گزارش
شکست بازهای کاخ سفید
حملات روز گذشته به شهرهای سوریه در حالی صورت گرفت که آمریکا و روسیه به وعده‌هایی که داده بودند عمل نکردند
درحالی‌که جهانیان در انتظار وقوع فاجعه‌ای بزرگ در شرق دریای مدیترانه بودند، سحرگاه دیروز «موشک‌های زیبا، جدید و هوشمند» آمریکا با سرعت بالایی به سوی شهرهای سوریه شلیک شد و بدون ایجاد خسارتی چشمگیر، پرونده تسلیحات شیمیایی ادعایی نظام سوریه را دست‌کم به‌طور موقت بست.
به این ترتیب خاورمیانه خطر آغاز بحرانی جدید را پشت سر گذاشته و جهانیان نفسی راحت کشیدند. این واقعه، اولین آزمون تندروهای جنگ‌طلبی چون جان بولتون مشاور امنیت ملی جدید آمریکا بود که به «بازها» مشهور هستند. او نتوانست سناریوی عملیات گسترده خود علیه سوریه را عملی کند. حمله آمریکا و متحدان غربی‌اش به سوریه، به اعتراف جیمزمتیس وزیردفاع ، فقط یک حمله نمایشی بود. اما چرا و چگونه دونالد ترامپ باز هم تغییر موضع داد و درحالی‌که یک روز قبل در توییتر خود تلویحا از حمله به سوریه عقب‌نشینی کرده بود، فرمان عملیات نظامی به این کشور را صادر کرد؟
بامداد موشکی دمشق
آمادگی مجدد افکارعمومی برای حمله آمریکا به سوریه، درحالی‌که بیش از 72ساعت از هشدارهای ترامپ می‌گذشت، زمانی ایجاد شد که نیکی هیلی، نماینده دائم آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل با برگزاری نشست خبری اعلام کرد: واشنگتن با متحدان اروپایی خود برای چگونگی پاسخ به نظام اسد به توافق رسیده است. به این ترتیب خبرنگاران مخصوص پوشش اخبار رئیس‌جمهور آمریکا به کاخ سفید فراخوانده شدند و تمام رسانه‌های بین‌المللی به انتظار آغاز سخنرانی ترامپ نشستند؛ سخنانی که در بامداد روز گذشته، با خبر صدور فرمان حمله به سوریه آغاز شد.
درحالی‌که اندکی از شروع سخنان ترامپ نگذشته بود، منابع محلی سوریه از شنیده شدن صدای چندین انفجار بزرگ در دمشق خبر دادند؛ انفجارهایی که مقدمه یک ساعت حملات موشکی فشرده از سوی آمریکا، انگلیس و فرانسه به 4شهر سوریه بودند. به گفته اسکای نیوز عربی، صدای انفجارها به حدی زیاد بود که ساکنان مناطق مرزی کشورهای همسایه سوریه، همگی قادر به شنیدن صدای این انفجارها از فواصل دور بودند. بلافاصله بعد از پایان سخنان ترامپ و درحالی‌که حملات ادامه داشت، نوبت به ترزا می رسید تا او هم ادعاهای رئیس‌جمهور آمریکا درباره استفاده نظام سوریه از تسلیحات شیمیایی را تکرار کند و از نقش نیروهای نظامی کشورش در عملیات سوریه سخن بگوید.
با گذشت دقایقی از آغاز حملات، شبکه سی‌ان‌ان به نقل از یک مقام آگاه در پنتاگون مدعی شد: هدف از حملات صرفا پایگاه‌های نظامی، چند فرودگاه و مراکز علمی پژوهشی است که گفته می‌شود با برنامه تسلیحات شیمیایی سوریه در ارتباط هستند و خبری از حمله به قصر ریاست‌جمهوری دمشق و یا سایر پایگاه‌های راهبردی این کشور نخواهد بود. خبری که طی ساعت‌های بعد به روش‌های مختلف از سوی مسئولان متعدد آمریکایی، انگلیسی و فرانسوی تأیید شد و به گفته شبکه الجزیره، پیام واضحی را به افکارعمومی جهان ارسال کرد؛ غرب به‌دنبال رویارویی با روسیه یا حتی ایران نبوده و این حملات محدود است.
از سوی دیگر، شبکه فاکس نیوز هم در بیان جزئیاتی از حملات به سوریه، مدعی شد:« جنگنده‌های آمریکایی از پایگاه‌های هوایی العدید (قطر) و اینجرلیک (ترکیه) به پرواز درآمده‌اند، اگرچه این خبر از سوی دولت آنکارا تکذیب شد و بکیر بوزداغ، سخنگوی دولت ترکیه گفت: به هیچ عنوان از حریم هوایی ترکیه و پایگاه اینجرلیک برای حمله به سوریه استفاده نشده است.
پایان حملات سه‌جانبه به سوریه، همزمان بود با آغاز سخنان جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا؛ سخنانی که به باور بسیاری از تحلیلگران از موضعی متفاوت نسبت به ترامپ و متحدان اروپایی وی و بیشتر با هدف توجیه اخلاقی و قانونی حملات بیان شد. متیس ضمن تأکید بر اینکه از به کارگیری تسلیحات شیمیایی از سوی نظام سوریه در دوما اطمینان کامل دارد، گفت: حملات هوایی به اهدافی در سوریه فقط یک‌بار صورت گرفته و برنامه‌ای برای حملات بیشتر وجود ندارد.
روسیه در پاسخ چه کرد؟
درحالی‌که برخی مقام‌های روس، ازجمله سفیر این کشور در لبنان، نسبت به تهدیدهای دولت آمریکا واکنش جدی نشان داده و گفته بودند «آتش را با آتش جواب می‌دهیم»، اما با گذشت دقایقی از حملات سه‌جانبه آمریکا، فرانسه و انگلیس به سوریه مشخص شد مسکو عزم جدی برای برخورد با متجاوزان نداشته و در درگیری‌ها دخالت نخواهد کرد؛ امری که در کنار عدم‌حمله به هیچ‌یک از پایگاه‌های این کشور در سوریه نشان از حصول نوعی توافق غیرعلنی میان غرب و روسیه برای جلوگیری از رویارویی نظامی داشت.
اولین واکنش روس‌ها به حملات، از زبان وزارت خارجه این کشور بیان شد: آمریکا و متحدان اروپایی این کشور با حملات اخیر به سوریه، تمام قوانین بین‌المللی را زیر پا گذشته‌اند! از سوی دیگر، سفیر روسیه در آمریکا نیز لحظاتی بعد از انتشار بیانیه پنتاگون و اعلام پایان حملات گفت: یک سناریوی از پیش طراحی شده اجرایی شده است، یک‌بار دیگر ما تهدید شده‌ایم. ما هشدار دادیم که چنین اقداماتی بدون پیامد نخواهد بود. توهین به رئیس‌جمهور روسیه غیرقابل‌قبول است. آمریکا، بزرگ‌ترین مالک زرادخانه تسلیحات شیمیایی است و حق این را ندارد که دیگر کشورها را مقصر بداند.
واکنش‌ها به حملات
درحالی‌که بخش عمده کشورهای جهان عرب و اسلام حملات غرب به پایتخت سوریه را محکوم کردند، حمایت عربستان سعودی، قطر، بحرین و امارات از این حملات توجه و البته انتقادات گسترده کاربران عرب شبکه‌های اجتماعی را به همراه داشت. در این زمینه، میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان ضمن محکومیت حملات سوریه گفت: هرگونه نقض حاکمیت ملی کشوری عربی به هر دلیلی که باشد از سوی ما مورد قبول نیست. وزارت خارجه مصر هم در موضعی که انتقادات کاربران سعودی را به همراه داشت از تحولات سوریه و احتمال تأثیر منفی آنها بر روند توافق‌های کاهش تنش ابراز نگرانی کرد.
اما عدم‌همراهی با موج رسانه‌ای حامی حملات سوریه منحصر به جهان عرب نبود و حتی بسیاری از کشورهای اروپایی، ازجمله سوئد، یونان و کانادا اقدامات خارج از چارچوب شورای امنیت را برای استقرار جهانی خطرناک توصیف کردند. روزنامه رای‌الیوم در گزارش خود نوشته است: آمریکا به وضوح از همراه کردن جهان با خود ناکام بوده و حتی نتوانست موضع آلمان را تغییر دهد.
چرا آمریکا تهدیدهای خود را عملی نکرد؟
اگرچه در پایان موشک‌های تاماهوک و کروز آمریکا روانه شهرهای سوریه شدند، اما بر هیچ‌کس پوشیده نماند که تهدیدهای فاجعه‌بار واشنگتن در نهایت عملی نشد و بحران جدیدی در سوریه به بار نیامد. طی ساعت‌های گذشته بسیاری از رسانه‌ها و تحلیلگران، هر یک از منظر خود تلاش کرده‌اند پاسخی به این پرسش دهند که چرا تهدیدهای آمریکا محقق نشد، آیا این امر چنان‌که در گزارش وال‌استریت ژورنال گفته شده به نگرانی از احتمال واکنش روسیه و ایران مربوط است و یا باید علت آن را در سطوح پیچیده‌تری جست‌وجو کرد. دونالد ترامپ روز گذشته باز هم جهان را در موقعیت بیم و امید قرار داد؛ بیم از تکرار فاجعه‌ای بزرگ و امید به گفت‌وگو. او در بخشی از سخنان خود بعد از صدور فرمان حملات شبه‌نمایشی به سوریه گفت: امیدوارم در روزی از روزها با روسیه و شاید با ایران، توافق کنیم و شاید هم هیچ‌وقت این امر اتفاق نیفتد.
