ابومهدی مهندس؛ مرد همیشه در میدان

سال گذشته در نخستین ساعات بامداد 13دی‌ماه، ابومهدی مهندس، نایب‌رئیس سازمان حشد شعبی به‌همراه سردار قاسم سلیمانی در نزدیکی فرودگاه بغداد، توسط نیروی هوایی ارتش آمریکا به شهادت رسید. بسیاری از شهادت او به‌عنوان نقطه عطفی در تاریخ مقاومت عراق علیه ائتلاف غرب به رهبری آمریکا یاد می‌کنند.
جمال جعفر محمد علی آل ابراهیم، مشهور به ابومهدی مهندس در سال1954 در شهر بصره به دنیا آمد. او پدری عراقی و مادری ایرانی داشت. جمال در 19سالگی برای تحصیلات عالیه وارد دانشگاه بغداد شده و 4سال بعد، مدرک خود را در رشته مهندسی تکنولوژی از این دانشگاه دریافت کرد. ریشه مشهور شدن او به لقب «مهندس» نیز به همین نقطه بازمی‌گردد. ابومهدی بلافاصله پس از خروج از دانشگاه، برای مدتی در تاسیسات صنایع آهن و فولاد عراق در بصره مشغول به‌کار شد؛ اگرچه گرایش او به سیاست، به کلی مسیر زندگی‌اش را از کارخانجات صنعتی دور کرد. مهندس از سنین نوجوانی به حزب‌الدعوه (مهم‌ترین تشکل سیاسی-مذهبی شیعیان عراق) پیوسته بود و به گفتمان این جریان برای اصلاح وضعیت عراق باور داشت. او در سال1980 و پس از قدرت گرفتن صدام حسین، عراق را به مقصد کویت ترک کرد، چرا که صدام حزب‌الدعوه را اصلی‎ترین تهدید علیه خود می‌دانست و بر این اساس، فشارهای بی‌سابقه‌ای را علیه اعضا و حتی بدنه اجتماعی حامی حزب آغاز کرده بود؛ فشارهایی که نقطه اوج آن، اعدام آیت‌الله محمدباقر صدر، روحانی برجسته شیعی و ازجمله مؤسسان اصلی حزب‌الدعوه بود. دوران اقامت مهندس و بسیاری دیگر از جوانان مبارز عراقی در کویت، نقطه عطفی مهم برای سازماندهی و شبکه‌سازی مخالفان حزب بعث در عراق بود. این جریانات طی سال‌های اولیه دهه80 با هدایت روحانیت شیعه عراق به گفتمانی منسجم برای مبارزه با صدام دست یافتند؛ گفتمانی که تنها محدود به استبداد حزب بعث نبود و دیدگاه روشنی هم در قبال استعمار غربی داشت. ابومهدی مهندس در این مقطع از زندگی خود سلسله اقدامات مهمی را علیه منافع غرب (مخصوصا آمریکا، انگلیس و فرانسه) در سطح منطقه خاورمیانه آغاز کرد؛ اقداماتی که خشم این کشورها را درپی داشته و درنهایت، منجر به خروج او از کویت شد. جالب آنکه دستگاه قضایی کویت در سال1983 و در دادگاهی غیابی برای مهندس حکم اعدام صادر کرد. به این ترتیب تقابل میان غرب و نظام‌های وابسته منطقه با ابومهدی مهندس، جوان 30ساله عراقی در این مقطع وارد مرحله جدیدی شد. او دیگر مجاهدی تحت تعقیب بود که فعالیت‌هایش نه‌تنها برای نظام بعثی عراق، بلکه برای کلیت استعمار در منطقه نگران‌کننده به‌شمار می‌آمد.
در این مرحله دیگر پایگاه امنی جز ایران باقی نمانده بود؛ به این ترتیب فرمانده جوان عراقی به همراه سایر مجاهدین این کشور عازم ایران شدند. این مجموعه، هسته اولیه سپاه بدر را تشکیل دادند؛ سپاهی متشکل از مجاهدین عراقی که دوشادوش رزمندگان ایران علیه ارتش بعث جنگیدند و در برخی مقاطع، نقش بسیار مهمی در مقابله با اجرای طرح‌های نظامی صدام و متحدانش ایفا کردند. پایان این مرحله پر فراز و نشیب از زندگی مهندس با سقوط نظام صدام، دشمن دیرین مبارزان عراقی همراه بود. او در سال2003 به‌همراه سایر شیعیان عراقی بار دیگر به وطنش بازگشت و 2سال بعد، با شرکت در لیست نامزدهای مورد حمایت حزب‌الدعوه به ریاست نوری‌مالکی، موفق به ورود به پارلمان عراق شد. با وجود آنکه دیکتاتوری بعث، مهم‌ترین مانع رشد و توسعه عراق، دیگر از بین رفته بود، اما هنوز هم موانع مهمی بر سر راه این کشور برای استقلال و پیشرفت وجود داشت. موانعی که باعث شد مهندس خیلی زود راه خود را از کرسی‌های پارلمانی جدا کرده و بار دیگر به میدان نبرد بازگردد.

فرماندهی حشد شعبی
مهندس ازجمله نیروهای سیاسی عراقی بود که همواره نسبت به خلأ‌های امنیتی ایجاد شده توسط آمریکا پس از اشغال عراق هشدار می‌داد. به باور این نیروها، فروپاشی ساختار امنیتی عراق و عدم‌بازسازی مناسب آن به‌دلیل نفوذ آمریکا و البته وابستگی‌های شدید دولت جدید بغداد، می‌توانست پیامدهای خطرناکی برای آینده این کشور داشته باشد. مجموعه این پیش‌بینی‌ها در سال2014 به تحقق پیوست و گروه تروریستی داعش موفق شد ظرف مدت محدودی، با شکست سنگین ارتش و سازمان اطلاعات عراق بر بخش بزرگی از خاک این کشور مسلط شود. در این مقطع، مرحله دیگری از زندگی ابومهدی مهندس آغاز شد؛ مرحله‌ای که می‌توان آن را مبارزه با تروریسم یا فرماندهی حشد شعبی (بسیج مردمی) نامید.
این نیروی نظامی بزرگ به فاصله کوتاهی پس از سقوط استان موصل، با پیام مرجعیت نجف و فرمان نوری مالکی، نخست‌وزیر وقت توسط گروه‌های مجاهد عراقی سازماندهی و تشکیل شد؛ همان گروه‌هایی که پرچمدار مبارزه با نظام بعث بودند و بعدها سپاه بدر را در ایران تاسیس کردند. ریاست این سازمان با فالح الفیاض بود، اما به گواه بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان عراقی، فرمانده حقیقی حشد همواره در اختیار ابومهدی مهندس قرار داشت. به روایت شبکه المیادین، مهندس از پذیرش ریاست سازمان خودداری کرد، چرا که ترجیح می‌داد بخش اصلی وقت خود را در جبهه‌های نبرد بگذراند.
ابو مهدی مهندس علاوه بر فرماندهی مجموعه نیروهای حشد، در شکل‌گیری برخی زیر مجموعه‌های خاص این نیرو، ازجمله کتائب حزب‌الله نقش اساسی داشت. ابومهدی مهندس در تمام سال‌هایی که می‌توان آن را «یک عمر جهاد» نامید، در کنار سردار قاسم سلیمانی بود و یکی از نزدیک‌ترین مشاوران او به‌شمار می‌آمد. تصاویر حضور مستقیم این 2 فرمانده در کنار هم در جبهه‌های نبرد علیه تروریسم، یکی از نقاط ماندگار تاریخ عراق و حتی منطقه خاورمیانه است. رابطه این 2 فرمانده مقاومت به‌گونه‌ای بود که مهندس در مصاحبه‌ای به زبان فارسی از «افتخار سربازی برای حاج ‌قاسم» سخن گفت. جالب آنکه تقدیر، پایان راه جهاد این فرمانده را نیز در کنار هم قرار داده بود؛ وقتی که ابو مهدی در بامداد 13دی98 برای استقبال از یار دیرینش به فرودگاه بغداد رفت ساعاتی بعد، با حمله پهپادی ارتش آمریکا، به ‌شهادت رسید.