش نشان می‌دهد. این درحالی است که در همین زمان بسیاری از خرده‌فروشان لوازم آرایشی مجبور به تعطیل کردن مغازه های خود شدند. نکته اینجاست که در همان موارد فروش نیز بیشتر لوازم بهداشتی به فروش می‌رفتند و فروش لوازم آرایشی، در 2 هفته نخست همین بازه زمانی، به شکلی نوسانی بین 50تا 70درصد کاهش یافته است.

کدام‌ها هنوز فروش می‌روند؟
استفاده از ماسک و پوشیده شدن بخش عمده‌ای از صورت، دورکاری، نبودن دورهمی‌های دوستانه یا خانوادگی و نیاز به شستن مکرر صورت، همگی دلایل اصلی کاهش مصرف لوازم آرایشی بین 55تا 75درصد طی سال گذشته میلادی بوده است. اما در یک نکته، افزایش مصرف دیده می‌شود. براساس آمار ارائه شده توسط سایت «علی‌بابا» یکی از سایت‌های خبری کشور چین، فروش لوازم آرایشی مربوط به چشم، 150درصد طی یک‌ماه منتهی به 18فوریه 2020افزایش یافته است. این مسئله نشان می‌دهد آرایش بخشی از صورت که  حالا بیش از هر زمان دیگری دیده می‌شود؛ هنوز هم در اولویت زندگی اجتماعی و توجه به زیبایی فردی قرار دارد. علاوه براین، آمارها این طور می‌گویند:
- بهداشتی‌ها ماندند: فروش محصولات مراقبت از پوست و مو، انواع شامپوی سر و بدن، لوسیون‌ها و کرم‌های بهداشتی و در یک جمع‌بندی کلی، همه محصولاتی که جنبه بهداشتی دارند، دچار افت نشدند. برای مثال فروش یک نوع صابون دست‌ساز معطر فرانسوی در یک هفته منتهی به 16‌ماه مارس 2020، 800درصد افزایش فروش نشان می‌دهد.
- آرام‌بخش‌ها ماندند: براساس آمار اعلام شده توسط کمپانی «زِلاندو»، یکی از شرکت‌های بزرگ تجاری فروش لوازم خانگی و طراحی داخلی در شهر برلین، فروش لوازمی مانند انواع شمع معطر، انواع عصاره‌های معطر، محصولات سم‌زدا، محصولات مراقبت از پوست و مو و ناخن، پس از شیوع کرونا، تا 300درصد افزایش یافت. اما آمار سایت آمازون بیانگر آن است که در سال 2019میلادی و پیش از وجود بیماری کرونا، الگوی فروش محصولات آرایشی- بهداشتی به‌گونه‌ دیگری بوده است. براساس آمار آمازون، میزان فروش محصولات مراقبت از ناخن(218درصد)، رنگ مو (172درصد) و محصولات مورد استفاده برای حمام و مراقبت از پوست بدن (65درصد) بالاتر از مقدار آن در ‌ماه مشابه آن در سال 2020میلادی، بوده است.

آنهایی که خواستند و خودکفا شدند
پس از تعطیلی سالن‌های آرایشی و سلمانی‌ها، آمار خرید وسایل مورد استفاده در منزل برای مراقبت و نظافت از خود (DIY) افزایش یافتند. 66درصد از افراد فعال در این حوزه(سالن‌های آرایشی و سلمانی‌ها)، به مکنزی گفته‌اند که نمی‌توانند به شرایط قبل از کرونا بازگردند و 36درصد نیز معتقدند پس از پایان کرونا می‌توانند به شرایط قبل بازگردند؛ اما این بازگشت قطعا زمان‌بر خواهد بود.

ماسک‌های همخوان آمدند
شاید این بخش بیشتر به طراحی مد و لباس مربوط باشد؛ اما از آنجایی که یکی از اصول بهداشتی مراقبت در برابر ابتلا به ویروس کرونا، استفاده از ماسک است؛ آن را در این بخش بررسی کردیم. پس از شیوع کرونا، طراحی انواع ماسک برای شرایط مختلف رونق گرفت. این مسئله تا جایی پیش‌ رفت که در طراحی لباس عروس، ماسک نیز طراحی شد. اتفاقی که قطعا سال‌ها بعد، در زمره موارد تولد یافته در دوره کرونا به‌حساب می‌آید. اگرچه ماسک‌های پارچه‌ای از نظر حفاظت اصلا مناسب نیستند، اما به‌عنوان بخشی از لباس اشخاص، با طرح‌های مختلف تولید شدند.

به جمع‌بندی برسیم
صنعت لوازم آرایشی- بهداشتی نیز مانند بسیاری از دیگر صنایع دستخوش تغییراتی شد. اگر بخواهیم شرایط ایجاد شده برای صنعت لوازم آرایشی- بهداشتی در دوره شیوع کرونا را جمع‌بندی کنیم، می‌توانیم آن را در 3 نکته  خلاصه کنیم:
1/ اینترنتی‌ها، توسعه یافتند: اگر تا پیش از شیوع ویروس کرونا، خریدهای اینترنتی جای خود را در بین مردم، به‌ویژه مردم بعضی از کشورهای دنیا باز کرده بود، اما پس از شیوع این بیماری، آنهایی که پیش از این با فروش اینترنتی با مشتری در ارتباط بودند، کمتر دچار آسیب شدند. آنهایی هم که توانستند به این خیل بپیوندند، توانستند از بلای کرونا، جان سالم به در ببرند. در کل، با شیوع کرونا، فروش اینترنتی، جایگاه خود را بیش از پیش در میان مردم بازکرد.
2/ نوآوری شتاب گرفت: کرونا نشان داد که زندگی انسان می‌تواند در لحظه تغییر کند. بنابراین باید بتوانیم زندگی را با همان سرعت، تغییر دهیم. تولید‌کنندگان، طراحان و سازندگان مد و لوازم آرایشی نیز دریافتند که باید پابه‌پای تغییر، محصولات خود را از نظر امکان نگهداری، ارسال و بسته‌بندی و... به‌روز کنند تا مصرف‌کننده بتواند آن را به‌راحتی خریداری و مصرف کند.
3/ سرمایه‌گذاری‌های نو: پس از افت فروش و یا تعطیلی بسیاری از مراکز فروش، بسیاری از فروش خطوط تولید کارخانه ها تولیدکنندگان به این نتیجه رسیدند که باید بتوانند درحوزه‌های مختلف سرمایه گذاری کرده و امکان تغییر در نوع تولیدات خود را مهیا کنند. برای مثال، تغییر خط تولید بسیاری از اقلام به تولید اقلام دیگری که بیشتر مورد استفاده قرار گرفته اند .