تهران انار دارد
بررسی وضعیت باغ‌های تهران و محصولات آن
زهرا رستگار مقدم_روزنامه نگار
انگور مهدی‌خانی، هلوی خلیل‌خانی، انار خوشرنگ، کاهوی سبز و پرچرب، کدوحلوایی شیرین، کدوی مسمایی و خیار قلمی دولابی، خرمالوی ریزدانه شیرین و اقسام سبزیجات معطر چون والک، گلابی کن پیچیده در عطر و طعم و سرآمد میوه‌های تهران، توت سفید که در ایران همتا نداشت. همه اینها حالا تنها خاطره‌ای گنگ از تهران است. محمدبن ابی‌طالب مجدی در کتاب زینت‌المجالس می‌نویسد: «از ارتفاعاتش غله و میوه نیکو می‌آید. ازجمله خربزه، انگور و انجیر آن نهایت لطیف است. تهران سبزی و میوه‌های خاص خود را داشت». نصرالله حدادی درباره باغ‌های تهران گفته است: «محوطه فعلی مجلس شورای اسلامی، باغ سردار ایروانی بود و خوشبختانه بخشی از آن هنوز هم در قلب تهران به همان صورت حفظ و نگهداری می‌شود. محوطه تاریخی میدان مشق، هنوز هم با درختان تناور خود، پذیرای پرندگان است و در بالادست این محل تاریخی، باغ نسبتا وسیع کلیسای انجیلی دارای صدها اصله درخت تناور است و پرندگان کمیاب در آن جست‌وخیز می‌کنند؛ باغ‌ها و درختانی که قدمت بعضی از آنها بیش از 150سال است». اما باغ‌های معروف تهران کجا هستند؟ آیا این شهر هنوز باغ دارد؟ آیا در این باغ‌ها هنوز می‌توان درختی بارور یافت که در هوای خودش نفس بکشد؟
باغ‌های تاریخی در دل تهران
2محوطه سفارت روسیه و انگلیس در خیابان فردوسی، هنوز هم بخشی از ریه‌های شهر تهران است و در اراضی شمال شهر، چون اوین، درکه، جماران، آجودانیه و نیاوران، هنوز باغ‌هایی مانده است. این تاریخ نشان از این واقعیت دارد که خاک تهران برای کاشت گونه‌هایی مساعد است. همین شد که اداره فضای سبز منطقه11 تهران 4باغ میوه در 15هزار مترمربع، در بوستان رازی ایجاد کرد. تصورش را بکنید در دل همین تهران شلوغ هنوز باغ‌هایی با درختان تنومند و سر به فلک‌کشیده و جوی‌های روان وجود دارد.
ریه‌های تنفسی اطراف تهران
تصور کنید در تهران هنوز باغ میوه وجود داشته باشد. از مهم‌ترین مکان‌های حوالی تهران که هنوز به باغ و میوه‌هایش شهره است تهراندشت و سرخاب است؛ میوه‌هایی که هرساله در بازارهای تهران و کرج عرضه می‌شوند. این منطقه به‌دلیل قرار گرفتن در پایین‌دست رشته‌کوه البرز و دره‌‌ای بزرگ، دسترسی خوبی به آب‌های زیرزمینی دارد. سرسبزی این منطقه باعث شده به بهشت ساوجبلاغ شهره شود. اما لازم نیست دور بروید. می‌توانید در همین تهران از باغ میوه‌های بومی ایران دیدن کنید. باغ گیاه‌شناسی با هدف حفظ ذخایر ژنتیک ارقام میوه بومی که کاشت و پرورش آنها رو به فراموشی می‌رود و تکثیر و معرفی آنها در زمینی به مساحت ۴/۵ هکتار طراحی و ایجاد کرده است. این امر باعث شده تا علاوه بر ایجاد زمینه آموزشی برای بازدیدکنندگان از باغ گیاه‌شناسی با تنوع میوه‌های بومی آشنا شوند. تعداد رقم‌های جمع‌آوری‌شده و موجود در باغ میوه ۳۴۶رقم است که شامل انگور، انجیر، ازگیل، انار، آلبالو، گیلاس، آلو، به، پسته، توت، زالزلک، زردآلو، سیب، زیتون، سنجد، گلابی، گردو، فندق، هلو، شلیل، عناب و... می‌شود. اما اگر در همان سمت غربی تهران مسیر را ادامه دهید به باغ سیب مهرشهر هم می‌رسید؛ یکی از جاذبه‌های گردشگری سرسبز و وسیع کرج که ریه تنفسی شهر است. این باغ ٣٤٠هکتار مساحت دارد و دارای ۷۰هزار اصله درخت میوه شامل گلابی، سیب، هلو، گردو و آلو است. این باغ که اسفندماه سال۱۳۹۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، گنجینه ژنتیک گیاهی و یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌های زیست‌محیطی و از جاذبه‌های گردشگری کلانشهر کرج است.
باروری درختان میوه در تهران
از نظر اقلیمی، تهران منطقه خاصی در ایران و حتی دنیاست. شهرستان‌های شمالی تهران و جنوبی از نظر زراعت خاکی، محصولات متنوعی تولید می‌کنند. مجتبی شادلو، رئیس اتحادیه باغداران تهران درباره وسعت باغ و محصولات پایتخت می‌گوید: «47هزار هکتار باغ در استان تهران قرار دارد. دماوند در تولید سیب، ملارد در تولید گلابی، شمیرانات در تولید گیلاس و آلبالو، رباط‌کریم در تولید انگور، ورامین در تولید پسته، فیروزکوه در تولید گردو و انار و شهریار در تولید گوجه، آلو، شلیل، هلو و... فعال هستند». به‌گفته شادلو سالانه حدود یک میلیون و 600هزار تن محصول تولید می‌شود. 326هزار تن میوه‌های هسته‌دار مثل آلبالو، گیلاس، گوجه‌سبز، آلو، هلو، زردآلو و قیسی؛ 70هزار تن انواع میوه‌های دانه‌ریز مثل انگور، توت درختی، توت‌فرنگی و تمشک؛ 12هزار و 129هکتار معادل یکصد و 53هزار و 23تن میوه‌های خشک مثل پسته و بادام و گردو؛ 24هزار تن میوه‌های نیمه‌گرمسیری مثل انجیر، خرمالو و زیتون سالانه تولید و برداشت می‌شود. تهران سهم 6درصدی از محصولات باغی کشور دارد. او می‌گوید: «میوه‌ها به میزان مصرف در تهران و بعد به شهرهای دیگر فرستاده می‌شوند. از آنجا که هر میوه‌ای ماندگاری مشخصی دارد، به همان نسبت می‌توان درباره مصرف آن نیز تصمیم‌گیری کرد. مثلا انار را می‌توان 3 تا 4ماه نگهداری کرد. اما میوه‌هایی که ماندگاری زیادی ندارند و باید به سرعت مصرف شوند، حتما به شهرهای دیگر فرستاده می‌شوند». در آبیاری این محصولات در شهرستان‌های بالادست از چشمه و آبی که از رشته‌کوه‌ها سرازیر می‌شود و در پایین‌دست از قنات و چاه‌هایی که مجوز بهره‌برداری دارد، استفاده می‌شود.
