بدو، بدو آموزش هنر!

یاور یگانه- روزنامه‌نگار

کرونا خیلی چیزها را عوض کرد که شاید دیگر هرگز مثل قبل نشوند یا حداقل، پس از جمع شدن بساط کرونا، مدت‌ها طول بکشد تا دوباره به همان روال سابق خودشان برگردند. عادت سینما رفتن یکی از همان چیزهایی است که دست‌اندرکاران این صنعت نگرانند برای همیشه تغییر کرده باشد یا دست‌کم به این زودی‌ها مردم هوس نکنند فیلم‌ها را روی پرده بزرگ سینما ببینند و در نتیجه بحران اقتصادی سینماها ادامه‌دار باشد. وضعیت آموزش هنر، ازجمله آموزش سینما، تئاتر و حتی هنرهای تجسمی نیز در ایام شیوع کرونا تغییرات زیادی کرده و بسیاری از مؤسسات و آموزشگاه‌های هنری، علی‌الخصوص آنهایی که کیفیت برنامه‌ آموزشی و تخصص و اعتبار مدرسان‌شان زیر سؤال بود، هنرجویانشان را از دست دادند. تعداد زیاد آموزشگاه‌های آزاد ریز و درشتی که ادعای آموزش هنر دارند، این سؤال را پیش می‌کشد که آیا مرجعی برای بررسی کیفیت کار این مؤسسات وجود دارد یا هر که توان و امکان فراهم کردن چند اتاق در ساختمانی در میانه یا بالای شهر را داشته باشد، می‌تواند بدون نگرانی از آنچه قرار است آموزش دهد، کلاس هنری دایر کند؟
یکی از دوره‌هایی که چند سالی است با استفاده از سادگی و بی‌اطلاعی هنرجویان جوان، در تهران و برخی شهرهای بزرگ رونق گرفته، دوره‌های آموزش نقد فیلم است. در اغلب این دوره‌ها کسانی تدریس می‌کنند که در میان هم‌صنفان مطبوعاتی خودشان چندان (و گاه اصلا) شناخته‌شده نیستند و هیچ تجربه مهمی در زمینه نگارش نقد فیلم در مطبوعات نداشته‌اند، اما به لطف روابطشان و فعالیت خستگی‌ناپذیر در شبکه‌های اجتماعی توانسته‌اند خود را منتقدی آگاه و آشنا به سینما جا بزنند و از شمایل دروغینی که برای خود ساخته‌اند، کسب درآمد کنند. شاید برخی از مدرسان دوره‌های آموزش نقد فیلم را بتوان با تِیستِرهای اینستاگرامی غذا مقایسه کرد که به لطف روابط مافیایی و تبلیغات بی‌امان در فضای مجازی و البته بی‌اطلاعی مردم و بی‌عملی نهادهای مسئول و سکوت آگاهان توانسته‌اند چهره‌ای موجه از خود ارائه دهند؛ حال آنکه واقعیت چیز دیگری است. یکی از موارد جالب در برخی آگهی‌های دوره‌های آموزش نقد فیلم، اعلام انتشار چند اثر برتر هنرجویان این دوره‌ها در مطبوعات رسمی و شناخته‌شده کشور است که این خود میزان زد و بند مدرسان این دوره‌ها و کارگاه‌ها را با برخی مطبوعاتی‌ها نشان می‌دهد.
درمورد آموزش فیلمسازی و هنرهای تجسمی نیز وضعیت بهتری وجود ندارد. استفاده از نام بزرگان رشته‌های هنری برای جلب هنرجو شیوه‌ای مسبوق به سابقه در آموزشگاه‌های آزاد است. هرچه نام استاد بزرگ‌تر، تعداد هنرجو و درنتیجه درآمد آموزشگاه بیشتر. هنرجویان تا زمانی که سرکلاس نروند، متوجه نخواهند شد که نام بزرگ استاد همچون طعمه‌ای برای به دام انداختن آنها بوده و کسی که قرار است به آنها آموزش دهد یکی از شاگردان آن استاد یا فرد ناشناخته دیگری است که ـ به‌گفته مسئولان آموزشگاه ـ در دقیقه آخر جایگزین آن استاد مشهور شده و هنرجو باید سپاسگزار باشد که آموزشگاه توانسته شخص دیگری را برای تدریس پیدا کند.
کرونا چنان مشکلات و مصایب و تراژدی‌های بزرگی را رقم زده که شاید فعلا نتوان درباره ابعاد دیگرش حرفی به میان آورد، اما تخته کردن دکان بسیاری از دوره‌های آموزشی یکی از دستاوردهای مثبت آن است. از سوی دیگر، بد نیست به‌خاطر داشته باشیم، قسمت عمده‌ای از آنچه در آموزشگاه‌های هنری و حتی دانشگاه‌های هنر تدریس می‌شود، از طریق منابع معتبر هم قابل فراگیری است و می‌توان بی‌صرف هزینه گزاف و اتلاف وقت ارزشمند، حداقل از نظر تئوریک، بر اغلب مطالب ارائه‌شده در کلاس‌های هنر مسلط شد. مطالعه کتاب‌هایی که می‌توانند راهنمای قابل اعتماد علاقه‌مندان به هنر باشند، باعث خواهد شد کسانی که امکان رفتن به کلاس‌های آموزشی را ندارند، از تلاش در راه یادگیری ناامید نشوند و از رویاهایشان دست نکشند.