تعطیلی دنباله‌دار

زهرا رستگار مقدم_مائده امینی
روزنامه نگار

آموزش و پرورش به‌تازگی خبر داده فعلا قصد بازگشایی مدارس را ندارد. این اظهارنظر زمانی مطرح شد که با کاهش آمار مرگ‌ومیر و نزدیکی به فصل امتحانات دغدغه بازگشایی مدارس دوباره خانواده‌ها را نگران کرده بود. اما واقعا مدارس چه زمانی بازگشایی خواهند شد؟ آیا بچه‌های ما دوباره با کوله‌هایشان از خانه بیرون خواهند رفت و سر کلاس حاضر خواهند شد؟ با طولانی‌شدن پاندمی کرونا این سؤال همواره و شاید هر روز ذهن بسیاری را درگیر کند. از این‌رو لازم دیدیم با معلم‌ها، کارشناسان و کارکنان آموزش‌وپرورش در این‌باره صحبت کنیم و نظر آنها را درباره آغاز به‌کار مدارس جویا شویم. از نگاه این افراد، با وجود نگرانی دانش‌آموزانی محروم از تحصیل در شرایط فعلی و اهمیت سلامت دانش‌آموزان در این بزنگاه تاریخی، نظرات حول این محور قابل بررسی و مداقه است که مدارس امکان فراهم‌کردن شرایط لازم در اجرای کامل پروتکل‌ها را نداشته و امید به این نیست تا سال تحصیلی آتی مدارس بازگشایی شوند. اما واقعا نگاه این کارشناسان درباره آینده تحصیلی دانش‌آموزان با توجه به شرایط فعلی چیست؟

فقر پروتکل‌‌های بهداشتی در مدارس

 محبوبه زین‌الدین بیدمشکی_کارشناس آموزش
مدارس حداقل تا پایان نیم‌سال تحصیلی دوم، به روال عادی برنخواهند گشت؛ صلاح کار هم این نیست که برگردند. سلامت جامعه گسترده‌ای درگیر این بازگشایی است و امکان تضمین آن برای آموزش‌وپرورش وجود ندارد، چراکه کلاس‌های در اختیار فعلی عموما شلوغند و تراکم دانش‌آموزان در آنها بالاست.  تصور کنید، از ابتدای اسفند سال گذشته ناگهان همه سیستم آموزشی به فضای تازه و غریبی پرت شد. طبیعی بود که در ابتدای راه، این تغییر ناگهانی، فراهم نبودن زیرساخت‌ها و فقدان تجربه کافی، کار تدریس را برای معلمان و فرآیند یادگیری را برای دانش‌آموزان دچار مشکل کند، اما به‌نظر می‌رسد هرقدر که در آموزش به شیوه مجازی بیشتر جلو می‌رویم، در پیداکردن راه‌های خلاقانه متناسب با این آموزش، مهارت بیشتری پیدا می‌کنیم. من بر این باورم که امروز، امکان برگزاری کلاس حضوری به هیچ صورتی برای سیستم آموزشی کشور فراهم نیست. برای مثال مدارس هنوز که هنوز است به مواد ضدعفونی‌کننده کافی تجهیز نشده‌اند یا نیروی خدماتی کافی برای مراقبت از سلامت و نظارت بر کیفیت رعایت کردن پروتکل‌ها وجود ندارد. از سوی دیگر جمعیت دانش‌آموزان آنقدر بالاست که حتی امکان تقسیم آنها به گروه‌های کوچک‌تر برای از سرگیری آموزش حضوری وجود ندارد، چراکه گاهی برای یک ساعت درسی باید مباحث ثابتی را برای - مثلا - چهار گروه پنج نفره بارها و بارها درس داد. این روند هم معلم را مستهلک می‌کند و هم تعداد سرفصل‌هایی که الزام تدریس آنها وجود دارد را به حداقل می‌رساند. درباره امتحانات هم به‌نظر می‌رسد امتحان‌های نهایی قطعا حضوری برگزار خواهند شد، اما امتحان‌های دیگر - مثل میان‌ترم یا پایان‌ترم- فعلا به شکل غیرحضوری برگزار می‌شوند که احتمال تغییر شیوه برگزاری آنها به «حضوری» وجود دارد؛ اگر اندکی شرایط شیوع ویروس در کشورمان بهتر شود، به‌ویژه که تجربه برگزاری کنکور کارشناسی، کنکور کارشناسی‌ارشد و دکتری اکنون در اندوخته برگزار‌کنندگان ذخیره شده است. البته پر بیراه نیست که بگوییم ترکیب آموزش غیرحضوری و آزمون حضوری می‌تواند به نوعی موجب ایجاد بی‌عدالتی شود و شاید بهتر باشد برای امتحان‌ها هم دنبال راهکار خلاقانه‌تری باشیم. این جست‌وجوی راه‌حل هم فقط در این مسئله خلاصه نمی‌شود و در بعدهای دیگر نیاز آن به وفور حس می‌شود. مثلا تغییر شیوه آموزش حضوری به مجازی، اگرچه می‌تواند سلامت شهرنشینان را تضمین کند، اما دریافت خدمات آموزشی را برای تعدادی از دانش‌آموزان در روستاها و شهرهای کوچک غیرممکن می‌کند؛ جمعیتی که شاید تنها راهی که امروز برایشان باقی مانده، پناه بردن به رسانه ملی است که این رسانه‌ها هم به‌نظر می‌رسد چندان دغدغه توسعه و تقویت آموزش در کشور را ندارد.

بازگشایی مدارس دور از انتظار است

دکتر علیرضا عابدین_کارشناس آموزش
 به‌نظر نمی‌رسد مدارس تا پایان سال تحصیلی جدید، باز شوند و شیوه آموزش به شیوه سابق(‌حضوری)‌برگردد؛ اتفاقی که بدون شک به صلاح همه جامعه درگیر سیستم آموزشی و حتی به صلاح همه کشور است. شاید در بهار امسال با بهتر شدن شرایط بتوان به برگزاری حضوری صرفا آزمون‌ها، یا برگزاری اندک جلسات معدودی در محل مدرسه، دانشگاه و... امیدوار بود. اساسا امسال می‌تواند تبدیل به مبدا تاریخی در آموزش کشور شود. من معتقدم که آموزش ما از این به بعد با تعاریف تازه‌ای مواجه خواهد شد؛ بعد از کرونا و قبل از کرونا. الگوی روش‌های آموزش، حضور در کلاس، شیوه‌های درس‌‌خواندن، ارائه تکالیف، دریافت تکالیف و حتی شیوه ارزیابی در آینده‌ای نه چندان دور تغییر خواهد کرد. امروز - خواسته یا ناخواسته - یاد گرفته‌ایم که بیش از هر زمان دیگری فناوری را در خدمت آموزش به‌کار بگیریم و از آن در کلاس درس استفاده کنیم. این تغییر رویکرد، هم حُسن دارد و هم عیب. حُسن ‌آن از این قرار است که سیستم گسترده موجود در کشور یاد می‌گیرد که با وجود همه مشکلات چطور آموزش را در جریان نگه ‌دارد و یادگیری‌ را متوقف نکند، اما از سوی دیگر مشکلی که آموزش‌های‌ آنلاین با آن مواجهند، از بین رفتن امکان تعامل چشمی و حضوری است. هم‌اکنون تنها امتحانات نهایی دانش‌آموزان است که احتمالا با الزام سیاستگذار به شکل حضوری برگزار خواهند شد. وضعیتی که امروز با آن مواجه هستیم نشان‌دهنده این است که «سلامت» محصلین برای سیاستگذار ما مهم‌ترین پارامتر برای تصمیم‌گیری است، چرا که بازگشایی دوباره و حتی موقت مدارس می‌تواند خطرهای زیادی با خود به همراه داشته باشد، به‌خصوص که تجربه نشان داده به محض اینکه اندکی امور به روال عادی برمی‌گردد، عده‌ای نسبت به رعایت قوانین و پروتکل‌های بهداشتی با سهل‌انگاری بیشتری رفتار می‌کنند و موج‌های تازه‌ای از بیماری دوباره ایجاد می‌شود. من هم مثل بسیاری از افراد بر این باورم که مدارس باید بعد از پایان یافتن این پاندمی بازگشایی شوند اما در این میان متأسفانه کم نیستند دانش‌آموزانی که نه‌تنها از حداقل امکانات برای برقراری کلاس‌های آنلاین بهره‌مند نیستند بلکه حتی اگر ابزار هم در اختیارشان قرار گیرد، شیوه استفاده از آن را نمی‌دانند و نقش رسانه ملی در این میان پررنگ می‌شود. اجازه دهید که درباره تدریس رشته شیمی در مقطع متوسطه دوم (آنچه خودم در آن تخصص دارم)‌ مثالی بزنم. معلمانی که به‌عنوان مدرس در برنامه‌های این رسانه شرکت می‌کنند، چندان به پوشش همه سرفصل‌های کتاب درسی پایبند نیستند. دبیرانی که زحمت می‌کشند و در این رسانه به‌صورت آنلاین کلاس خود را برگزار می‌کنند نباید با محتوای کتاب، چالش‌های درسی و... بیگانه باشند و همه مسیرها را به سمت کنکور هدایت کنند. در سوی دیگر این ماجرا، نباید فراموش کنیم که انتقال همه مباحث تدریس حضوری به پلت‌فرم‌های آنلاین، بدون انعطاف، خلاقیت و تغییر ممکن نیست و کیفیت آموزش را به حداقل می‌رساند.

مدارس،‌ گزینه آخر بازگشایی باشند

شریف کامیابی_عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان 
احتمال بازگشایی مدارس را بسیار ضعیف می‌بینم. شواهد موجود حکایت از آن می‌کنند که مدارس و دانشگاه‌ها احتمالا یکی از آخرین مکان‌هایی هستند که در روزگار کرونا بازگشایی خواهند شد. امکانات موجود در مراکز آموزشی ظرفیت رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مدرسه‌ها را ندارد. دانش‌آموزان در فضاهای کوچک و نزدیک به هم با تراکم بالا قرار دارند و حتی سرویس‌های بهداشتی مدارس از بهداشت کافی برخوردار نیست. در روزهای عادی، زمانی که یک دانش‌آموز دچار سرماخوردگی می‌شد، به شکل زنجیره‌ای سایر دانش‌آموزان نیز بیمار می‌شدند. چنین تجربه‌‌ای این واقعیت را عیان می‌کند که درصورت ابتلای چند نفر به کرونا در مدارس، تمام دانش‌آموزان در معرض این بیماری قرار می‌گیرند و حتی ممکن است کل مدرسه آلوده شود. منطق حکم می‌کند مدارس تا زمان ریشه‌کن‌شدن کامل ویروس کرونا بسته بمانند و تکیه نظام بر آموزش‌های غیرحضوری باشد. در این میان نباید فراموش کرد که سیستم آموزش در ایران مطابق با تغییرات روز دنیا، رشد نکرده است، این سیستم اگرچه از برخی جهات خود را به‌روز کرده، اما در سیستمی همچون ارزشیابی و استفاده از فناوری، شاهد هستیم که هیچ تغییر مثبتی رخ نداده است. چنین مشکلاتی در گذر زمان انباشته شده‌اند و به همین دلیل امکان اقدام درست در شرایط بحران کرونا از آن سلب شده است. سیستم آموزشی ما باید از سال‌های گذشته که بسیاری بر تغییر ساختار مدارس و سیستم آموزشی تأکید داشتند، با تغییرات همراه می‌شد. هرچند تغییر در این سیستم به‌عنوان یک اصل اساسی مدام مورد تأکید قرار می‌گیرد، اما برخی از مافیاهای آموزشی چنان بر سیستم آموزشی اثر می‌گذارند که مانع تغییر و رشد این سیستم می‌شوند. بر این اساس می‌توان کرونا را اتفاقی مثبت برای آموزش‌وپرورش قلمداد کرد که به اجبار فضاهای آموزشی را از محدوده مدارس به سایر فضاها نیز گسترش داده است، ولی عدم‌آمادگی برای گسترش این فضاها در برخی موارد موجب افت تحصیلی دانش‌آموزان شده است. اما اگر از دریچه‌ای دیگر به این ماجرا نگاه کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که کرونا فرصت را برای تغییر در سیستم آموزشی ایران مهیا کرده است. حالا وقت آن است که مسئولان و معلمان از این فرصت استفاده و تغییر را مطالبه کنند، البته این تغییر نیازمند به بازنگری جدی در آموزش‌وپرورش دارد تا آموزش در شکل و شمایلی دیگر مورد قبول واقع شود. درنهایت هم باید تأکید کنم که با وجود تمام مشکلات ایجاد‌شده در مسیر آموزش به‌دلیل کرونا، مدارس باید آخرین گزینه بازگشایی در دوران پاندمی باشند.

بازگشایی مدرسه به شرط تزریق واکسن 

محمد مفتاحی_دبیر و کارشناس آموزشی
دبیران و کارکنان آموزش‌وپرورش تحت امر این وزارتخانه بوده و حتی اگر تصمیمی خلاف میل و نظر آنها گرفته شود، ملزم به رعایت و اجرای دقیق آن هستند. 
هر سال درباره اینکه مدارس از نیمه شهریورماه آغاز به‌کار کنند، بحث بود و بسیاری با این طرح مخالفت کرده و دلایل خود را مطرح کرده‌اند. با این حال امسال بدون دلیل خاصی این اتفاق، بعد از سال‌ها جدل، رخ داد و چون وزارتخانه چنین تصمیمی گرفته بود، همه تابع این امر بوده و متأسفانه شرایطی ایجاد شد که خوشایند همگان نبود؛ شیوع دوباره ویروس کرونا. هم‌اکنون نیز تصمیمات لازم در این‌باره را ستاد مبارزه با ویروس کرونا اتخاذ کرده و آموزش‌وپرورش بنا بر آن تصمیم، کارکنان را ملزم به رعایت خواهد کرد. این تصمیمات هرچند نامعقول باشند، لازم‌الاجرا هستند. اما به‌نظر خطری که در ابتدا گفته می‌شد نوجوانان و کودکان را تهدید نمی‌کند و باعث شده بود خانواده‌ها با اطمینان بیشتری فرزندان‌شان را به مدرسه بفرستند، در همین مدت، کمرنگ و گریبانگیر این گروه‌های سنی نیز شد. با این رویه خانواده‌ها بیش از پیش نگران سلامت فرزندان‌شان شدند. بنا به آماری که من در کلاس‌هایم به آن دست پیدا کرده‌ام، تقریبا 30درصد هر کلاس غایب هستند. از سوی دیگر با پیگیری‌های معلم از مدیر و دفتر مدرسه به معلم توصیه می‌شود که سختگیر نباشند و چون دانش‌آموزان هنوز با مشکلاتی مثل نبود اینترنت و دسترسی‌هایی از این دست برای حضور در کلاس‌های آنلاین روبه‌رو هستند، با دانش‌آموز و خانواده او مدارا کند. در چنین شرایطی وظیفه ما چیست؟ بسیاری از خانواده‌ها درصورتی که مدارس بازگشایی شود، در کلاس حاضر نخواهند شد؛ همانطور که در بازگشایی مدارس، ابتدای امسال کسی سر کلاس‌ها حاضر نشد. این وضعیت البته از سوی کارشناسان و بازرسان آموزش‌وپرورش نیز رؤیت و بررسی شد. به‌نظر مادامی که شرایط چنین است، در بر همین پاشنه می‌گردد. مردم از حضور در اجتماعات هراس دارند و از هر رفت‌وآمدی خودداری می‌کنند. از سوی دیگر گرفتاری خانواده‌ها در شرایط فعلی باعث می‌شود دولت قادر به اجبار مردم در رعایت دستورالعمل‌هایی نباشد. حتی در مواردی بچه‌ها نه‌تنها به مدرسه نیامدند که ثبت‌نام هم نکردند. در رودررویی با چنین موانعی دولت نمی‌تواند خانواده‌ها را مجبور به حضور فرزند‌ش در مدرسه کند. با توجه به اینکه در آستانه فصل زمستان قرار داریم، احتمال ابتلا به آنفلوآنزا نیز افزایش پیدا کرده و بسیاری مشکوک به کرونا خواهند بود. هزینه آزمایش کرونا نیز رقمی نیست که خانواده‌ها به‌راحتی قادر به پرداخت آن باشند. بنابراین پزشکان با توجه به مشابهت علائم آنفلوآنزا و کرونا در بعضی موارد توصیه می‌کنند که بیمار خود را قرنطینه کند و اینطور درنظر بگیرد که مبتلا به کرونا شده است. در این شرایط، بازگشایی مدارس چندان منطقی و درست به‌نظر نمی‌رسد. شاید بتوان این احتمال را در نیمه دوم سال تحصیلی، یعنی پس از تعطیلات فروردین و در بهار هم مورد بررسی قرار داد. تا آن زمان شاید وضعیت واکسن مشخص‌تر شده و نوع جهش و تغییر شکل ویروس منطقی‌تر.
از آنجا که کلاس‌ها تراکم زیادی دارند ما در بازگشایی با مشکلات کنترل ویروس و کم‌کردن قدرت انتقال آن در رعایت پروتکل‌ها روبه‌رو خواهیم شد. حتی در مدارس غیرانتفاعی که تعداد دانش‌آموزان کم است، محیط آموزشی کوچک در حد یک خانه رعایت فاصله‌گذاری را سخت خواهد کرد. بنابراین احتمال بازگشت به وضعیت قرمز وجود دارد و تا واکسن تزریق نشود این خطر با ما خواهد بود. در سال‌های گذشته مثلا در سال88 نیز این سابقه وجود داشت که مدارس به‌علت شیوع آنفلوآنزا چند روزی تعطیل شود. با توجه به این شرایط باید منتظر سال تحصیلی بعد بود. اگر واکسن تزریق شده باشد شاید ما در سال 1401-1400 بازگشایی مدارس را جشن بگیریم. بازگشایی در شرایط فعلی حتی اگر با آمار مرگ روزانه 20نفر هم روبه‌رو باشیم درست نیست، زیرا به محض بازگشایی آمار تصاعدی خواهد شد.

بازگشایی، نشدنی است

مجتبی هوشیار_دبیر زبان و ادبیات فارسی دوره متوسطه
هرچند اکنون دیگر هیچ شهر قرمزی در کشور، خودنمایی نمی‌کند، ۲۰۵ شهر در وضعیت نارنجی و ۲۴۳ شهر در وضعیت زرد قرار دارند و این نشان‌دهنده آن است که وضعیت هرچند خوب نیست، اما با توجه به دوران بد سپری شده، مطلوب است و امیدواریم این نارنجی‌ها هم بدل به زرد و رفته‌رفته بی‌رنگ و سفید شوند. پیشنهاد بازگشایی مدارس در این وضعیت هرچند مطرح شده، اما همچنان مخالفان و موافقانی دارد.
 در شیوه‌نامه بازگشایی مدارس در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ که از سوی وزیر آموزش‌وپرورش ابلاغ شده نیز یکی از ویژگی‌های سال تحصیلی که نگرانی از شیوع بیماری کووید- ۱۹ است، ضرورت برنامه‌ریزی برای وضعیت‌ها را متغیر کرده است. با توجه به شرایط حاضر و با اقدامات متناسب در وضعیت‌های سه‌گانه (سفید-زرد-قرمز) پیش‌بینی و مدارس را درآماده‌باش قرار داده است. گرچه وزارت آموزش‌وپرورش موضع فعالی در ارائه خدمات آموزشی در پیش گرفته و تلاش می‌کند آموزش در محیط‌های مختلف را مستمر کند و اجازه ندهد شرایط غافلگیرکننده، توقف غیرقابل جبرانی را در آموزش دانش‌آموزان به‌وجود آورد، اما با این حال هنوز به شکل کامل موفق نبوده است. آغاز به‌کار مدارس نیز در این مرحله بیشتر از اینکه به آموزش‌وپرورش و سیاست‌های این وزارتخانه مربوط شود، به مقتضیات جامعه مربوط است. مادامی که کرونا وجود داشته باشد، شرایط آموزش هم همین‌گونه خواهد بود. آموزش‌وپرورش قدرت ایجاد پروتکل‌های مستقل بهداشتی را ندارد، و بودجه‌ای که بتواند دانش‌آموزها را به مدرسه بکشاند، در اختیارش نیست. از این‌رو آموزش حضوری در این شرایط مستلزم ایجاد زیرساخت‌ها و تدارک امکاناتی است که از ید وزارت آموزش‌وپرورش خارج است. با توجه به شرایط موجود که با همه مردم دست به گریبان شده است، امکان بازگشایی مدارس در نقطه صفر قرار خواهد داشت.
 به‌عبارت دیگر، مادامی که ویروس کرونا در ایران شایع است و می‌تواند پاندمیک عمل کند، آموزش آنلاین باقی می‌ماند. با این توضیح به‌نظر می‌رسد که مدارس زمانی بازگشایی شوند که وضعیت ما نیز نسبت به حال و شرایط بیماری کرونا تغییر بزرگی پیدا کرده باشد. مدیریت مدارس به شکل آموزش حضوری در این شرایط شیوع ویروس کرونا، با توجه به امکانات ضعیف موجود، یا بعضا مدارس دولتی که همان امکانات ضعیف را هم ندارند، دشوار نیست؛ بلکه نشدنی است.

هزینه هنگفت رعایت پروتکل‌ها در مدارس

زهرا معظمی‌گودرزی_دبیر و مشاور
مطابق تصمیم ستاد ملی مبارزه با کرونا، سال تحصیلی جدید از 15شهریور‌ماه سال99 آغاز شد. گفته می‌شد در بازگشایی مدارس، اصول اجرایی و سیاست‌های کارآمدی اتخاذ شده تا علاوه بر تضمین سلامت دانش‌آموزان، کیفیت آموزش و یادگیری در طول سال تحصیلی افت نکند و برای جلوگیری از شکاف آموزشی در مناطق مختلف کشور، از حداکثر وظایف موظفی معلمان و دبیران به‌صورت مطلوب استفاده شود. لذا با درنظر گرفتن فرض‌های متفاوت، اقدامات متناسب با هر وضعیت انجام گرفت و طی شیوه‌نامه‌ای از پیش تعیین‌شده معلم‌ها موظف شدند منابع درسی را با توجه به 3وضعیت سفید، نارنجی و قرمز بودجه‌بندی و برنامه‌ریزی کنند. برنامه هفتگی نیز برای آموزش محصلان با توجه به این سه وضعیت نوشته و تنظیم شد. اما در ادامه چه اتفاقی رخ داد؟ آمار شیوع تصاعدی بالا رفت و کمتر دانش‌آموزی حاضر به حضور در مدرسه و شرکت در کلاس‌ها شد. به‌نظر بعید است امسال موقعیت از شکل غیرحضوری و آنلاین به حضوری تغییر کند. بیشتر نگرانی‌ها و پیشنهادها درباره تغییر وضعیت برگزاری امتحان در دو سطح اول و دوم متوسطه است و اینکه بچه‌هایی که باید در امتحان نهایی شرکت کنند، با رعایت پروتکل‌ها قادر به شرکت در آزمون حضوری باشند. چنانچه مدارس بتوانند با رعایت پروتکل‌ها چنین امکانی را فراهم کنند بسیار مطلوب خواهد بود. اما در همان چند هفته آغاز سال تحصیلی و در مهرماه همه ما معلم‌ها از نزدیک شاهد این وضعیت بودیم که مثلا از 800دانش‌آموز مدرسه‌ای، در هر کلاس فقط 5نفر حاضر می‌شدند و مجموعا مدرسه میزبان 50دانش‌آموز هم نبود. اما در همان مدت کوتاه هزینه خرید وسایل بهداشتی، مدارس را با نگرانی تازه‌ای مواجه کرد.
درصورتی که قرار باشد دانش‌آموزان در مدرسه حاضر شوند و پروتکل‌های بهداشتی رعایت شود، هزینه مدارس بسیار هنگفت خواهد شد و به‌طور کلی مدارس بودجه‌ای برای رفع این مشکلات ندارند. به‌نظر می‌رسد این وضعیت تعطیلی و حضور آنلاین فعلا تداوم داشته باشد و امسال را به همین روش به پایان برسانیم. امیدواریم سال آینده بتوانیم با اطمینان خاطر بیشتری در مدارس حاضر شویم، هرچند این احتمال وجود دارد که در سال آینده تحصیلی نیز تحت شرایط خاصی مدارس بازگشایی شوند.